19 Batalion Straży Granicznej

19 Batalion Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

19 Batalion Straży Granicznej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1922
Rozformowanie	1923
Tradycje
Rodowód	19 Batalion Celny
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Aleksander Sturomski
Organizacja
Dyslokacja	Ozdamicze
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Komenda Powiatowa Straży Granicznej w Sarnach

Formowanie i zmiany organizacyjne

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczną”^[1]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[2]. 19 batalion celny przemianowany został na 19 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 19 batalion celny.

19 batalion Straży Granicznej funkcjonował w strukturze Komendy Powiatowej Straży Granicznej w Sarnach, a jego dowództwo stacjonowało w Ozdamiczach.^{[uwaga 1]}. W skład batalionu wchodziły cztery kompanie strzeleckie oraz jedna kompania karabinów maszynowych w liczbie 3 plutonów po 2 karabiny maszynowe na pluton^[5]. Dowódca batalionu posiadał uprawnienia dyscyplinarne dowódcy pułku. Cały skład osobowy batalionu obejmował etatowo 614 żołnierzy, w tym 14 oficerów^[6].

W 1923 roku batalion przekazał swój odcinek oddziałom Policji Państwowej i został rozwiązany^[7].

Służba graniczna

Do Ozdamicz 19 baon celny przybył 29 września i rozpoczął obejmowanie odcinka granicznego. Dowódca batalionu prosił Główną Komendę SG o pozostawienie sztabu batalionu w Ozdomiczach w związku z dogodniejszą komunikacje i łączność z pododdziałami^[8].

Wykonując rozkaz Głównej Komendy Straży Granicznej nr 27 z 21 października 1922, w dniu 3 listopada komenda 19 batalionu SG została przeniesiona z Korotycz do Ozdamicz^[9]. Z taką też datą wykonanie rozkazu zameldował komendant batalionu kpt. Sturomski^[10]. Prawdopodobnie sztab batalionu nigdy w Korotyczch nie stacjonował.

Na podstawie rozkazu Komendy Wojewódzkiej SG w Łachwie, 15 kwietnia 1923 19 batalion SG przekazał 24 baonowi SG odcinek graniczny od m. Chutor Abatirz – nr słupa 47, do rejonu placówki Muśnia – nr słupa 84. Przekazaniu podlegały placówki w Lisiczynie, Kupielu i Budkach Sobieczyńskich^[11].

Komendanci batalionu

• p.o. kpt. Aleksander Sturomski (IX 1922^[12] – )

Struktura organizacyjna i rozmieszczenie

Ordre de Bataille 19 batalionu Straży Granicznej w Ozdamiczach w styczniu 1923[13]
kompanie	1. Kołki	2. Maleszewo	3. Wojtkowicze	4. Lutki	k ckm Tereblicze

Uwagi

1. Henryk Dominiczak podaje, że batalion stacjonował w Ozdańcu^[3]. Taka miejscowość nie występuje na mapach WIG, w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich ani w meldunkach dowódcy 19 bSG^[4].

Przypisy

1. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
2. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
3. Dominiczak 1992 ↓, s. 79.
4. Materiały dyslokacyjne SG ↓, s. 49.
5. Dominiczak 1997 ↓, s. 246.
6. Dominiczak 1992 ↓, s. 82.
7. Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 19.
8. Zmiany dyslokacyjne KW Poleskiej ↓, s. 16.
9. Materiały dyslokacyjne SG ↓, s. 48.
10. Zmiany dyslokacyjne KW Poleskiej ↓, s. 33.
11. Materiały dyslokacyjne SG ↓, s. 272.
12. Rozkazy organizacyjne KG SG 1922–1923 ↓, s. 10.
13. OdeB batalionów celnych ↓, s. 19 bSG/2—10.

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Teresa Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Straż Graniczna (1922−1923)”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. (sygn.161/53.)
• Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych: przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/53.)
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
• Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77.)
• Materiały dotyczące zmian w dyslokacji na odcinku Komendy Wojewódzkiej Poleskiej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.165/8.)