Amischotolype

*Amischotolype*
	; Amischotolype sp.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	komelinowce
Rodzina	komelinowate
Rodzaj	Amischotolype
	Nazwa systematyczna
	Amischotolype Hasskarl; Flora 46: 391 (1863)
	Typ nomenklatoryczny
	Amischotolype glabrata Hassk.
Synonimy
	Forrestia A.Rich;
	Forrestia A.Rich;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Amischotolype Hassk. – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje 24 gatunki występujące na obszarach klimatu tropikalnego i subtropikalnego w zachodniej Afryce oraz południowo-wschodniej Azji^[3].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów άμισχος (amischos – siedzący, pozbawiony szypułki) oraz τολύπη (tolypi – kłębek wełny), odnosząc się do kwiatostanów tych roślin^[5].

Zasięg geograficzny

Centrum zróżnicowania rodzaju jest w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie występuje 19 z 24 gatunków Amischotolype. Zasięg występowania dwóch (A. dolichandra i A. hookeri) ograniczony jest do Azji Południowej. Gatunek A. glabrata ma najszerszy zasięg występowania, sięgający od Indii do wschodnich Chin i Indonezji. Dwa gatunki Amischotolype występują w środkowo-zachodniej Afryce: A. tenuis występuje tam na obszarze od Nigerii do Demokratycznej Republiki Konga, a A. scandens jest endemitem Gabonu^[3].

Morfologia

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne o zróżnicowanym pokroju, ale rzadko pnące, osiągające 3 metry długości^[6].

Korzenie: Włókniste, raczej gruboszowate^[7].

Pędy: Pełzające kłącze. Łodyga wzniesiona, niekiedy pokładająca się od nasady^[6].

Liście: Ulistnienie naprzemianległe na wzniesionym odcinku łodygi, wierzchołkowo skrętoległe. Blaszki liściowe podługowate do równowąsko-lancetowatych, o zwężonej nasadzie i wierzchołku zaostrzonym do ogoniastego, gładkie lub pokryte okrągłymi zgrubieniami, nagie lub owłosione, zasadniczo zielone, nieco skórzaste. Pochwy liściowe rurkowate, ciasno okrywające międzywęźla łodygi, dolne odpadające u dojrzałych roślin, zasadniczo zielone, wierzchołkowo ucięte^[6].

Kwiaty: Zebrane w gęsty, zwykle siedzący i główkowaty^[8] (niekiedy opisywany jako baldachowierzchotkowy lub wiechowaty^[8]) tyrs^[6] lub luźniejszy kwiatostan złożony z od jednej do kilku dwurzędek^[7]^[9], wyrastający z kątów liści przebijając pochwę liściową, wsparty trójkątną do romboidalnej podsadką, grubą do skórzastej, nagą do orzęsionej lub pokrytej sztywnymi włoskami, jasnozieloną do purpurowej, z podłużnym grzbietem, niemal obejmującą łodygę^[6]. Kwiaty siedzące, niemal siedzące lub krótkoogonkowe^[7]. Okwiat raczej promienisty^[6]. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu wolne, łódeczkowate^[8], gruboszowate, o tępym wierzchołku, nachodzące na siebie, położony najbardziej na zewnątrz najdłuższy i nachodzący na pozostałe dwa; trzy listki wewnętrznego okółka okwiatu niemal równej wielkości, błoniaste, odwrotnie lancetowate^[6], podługowate do okrągławych^[8], tępe, szybko więdnące po przekwitnięciu^[6]. Sześć pręcików równej długości, o wolnych, pokręconych^[6], bródkowatych całkowicie lub częściowo^[7] nitkach i kulistawych do podługowatych (deltoidalnych u A. glabrata) główkach^[6]. Pylniki pękające wzdłużnie^[7]. Zalążnia trójkomorowa^[6], z dwoma (niekiedy jednym w tylnej komorze) zalążkami w każdej komorze^[8]. Szyjka słupka prosta, zakończona główkowatym znamieniem^[6].

Owoce: Zwykle pękające, gruboszowate, białe, różowe, czerwone, liliowe, fioletowe lub zielone^[6], kulistawe do trójgraniastych^[8] torebki zawierające w każdej komorze do dwóch nerkowatych, pomarszczonych nasion^[6].

Gatunki podobne: Rośliny zaliczane do rodzaju Porandra, o generalnie pnącym pokroju i pylnikach pękających przez otwory^[7].

Biologia i ekologia

Siedlisko: Lasy pierwotne, brzegi leśnych strumieni, na glebach suchych do bagnistych, również wapiennych^[6].

Genetyka: Podstawowa liczba chromosomów x wynosi 9. Liczba diploidalna 2n wynosi 18 lub 36^[6].

Cechy fitochemiczne: Z roślin z gatunku A. hispida wyizolowano m.in. takie związki chemiczne, jak: kwas weratrowy, kwas anyżowy, kwas palmitynowy, lignany syringarezinol, pinorezinol i amislignol, palmitynian metylu, linolenian metylu, tokoferole i sterole. Obecny w tych roślinach kwas palmitynowy wykazywał aktywność przeciw prątkowi gruźlicy z wartością MIC 20,0 μg/ml^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna: Rodzaj z podplemienia Coleotrypinae w plemieniu Tradescantieae podrodziny Commelinoideae w rodzinie komelinowatych (Commelinaceae)^[11].

Wykaz gatunków^[3]

Amischotolype barbarossa Duist.
Amischotolype divaricata Duist.
Amischotolype dolichandra Duist.
Amischotolype glabrata Hassk.
Amischotolype gracilis (Ridl.) I.M.Turner
Amischotolype griffithii (C.B.Clarke) I.M.Turner
Amischotolype hirsuta Hallier f.) Duist.
Amischotolype hispida (A.Rich.) D.Y.Hong
Amischotolype hookeri (Hassk.) H.Hara
Amischotolype irritans (Ridl.) I.M.Turner
Amischotolype laxiflora (Merr.) Faden
Amischotolype leiocarpa (Hallier f.) Duist.
Amischotolype lobata Duist.
Amischotolype marginata (Blume) Hassk.
Amischotolype mollissima (Blume) Hassk.
Amischotolype monosperma (C.B.Clarke) I.M.Turner
Amischotolype parvifructa Duist.
Amischotolype pedicellata Duist.
Amischotolype rostrata (Hassk.) Duist.
Amischotolype scandens Burg & E.Bidault
Amischotolype sphagnorrhiza Cowley
Amischotolype strigosa Duist.
Amischotolype tenuis (C.B.Clarke) R.S.Rao
Amischotolype welzeniana Duist.

Znaczenie użytkowe

Niektóre gatunki Amischotolype stosowane są jako rośliny lecznicze. A. gracilis wykorzystywana jest w Malajach przeciwbólowo i na choroby reumatyczne^[12]. A. hispida stosowana jest w Chinach w postaci naparu do usuwania zastoju krwi i łagodzenia bólu, a miazga ze świeżych roślin stosowana jest miejscowo w bólu stawów i na okaleczenia^[13]. Miazga z korzeni A. hookeri przykładana jest na skaleczenia^[12]. A. mollissima stosowana jest w Bangladeszu na malarię^[14], a napar z korzeni na choroby reumatyczne^[12].

Przypisy

[1]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).
[2]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[3]
Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
[4]
Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
[5]
Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plant names : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 978-0-8493-2675-2.
[6]
Helena Duistermaat. A taxonomic revision of Amischotolype (Commelinaceae) in Asia. „Gardens' Bulletin Singapore”. 64 (1), s. 51–131, 2012.
[7]
Mayur D. Nandikar, Rajaram V. Gurav. A taxonomic account of Amischotolype (Commelinaceae) and notes on the occurrence of Porandra in India. „Journal of Threatened Taxa”. 6 (5), s. 5774–5780, 2014-05-26. DOI: 10.11609/JoTT.o3500.5774-80.
[8]
Amischotolype. Flora of China (wol. 24). [dostęp 2023-01-30].
[9]
R.B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 120. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
[10]
Chun-Wei Chang, Hsun-Shuo Chang, Ming-Jen Cheng, Chien-Fang Peng i inni. Identification of Five New Minor Constituents from the Whole Plant of Amischotolype hispida. „Helvetica Chimica Acta”. 98 (3), s. 347–358, 2015-03. DOI: 10.1002/hlca.201400179.
[11]
USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
[12]
Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of medicinal and poisonous plants : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 242-243. ISBN 978-1-4822-5064-0.
[13]
Huagu Ye, Chuyuan Li, Wencai Ye, Feiyan Zeng (red.): Common Chinese Materia Medica. T. 9. Singapore: Springer Nature, 2022, s. 23-24. ISBN 978-981-16-5920-1.
[14]
Christophe Wiart: Medicinal plants in Asia and Pacific for parasitic infections : botany, ethnopharmacology, molecular basis, and future prospects. Londyn: Academic Press, s. 59. ISBN 978-0-12-816812-7.

[apweb-1] [1]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).

[ruggiero-2] [2]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[kew-3] [3]
Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[ing-4] [4]
Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[crc-5] [5]
Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plant names : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 978-0-8493-2675-2.

[rev-6] [6]
Helena Duistermaat. A taxonomic revision of Amischotolype (Commelinaceae) in Asia. „Gardens' Bulletin Singapore”. 64 (1), s. 51–131, 2012.

[foi-7] [7]
Mayur D. Nandikar, Rajaram V. Gurav. A taxonomic account of Amischotolype (Commelinaceae) and notes on the occurrence of Porandra in India. „Journal of Threatened Taxa”. 6 (5), s. 5774–5780, 2014-05-26. DOI: 10.11609/JoTT.o3500.5774-80.

[foc-8] [8]
Amischotolype. Flora of China (wol. 24). [dostęp 2023-01-30].

[kub-9] [9]
R.B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 120. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).

[gru-10] [10]
Chun-Wei Chang, Hsun-Shuo Chang, Ming-Jen Cheng, Chien-Fang Peng i inni. Identification of Five New Minor Constituents from the Whole Plant of Amischotolype hispida. „Helvetica Chimica Acta”. 98 (3), s. 347–358, 2015-03. DOI: 10.1002/hlca.201400179.

[grin-11] [11]
USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[crcmed-12] [12]
Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of medicinal and poisonous plants : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 242-243. ISBN 978-1-4822-5064-0.

[ye-13] [13]
Huagu Ye, Chuyuan Li, Wencai Ye, Feiyan Zeng (red.): Common Chinese Materia Medica. T. 9. Singapore: Springer Nature, 2022, s. 23-24. ISBN 978-981-16-5920-1.

[wiart-14] [14]
Christophe Wiart: Medicinal plants in Asia and Pacific for parasitic infections : botany, ethnopharmacology, molecular basis, and future prospects. Londyn: Academic Press, s. 59. ISBN 978-0-12-816812-7.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]