Ipan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Deng Ipan, keng amanung English, teeth metung lang balangkas a mayayakit keng panga da reng dakal a vertebrates nung nu magagamit la para pamirasu, panginis at pamalangut keng pamangan. Deng aliwang animal lalu na reng mamangan carni a ausan dang carnivore keng amanung English, gagamitan diya naman ing ipan para paglaban. Deng yamut da ring ipan makapanpan lang gilagid.
Deng ipan ila reng metung a pangilala (at pangmaluatan), da ring mammal. Deng Paleontologists gagamitan do reng ipan para a kilala da la reng miyayaliwang species da reng fossils at ababalu da la reng karelang ugnayan. Ing aske na ning animal atin yang kasapni keng kayang pamamangan. Alimbawa, deng tanaman masakit la lasawan keng dungus at bituka inya deng herbivores dakal la molars para paglangut, kabang den naman carnivores, kailangan de ing pangil para makamate at lapakan de ing laman.
Deng tau diphyodont la, ing kabaldugan na, adua lang ilera deng ipan da. Deng mumunang ilera (ing "bingut," "gatas," "primara" o "deciduous" a ilera) ing ustu magumpisa lang lulual mga anam a bulan a idad, agiang deng aliwa mibabait lang atin metung o aduang mayayakit a ipan, kebaluan keng English bilang neonatal a ipan. Ing pangkaraniwan a pamanubu ning ipan king idad a anam a bulan ausan dang teething mapalyaring masakit para keng metung a bingut.
Deng aliwang animal atin lang metung a ilerang ipan (monophyodont) kabang deng aliwa naman dakal lang ilera(polyphyodont). Deng pating, alimbawa, tutubu lang byung ilera balang kaduang duminggu para alilan la retang mepudpud nang ipan. Deng dagis deng karelang pangil daragul la at mapupudpud la kapilatan ning karelang pamagngatngat, at a mamantini ra ing pane kaba ning ipan.[1][2]