Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Badania Marsa – ogół działań prowadzących do poznania Marsa.
.jpg)
Do około 2010 roku podjęto 38 prób wysłania sondy w kierunku Marsa. 10 misji zakończyło się awarią, zanim sonda dotarła na orbitę okołoziemską, bądź nie powiódł się odlot na trajektorię międzyplanetarną (w tym 9 na pierwszych 13 startów). 4 sondy zostały pomyślnie wysłane w kierunku Marsa, jednak zamilkły, zanim dotarły do celu (trzy rosyjskie i jedna japońska). 5 sond nie udało się wprowadzić na orbitę bądź zamilkły bardzo szybko. Fiaskiem zakończyło się także 6 (w tym 4 radzieckie) spośród 11 lądowań na Marsie. Za sukces można uznać 3 misje przelotowe, 10 orbitalnych i 5 lądowań. 5 misji, które dotarły do Marsa, posiadały zarówno moduły orbitalne, jak i lądowniki. Licząc więc je podwójnie, 18 z 42 próbników zakończyło się sukcesem, w tym 18 z 32, które pomyślnie zostały wysłane w kierunku Marsa. Dzięki nim Mars jest najlepiej poznaną (poza Ziemią) planetą Układu Słonecznego.
Mars okazał się szczególnie pechowy dla Rosjan: niemal wszystkie ich misje zakończyły się niepowodzeniem, a nieliczne, które dotarły do planety, zebrały niewiele danych.
Mars stał się drugim po Księżycu obiektem w Układzie Słonecznym, w którego stronę wysłano sondę międzyplanetarną. Pierwszą próbę podjęli naukowcy z ZSRR w 1960 roku. Pierwszego udanego przelotu obok innej planety dokonała sonda skierowana ku Wenus – amerykański Mariner 2. Dopiero w 1962 radzieckim uczonym udało się wprowadzić pierwszą sondę na trajektorię międzyplanetarną w kierunku Marsa. Sonda Mars 1 utrzymywała łączność od startu 1 listopada 1962 roku do 21 marca 1963 roku, tracąc kontakt z Ziemią na trzy miesiące przed dotarciem do celu. Do startu sondy Mariner 4, pierwszej udanej misji marsjańskiej, niepowodzeniem zakończyło się pięć prób radzieckich i jedna amerykańska.
5 listopada 1964 w kierunku Marsa wystartowała amerykańska sonda Mariner 3, jednak przez usterkę techniczną nie została odrzucona owiewka, co stanowiło dodatkową masę i sonda nie weszła na odpowiednią trajektorię. Ponadto próbnik nie mógł rozłożyć paneli słonecznych – jedynego zasilania sondy. Cała misja zakończyła się porażką.
W oknie startowym roku 1964 udało się wysłać w kierunku Marsa dwie sondy. 28 listopada wystartował amerykański Mariner 4 (bliźniaczy do Marinera 3), a dwa dni później radziecki Zond 2. Mariner 4 dotarł do celu i wysłał na Ziemię pierwsze zdjęcia Marsa, w liczbie 21. Zond 2 minęła Marsa, nie wysyłając zdjęć i kontakt z nią się urwał.
Następne wykorzystane okno startowe wypadało na wiosnę roku 1969. Kolejny raz rywalizację wygrali Amerykanie, pomyślnie wysyłając dwie sondy Mariner 6 i 7, które w lipcu i sierpniu 1969 roku przesłały odpowiednio 75 i 126 zdjęć. Dwie sondy radzieckie z serii Mars 2M z powodu awarii rakiet Proton nie opuściły Ziemi.
Kolejne okno startowe było w maju 1971 roku. Tym razem niepowodzenia nie omijały żadnej ze stron wyścigu o prymat w badaniach Marsa. 9 maja nie powiódł się start amerykańskiego Marinera 8, a 10 maja radzieckiej sondy, nazywanej roboczo Kosmos 419. Jednak dziewięć dni później Rosjanom udał się start sondy Mars 2, a 28 maja wystartowała sonda Mars 3. Obie sondy posiadały człon orbitalny i lądowniki. Lądownik Marsa 2 został pierwszym obiektem stworzonym przez człowieka, który trafił na Marsa. Lądowanie było niestety „twarde”, gdyż z powodu błędnych obliczeń wszedł pod zbyt ostrym kątem w atmosferę. Udane okazało się jednak lądowanie próbnika Mars 3, lecz działał on na powierzchni jedynie przez 20 sekund, najprawdopodobniej z powodu szalejących w tym czasie burz piaskowych, ogarniających całą planetę. Człony orbitalne działały przez około rok ziemski. Nie były to jednak pierwsze sztuczne satelity tej planety. Dwa dni po Marsie 3 z Przylądka Canaveral wystartował Mariner 9, który dzięki rakiecie Atlas Centaur wyprzedził sondy radzieckie o 13 dni. Sonda działała przez czas porównywalny do sond radzieckich, zakończyła się jednak dużo większym sukcesem naukowym, przesyłając 7329 obrazów planety.
Latem 1973 roku ZSRR wysłał w kierunku Marsa aż cztery próbniki. Dwa orbitery, Mars 4 i Mars 5, oraz dwa lądowniki, Mars 6 i Mars 7. Misje zakończyły się niepowodzeniem. Z powodu defektu elektroniki nie udało się wprowadzić Marsa 4 na orbitę i przeleciał tylko w pobliżu planety. Mars 5 zamilkł po 14 dniach pracy na orbicie, Mars 6 przesłał tylko dane dotyczące składu atmosfery, gdyż rozbił się o powierzchnię, a Mars 7, zamiast wylądować, minął planetę o 1300 km.
W 1975 dwie amerykańskie misje programu Viking także posiadały dwa orbitery i dwa lądowniki. Latem 1976 roku obie sondy, wraz z lądownikami weszły na orbitę Marsa i po wykonaniu kilku okrążeń planety i wybraniu miejsc do lądowania odłączyły próbniki, które osiadły na powierzchni w lipcu i wrześniu 1976 roku. Człon orbitalny sondy Viking 1 działał przez cztery lata, a Viking 2 przez dwa lata, natomiast lądowniki odpowiednio przez sześć i cztery lata. Program Viking do dziś pozostaje jednym z największych sukcesów w historii badań Czerwonej Planety. Sukces był tak ogromny, że NASA zdecydowała się na kolejną misję dopiero w 1992 roku, czyli po siedemnastu latach od startu sond Viking.
W lipcu 1988 roku wystartowały dwie radzieckie sondy programu Fobos: Fobos 1 i Fobos 2. W ramach misji planowano badania Marsa za pomocą dwóch orbiterów oraz lądowanie na większym z dwóch księżyców Marsa – Fobosie. W sierpniu 1988 roku omyłkową komendą wyłączono system stabilizowania Fobosa 1, co spowodowało zerwanie kontaktu, którego nie udało się przywrócić. Fobos 2 wszedł pomyślnie na orbitę, ale zanim odłączono lądownik, w marcu 1989 roku kontakt z sondą został utracony, najprawdopodobniej z powodu awarii elektroniki sondy.
Od początku lat 90. wzrosło zainteresowanie eksploracją Marsa. Na orbicie marsjańskiej działa siedem orbiterów, a po powierzchni planety poruszają się dwa łaziki: Curiosity i Perseverance (stan na 28.08.2023). Jednoczesne badania za pomocą tak wielu sond, to wydarzenie bez precedensu w historii eksploracji Układu Słonecznego, a plany kolejnych misji pozwalają przypuszczać, że zainteresowanie Marsem nie słabnie.
Początkiem nowej ery w badaniach Marsa miał być Mars Observer wysłany w kierunku Marsa 25 września 1992. Misja, która miała przynieść bardzo dużo nowych i ciekawych danych naukowych, zakończyła się niepowodzeniem z powodu eksplozji materiałów pędnych podczas manewru wejścia na orbitę Marsa.
W 1996 roku po raz pierwszy od 1971 roku, w kierunku Marsa swoje sondy planowało wystrzelić więcej niż jedno państwo. 7 listopada wystartowała pierwsza sonda w tym oknie startowym Mars Global Surveyor, który w dużej mierze miał powtórzyć badania zaplanowane dla Mars Observer. Natomiast na 16 listopada zaplanowano start rosyjskiej misji Mars 96. W skład sondy wchodził orbiter, dwa lądowniki i dwa penetratory. W projekcie brali udział także polscy naukowcy, którzy stworzyli m.in. spektrometr fourierowski. Niestety zawiódł czwarty stopień rakiety Proton i kolejna misja zakończyła się niepowodzeniem. W tym samym oknie startowym wysłano także na Marsa sondę Mars Pathfinder, która 4 lipca 1997 roku jako trzecia udanie wylądowała na Marsie. Na jej pokładzie dotarł także pierwszy w historii marsjański łazik Sojourner.
Podobnie jak trzy lata wcześniej, także w oknie startowym na przełomie 1998 i 1999 roku zaplanowano trzy starty. 4 lipca 1998 roku wystartowała pierwsza japońska sonda marsjańska Nozomi. By wprowadzić ją na trajektorię międzyplanetarną, zaplanowano dwa przeloty w pobliżu Księżyca. Gdy już to się udało, okazało się, że sonda zużyła za dużo paliwa i przesunięto wejście na orbitę Marsa o cztery lata, sonda jednak nie wytrzymała tak długiej podróży i zamilkła, zanim dotarła do celu. Niepowodzeniem zakończyły się też dwie misje NASA. 23 września 1999 roku Mars Climate Orbiter spłonął w atmosferze z powodu błędnego podania siły ciągów silników manewrowych przez ich wykonawcę, a 3 grudnia 1999 Mars Polar Lander niepomyślnie wylądował na południowym biegunie planety.
7 kwietnia 2001 roku NASA wystrzeliła sondę Mars Odyssey, która dotarła do orbity Marsa i wciąż[kiedy?] funkcjonuje. Po niepowodzeniach z roku 1999 NASA zrezygnowała z wysłania razem z tym orbiterem lądownika marsjańskiego.
Podczas wielkiej opozycji roku 2003 do badań Marsa włączyła się także Europejska Agencja Kosmiczna. Jej sonda Mars Express Orbiter ma na swym koncie kilka odkryć naukowych. W misję są zaangażowani także polscy naukowcy. Jako dodatkowy ładunek sonda dostarczyła w pobliże Marsa lądownik Beagle 2, który jednak po lądowaniu nie nawiązał łączności z Ziemią. W tym samym oknie wystartowały także dwa należące do NASA łaziki Mars Exploration Rover: MER-A (Spirit) i MER-B (Opportunity). Gwarantowany czas pracy wynosił trzy miesiące, jednak jeden z nich (Opportunity) działał przez 14 lat, pomimo mnożących się, drobnych usterek.
Najnowszym nabytkiem naukowców w badaniach Czerwonej Planety jest Mars Reconnaissance Orbiter. Sonda NASA wystartowała 12 sierpnia 2005 roku. Jej zadaniem jest zbadanie z dużą dokładnością powierzchni planety pod kątem wytypowania najlepszych miejsc do lądowania człowieka i przyszłych misji bezzałogowych (w tym dla Mars Science Laboratory). Od marca 2006 roku jest na orbicie, a badania rozpoczęła 10 listopada.
Bezzałogowy lądownik Phoenix, będący częścią programu NASA Mars Scout Program, został wysłany 4 sierpnia 2007 w kierunku Marsa. 26 maja 2008 wylądował w okolicach okołobiegunowych, w rejonie Vastitas Borealis, na półkuli północnej. Jego celem były obszary, które podejrzewane były o istnienie dużych ilości lodu wodnego tuż pod powierzchnią gruntu. 21 czerwca Phoenix odnalazł lód na Marsie[1], natomiast 31 lipca testy laboratoryjne na pokładzie sondy Phoenix wykazały istnienie wody w próbce gleby[2].
6 sierpnia 2012 roku na powierzchni planety w kraterze Gale osiadł łazik Curiosity, który jest następcą łazików Spirit i Opportunity. Łazik jest zasilany radioizotopowym generatorem termoelektrycznym, masa łazika to 899 kg a gwarantowany czas działania wynosi 1 rok marsjański (98 tygodni). Liczba zaplanowanych badań i instrumentarium robota stanowi podobny skok jakościowy, jaki nastąpił od misji Mars Pathfinder do misji Mars Exploration Rover. Ze względu na jego przeznaczenie i wielkość nie został umieszczony na powierzchni za pomocą platformy z poduszkami powietrznymi, lecz opadł opuszczony przez specjalny rakietowy dźwig (Sky Crane).
| Misja | Kraj | Data startu | Typ misji | Wynik |
|---|---|---|---|---|
| Marsnik 1 | ZSRR | 10 października 1960 | Przelot obok Marsa | Nieudany start |
| Marsnik 2 | ZSRR | 14 października 1960 | Przelot obok Marsa | Nieudany start |
| Sputnik 22 | ZSRR | 24 października 1962 | Przelot obok Marsa | Wejście tylko na orbitę okołoziemską |
| Mars 1 | ZSRR | 1 listopada 1962 | Przelot obok Marsa | Awaria nadajnika 106 milionów km od Ziemi |
| Sputnik 24 | ZSRR | 4 listopada 1962 | Przelot obok Marsa | Wejście tylko na orbitę okołoziemską |
| Mariner 3 | USA | 5 listopada 1964 | Przelot obok Marsa | Osłona nieodrzucona |
| Mariner 4 | USA | 28 listopada 1964 | Udany przelot obok Marsa 14 lipca 1965 | Nadesłane 21 zdjęć |
| Zond 2 | ZSRR | 30 listopada 1964 | Przelot obok Marsa | Udany przelot, awaria nadajnika uniemożliwiła uzyskanie jakichkolwiek danych |
| Mariner 6 | USA | 24 lutego 1969 | Udany przelot obok Marsa 31 lipca 1969 | Nadesłane 75 zdjęć |
| Mars 2M A | ZSRR | 27 marca 1969 | Orbiter | Nieudany start |
| Mariner 7 | USA | 27 marca 1969 | Udany przelot obok Marsa 5 sierpnia 1969 | Nadesłane 126 zdjęć |
| Mars 2M B | ZSRR | 2 kwietnia 1969 | Orbiter | Nieudany start |
| Mariner 8 | USA | 8 maja 1971 | Wejście na orbitę | Zniszczony podczas startu |
| Kosmos 419 | ZSRR | 10 maja 1971 | Lądownik | Wejście tylko na orbitę okołoziemską |
| Mars 2 | ZSRR | 19 maja 1971 | Orbiter oraz lądownik, wejście na orbitę Marsa 27 listopada 1971 | Nie nadesłał danych, lądownik zniszczony |
| Mars 3 | ZSRR | 28 maja 1971 | Orbiter oraz lądownik, wejście na orbitę Marsa 3 grudnia 1971 | Dane i zdjęcia z orbitera. Utrata łączności z lądownikiem po 20 sekundach, nie przesłał danych. |
| Mariner 9 | USA | 30 maja 1971 | Orbiter na orbicie od 13 listopada 1971 do 27 października 1972 | Nadesłał 7329 zdjęć |
| Mars 4 | ZSRR | 21 lipca 1973 | Orbiter | Przelot obok Marsa 10 lutego 1974 |
| Mars 5 | ZSRR | 25 lipca 1973 | Orbiter, osiągnął orbitę Marsa 12 lutego 1974 | Utrata łączności po kilku dniach |
| Mars 6 | ZSRR | 5 sierpnia 1973 | Orbiter oraz lądownik, osiągnął orbitę Marsa 12 marca 1974 | Nadesłał małą ilość danych |
| Mars 7 | ZSRR | 9 sierpnia 1973 | Orbiter oraz lądownik, osiągnął orbitę Marsa 9 marca 1974 | Nadesłał małą ilość danych |
| Viking 1 | USA | 20 sierpnia 1975 | Orbiter oraz lądownik, na orbicie od 19 czerwca 1976 do 1980, lądownik od 20 lipca 1976 do 1982 | Obydwie misje nadesłały łącznie ponad 50 000 zdjęć |
| Viking 2 | USA | 9 września 1975 | Orbiter oraz lądownik, na orbicie od 7 sierpnia 1976 do 1978, lądownik od 3 września 1976 do 1980 | |
| Fobos 1 | ZSRR | 7 lipca 1988 | Orbiter oraz lądownik Mars/Fobos | Stracony w drodze na Marsa w sierpniu 1988 |
| Fobos 2 | ZSRR | 12 lipca 1988 | Orbiter oraz lądownik Mars/Fobos | Stracony w marcu 1989 w pobliżu Fobosa |
| Mars Observer | USA | 25 września 1992 | Orbiter | Stracony przed osiągnięciem celu 21 sierpnia 1993 |
| Mars Global Surveyor | USA | 7 listopada 1996 | Orbiter, wszedł na orbitę 12 września 1997 | Ostatni sygnał wysłany 5 listopada 2006 |
| Mars 96 | Rosja | 16 listopada 1996 | Orbiter i lądowniki | Stracony podczas startu |
| Mars Pathfinder | USA | 4 grudnia 1996 | Lądownik i łazik, wylądował 4 lipca 1997 | Ostatnia transmisja 27 września 1997 |
| Nozomi (Planet-B) | Japonia | 4 lipca 1998 | Orbiter obecnie[kiedy?] na orbicie dokoła Słońca | Nieudane wejście na orbitę 14 grudnia 2003 |
| Mars Climate Orbiter | USA | 11 grudnia 1998 | Orbiter | Stracony podczas próby wejścia na orbitę Marsa 23 września 1999 |
| Mars Polar Lander/Deep Space 2 | USA | 3 stycznia 1999 | Lądowniki mające badać rejon bieguna południowego | Stracone podczas lądowania 3 grudnia 1999 |
| Mars Odyssey | USA | 7 kwietnia 2001 | Orbiter | Stan na 21 lutego 2021 w trakcie misji |
| Mars Express | ESA | 2 czerwca 2003 | Orbiter i lądownik Beagle 2 | Stan na 21 lutego 2021 orbiter w trakcie misji. Beagle 2 nie zadziałał po lądowaniu |
| Spirit | USA | 10 czerwca 2003 | Łazik | Ostatnia transmisja 22 marca 2010 |
| Opportunity | USA | 8 lipca 2003 | Łazik | Ostatnia transmisja 10 czerwca 2018 – wejście w stan hibernacji. Kontaktu nie odzyskano. |
| Mars Reconnaissance Orbiter | USA | 12 sierpnia 2005 | Orbiter | Stan na 21 lutego orbiter w trakcie misji |
| Phoenix | USA | 4 sierpnia 2007 | Lądownik | Misja zakończona sukcesem |
| Fobos-Grunt | Rosja | 8 listopada 2011 | Lądownik (Fobos) | Wejście tylko na orbitę okołoziemską |
| Yinghuo-1 | Chiny | 8 listopada 2011 | Orbiter | Wejście tylko na orbitę okołoziemską (orbiter był częścią sondy Fobos-Grunt) |
| Mars Science Laboratory (Curiosity) | USA | 26 listopada 2011 | Lądownik Curiosity | Wylądował 6 sierpnia 2012. Stan na 21 lutego 2021 w trakcie misji |
| Mars Orbiter Mission | Indie | 5 listopada 2013 | Orbiter | Osiągnął orbitę 24 września 2014. Stan na 21 lutego 2021 w trakcie misji |
| MAVEN | USA | 18 listopada 2013 | Orbiter | Osiągnął orbitę 22 września 2014. Stan na 21 lutego 2021 w trakcie misji |
| ExoMars Trace Gas Orbiter | ESA | 14 marca 2016 | Orbiter | Osiągnął orbitę 19 października 2016. Stan na 21 lutego 2021 w trakcie misji |
| InSight | USA | 5 maja 2018 | Lądownik | Wylądował 26 listopada 2018. Misja zakończona w grudniu 2022. |
| Al Amal | Zjednoczone Emiraty Arabskie | 19 lipca 2020 | Orbiter | Dotarł do Marsa 9 lutego 2021 roku. |
| Tianwen-1 | Chiny | 23 lipca 2020 | Orbiter,lądownik,łazik | Wszedł na orbitę Marsa 5 lutego 2021 roku i wylądował 15 maja 2021 roku. |
| Mars 2020 Perseverance Ingenuity | USA | 30 lipca 2020 | Łazik + Helikopter | Wylądował 18 lutego 2021. Stan na 21 lutego: w trakcie misji |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
