Arabska Armia Wyzwoleńcza

Arabska Armia Wyzwoleńcza (arab. ‏جيش الإنقاذ العربي‎, Dżajsz al-Inkad al-Arabi) – panarabska paramilitarna formacja samoobrony, która działała w latach 1947–1948 w Mandacie Palestyny i Izraelu. Była podporządkowana Lidze Państw Arabskich i rywalizowała z islamistyczną Armią Świętej Wojny.

Arabska Armia Wyzwoleńcza

‏جيش الإنقاذ العربي‎

Godło Arabskiej Armii Wyzwoleńczej – sztylet przeszywający Gwiazdę Dawida
Historia
Państwo	Mandat Palestyny
Sformowanie	1947
Rozformowanie	1948
Komendanci
Pierwszy	Fauzi al-Kawukdżi
Konflikty zbrojne
Wojna domowa w Mandacie Palestyny bitwa o Jechi’am bitwy o Jerozolimę; I wojna izraelsko-arabska bitwa o Miszmar ha-Emek bitwy o Ilanijję
Organizacja
Dyslokacja	różne miejscowości w Palestynie
Rodzaj wojsk	formacje samoobrony
Podległość	Liga Państw Arabskich

Przyczyny powstania

W dniu 29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję nr 181 w sprawie rozwiązania konfliktu arabsko-żydowskiego w Palestynie, poprzez utworzenie dwóch państw: arabskiego i żydowskiego^[1]. Przywódcy społeczności żydowskiej zaakceptowali plan podziału Palestyny, chociaż wyrażali swoje niezadowolenie. Natomiast społeczność arabska sprzeciwiła się, twierdząc, że narusza ona prawa większości mieszkańców Palestyny^[2]. Arabowie postrzegali plan podziału Palestyny jako niesprawiedliwy, ponieważ oddawał większość terytorium państwa w ręce stanowiącej mniejszość społeczności żydowskiej. Arabscy przywódcy zaczęli wzywać do „zwrócenia Palestyny jej prawowitym mieszkańcom”, „zepchnięciu Żydów do morza” i oczyszczeniu Palestyny z „syjonistycznej plagi”^[3]. Ich niezadowolenie było wzmacniane przez arabski nacjonalizm panarabizmu, głoszący zjednoczenie wszystkich ludów arabskojęzycznych. W rezultacie, 30 listopada 1947 doszło do wybuchu pierwszych aktów przemocy, które zostały uznane za pierwsze akty wojny domowej w Mandacie Palestyny. Arabowie rozpoczęli kampanię ataków na żydowską komunikację pomiędzy osiedlami żydowskimi. Kolejne zabójstwa, akty rozboju i podpalenia, pociągały za sobą akcje odwetowe żydowskich organizacji paramilitarnych Hagana, Irgun i Lechi. Liczba ofiar po obu stronach konfliktu zaczęła gwałtownie rosnąć. W okresie od grudnia 1947 do końca stycznia 1948 roku zginęło prawie 1000 osób, a ponad 2000 zostało rannych. Liczby te odpowiadały 100 ofiarom śmiertelnym tygodniowo^[4].

Widząc niepokojący rozwój wydarzeń, Liga Państw Arabskich zdecydowała się w bezpośrednie zaangażowanie się w wojnę domową w Palestynie. Podczas spotkania arabskich przywódców w Damaszku prezydent Syrii Szukri al-Kuwatli zaproponował utworzenie Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Al-Kuwatli zdawał sobie sprawę, że syryjska armia jest niezdolna do zbrojnej interwencji, jednak jego ambicje utworzenia Wielkiej Syrii pobudzały go do wpływania na sytuację w Palestynie. Walki z osadnictwem żydowskim w Palestynie domagała się ponadto syryjska opinia publiczna. Tworząc Armię, al-Kuwatli zamierzał ponadto wzmocnić Syrię w ewentualnej konfrontacji z Jordanią. Jej król Abd Allah otwarcie mówił o swoich ambicjach utworzenia państwa jordańsko-syryjsko-irackiego rządzonego przez Haszymitów. Syryjski prezydent oczekiwał, że Arabska Armia Wyzwoleńcza uniemożliwi Jordanii agresję przeciwko Syrii, a także nie dopuści, by to wojska jordańskie zajęły północną część terytorium przyznanego Arabom w rezolucji ONZ^[5]. Wreszcie ewentualna porażka ochotniczych sił arabskich nie zostałaby przypisana Syrii, tylko straty i wstyd poniosłaby Liga Arabska, a w szczególności palestyńscy Arabowie.

Liga Państw Arabskich zgodziła się na utworzenie tej armii, która miała być uzbrojona i utrzymywana ze środków wszystkich państw członkowskich Ligi – Egipt zgodził się na pokrycie 42% kosztów, Syria i Liban 23%, Arabia Saudyjska 20%, a Irak pozostałe 15%.

Historia

W pierwszym tygodniu 1947 roku dla potrzeb Arabskiej Armii Wyzwoleńczej utworzono w pobliżu Damaszku szkołę oficerską oraz ośrodek szkoleniowy dla podoficerów i żołnierzy. Ośrodek ten stał się głównym centrum rekrutacji ochotników. Później utworzono drugi ośrodek szkoleniowo-rekrutacyjny położony na wschód od miasta Kair w Egipcie, oraz dwa ośrodki w Palestynie. Wielkość docelowej rekrutacji określono na 10 tys. żołnierzy, ale do połowy marca 1948 roku osiągnięto jedynie około 6 tys. ochotników. Rzeczywista wielkość jednostek polowych była niższa i zazwyczaj nie przekraczała 3,5 tys. ludzi. Ochotnicy byli Syryjczykami, Libańczykami, Irakijczykami, Jordańczykami, Egipcjanami i Druzami. Obok nich byli w mniejszej ilości Jugosłowianie, Niemcy, Turcy i brytyjscy dezerterzy^[6].

W dniu 5 stycznia 1948 roku podczas spotkania w Damaszku zorganizowano Palestyńskie Dowództwo Polowe Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W skład dowództwa weszli: generał Ismail Safwat (Irak), generał Taha al-Haszimi (Irak), pułkownik Szukajri (Liban), pułkownik Muhammad al-Hindi (Syria) i pułkownik Abd al-Kadir al-Dżundi (Transjordania). Naczelnym dowódcą został Fauzi al-Kawukdżi. Siedziba dowództwa znajdowała się w pobliżu Damaszku w Syrii. Terytorium Palestyny podzielono na cztery obszary działań operacyjnych: (1) Dowództwo Północne – rejon pogranicza z Syrią i Libanem, oraz cała Galilea i północna Samaria; (2) Dowództwo Jerozolimy – rejon Jerozolimy, Ramallah, Hebronu i Jerycho; (3) Dowództwo Lod i Ramli – rejon miast Lod i Ramli; (4) Dowództwo Strefy Gazy i pustyni Negew^[6]. Wśród celów postawionych przed Arabską Armią Wyzwoleńczą postawiono wyzwolenie całej Palestyny i utworzenie Wielkiej Syrii, jednak w rzeczywistości tworzyła ona w północnej Palestynie i Samarii bufor bezpieczeństwa pomiędzy Syrią a Transjordanią^[7].

Sformowano następujące jednostki operacyjne:

• Region Centralny –
  • 1 Regiment Jarmuk – posiadał trzy kompanie liczące razem około 500 ochotników. Dowódcą był Muhammad Safa. Wkroczył on do Palestyny w połowie stycznia 1948 i prowadził działania w rejonie miast Nablus i Dżanin, a następnie przegrupował się w rejon Bet Sze’an
  • Regiment Kadisijja – posiadał trzy kompanie liczące około 450 ochotników. Dowódcą był Mahdi Salih al-Anani. Wkroczył do Palestyny w lutym 1948 i prowadził działania w Samarii. Po poniesieniu dużych strat przeszedł reorganizację w Regiment Ajnadin.
  • * Regiment Husajn – posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Mohammad Husajn. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w Samarii. Jego żołnierze zbuntowali się i zostali rozlokowani w innych jednostkach.
  • Regiment Hittin – posiadał trzy kompanie liczące około 500 ochotników. Dowódcą był kapitan Abbas. Wkroczył do Palestyny w marcu 1948 i stanowił wsparcie 1 Regimentu Jarmuk w Samarii.
  • 3 Regiment Jarmuk – posiadał dwie kompanie liczące razem około 250 ochotników. Dowódcą był major Abd al-Hamid ar-Rawi. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w rejonie Jerozolimy i Ramallah.
  • Regiment Ajnadin był dowodzony przez kapitana Michela Issa. Wkroczył do Palestyny w styczniu 1948.
  • Bateria artylerii dowodzona przez porucznika Afifa al-Bizriego.
• Region Północny –
  • 2 Regiment Jarmuk – posiadał trzy kompanie liczące razem około 430 ochotników. Dowódcą był Alcichlki. Wkroczył do Palestyny przez terytorium Libanu w dniu 23 stycznia 1948. Prowadził działania w rejonie Akki i Safedu.
  • Regiment Dżabal al-Arab (druzyjski) – posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Chakib Wahhaba. Prowadził działania w rejonie Nazaretu.
  • Bateria artylerii^[6].

Na początku 1948 roku wielu druzyjskich ochotników zdezerterowało z Arabskiej Armii Wyzwoleńczej do żydowskich sił samoobrony. Powstały wówczas pierwsze żydowskie jednostki arabskojęzyczne. Pozostałe siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej stopniowo wycofywały się na północ Palestyny i ostatecznie uciekły do Libanu.

Przypisy

1. United Nations General Assembly Resolution 181. [w:] The Avalon Project – Yale Law School [on-line]. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
2. Jews and Arabs under the British Mandate. [w:] The Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs [on-line]. 1948. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
3. Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War. Yale University Press, 2008. Brak numerów stron w książce
4. Gelber Yoav: Palestine 1948. War, Escape and the Emergence of the Palestinian Refugee Problem. Sussex Academic Press, 2006, s. 51-56. ISBN 978-1-84519-075-0.
5. McHugo J.: Syria. From the Great War to Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 125. ISBN 978-0-86356-753-7.
6. Rozmiary i warunki sił arabskich. [w:] Encyclopedia Fighter of Desert [on-line]. [dostęp 2011-05-05]. (arab.).
7. Haim Levenberg: Military Preparations of the Arab Community in Palestine: 1945-1948. London: Routledge, 1993, s. 200. ISBN 0-7146-3439-5.

Zobacz też

• Historia Palestyny