ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ (17 ਅਕਤੂਬਰ 1955-13 ਦਸੰਬਰ 1986) ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇਸਤਰੀ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਚਨਬੱਧ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮਧਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਮੁਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਕਰ ਸਕਣ।
ਜੀਵਨ
ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਰਾਵ ਪਾਟਿਲ ਸੀ। ਉਹ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਦੀ ਮਾਂ ਵਿਦਿਆ ਤਾਈ ਪਾਟਿਲ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਸਮਿਤਾ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮਰਾਠੀ ਮਾਧਿਅਮ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਬੋਲਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਸਮਿਤਾ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟੀਵੀ ਉੱਪਰ ਖਬਰਾਂ ਪੜਨ ਦਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸੁਰ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਧ ਚੜ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਨੇ ਸਮਿਤਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਨਾਦਿਰਾ ਬੱਬਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਫਿਲਮਾਂ
ਸਮਿਤਾ ਨੇ ਰਿਸ, ਅਰਥ, ਭੂਮਿਕਾ, ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਂਤ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਫ਼ਿਲਮ ਵਾਰਿਸ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਗਲੀਆਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਹਮ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨਹੀਂ, ਆਕਰਸ਼ਨ, ਠਿਕਾਨਾ, ਰਾਹੀ, ਡਾਂਸ ਡਾਂਸ, ਸੂਤਰਧਾਰ, ਆਵਾਮ, ਨਜ਼ਰਾਨਾ, ਅਹਿਸਾਨ, ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਆਪ ਕੇ ਸਾਥ, ਕਾਂਚ ਕੀ ਦੀਵਾਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਅਨੋਖਾ ਰਿਸ਼ਤਾ, ਤੀਸਰਾ ਕਿਨਾਰਾ, ਅੰਗਾਰੇ, ਦਹਿਲੀਜ਼, ਦਿਲਵਾਲਾ, ਪੇਟ ਪਿਆਰ ਔਰ ਪਾਪ, ਕਸਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਕੀ, ਫਰਿਸ਼ਤਾ, ਸ਼ਰਾਬੀ, ਮੰਡੀ, ਅਰਥ, ਸਿਤਮ, ਬਾਜ਼ਾਰ, ਭੀਗੀ ਪਲਕੇਂ, ਦਰਦ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ, ਨਮਕ ਹਲਾਲ, ਅਲਬਰਟ ਪਿੰਟੋ ਕੋ ਗੁੱਸਾ ਕਿਊਂ ਆਤਾ ਹੈ, ਭੂਮਿਕਾ, ਮੰਥਨ, ਨਿਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਘੁੰਗਰੂ ਆਦਿ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ
ਪਾਟਿਲ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਚੈਰਿਟੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਚੈਰਿਟੀ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪਾਟਿਲ ਅਭਿਨੇਤਾ ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਦੇ ਨਾਲ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਸਖਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੀਡੀਆ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਦਿਰਾ ਬੱਬਰ ਨੂੰ ਪਾਟਿਲ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਬੱਬਰ ਅਤੇ ਪਾਟਿਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ 1982 ਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਭੀਗੀ ਪਲਕੇਂ’ ਦੇ ਸੈੱਟ ‘ਤੇ ਹੋਈ ਸੀ।
ਮੌਤ ਅਤੇ ਪਛਾਣ
ਸਮਿਤਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ 1985 ਵਿੱਚ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲੇ। ਸਮਿਤਾ ਸਿਰਫ਼ 31 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ 13 ਦਸੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਈ।
ਪ੍ਰਿਅਦਰਸ਼ਨੀ ਅਕੈਡਮੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1986 ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। 2011 ਵਿੱਚ, Rediff.com ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਰਗਿਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ। ਡੈਕਨ ਹੇਰਾਲਡ ਦੇ ਸੁਰੇਸ਼ ਕੋਹਲੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ, ਸ਼ਾਇਦ, ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਪੁੰਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਪਾਵਰਹਾਊਸ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਹਰ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰਣ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।" 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਰਟਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ 100 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ, 3 ਮਈ 2013 ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਪੋਸਟ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
