ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵ

ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵਿਚ ਪਾਵਲੋਵ (ਰੂਸੀ: Ива́н Петро́вич Па́влов; 26 ਸਤੰਬਰ [ਪੁ.ਤ. 14 ਸਤੰਬਰ] 1849 – 27 ਫਰਵਰੀ 1936) ਉਘਾ ਰੂਸੀ ਫਿਜਿਆਲੋਜਿਸਟ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪਾਵਲੋਵ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰ੍ਬੁਧ, ਯਾਨੀ ਬੌਧਿਕ ਪੱਖੋਂ ਬੜਾ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਬੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਉਸਨੂੰ ਅਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਹ ਖੁਦ ਇਸ ਲਗਣ ਨੂੰ "ਖੋਜ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਕਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।^[1] ਜਦੋਂ 1860ਵਿਆਂ ਦੇ ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿਧ ਆਲੋਚਕ ਦਮਿਤਰੀ ਪਿਸਾਰੇਵ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਫਿਜਿਆਲੋਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਇਵਾਨ ਸੀਚੇਨੇਵ, ਸਿਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇਵਧੂ ਵਿਚਾਰ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਦ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਾਵਲੋਵ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਾਰਮਿਕ ਕੈਰੀਅਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਉਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ। 1870 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਜਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਫਿਜਿਕਸ ਅਤੇ ਮੈਥੇਮੈਟਿਕਸ ਦੀ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ। ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਫਿਜਿਆਲੋਜੀ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਨੇਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਾਢਾਂ ਕਢੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਜੇ ਜਿਹੜੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦੇ ਗਏ।^[2] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫਿਜਿਆਲੋਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਿਨ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ (1904) ਵਿੱਚ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।^[3][4] ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾ ਰੂਸੀ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਬਣ ਗਿਆ। 2002 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਜਨਰਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਪਾਵਲੋਵ ਨੂੰ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ 24 ਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਵਾਲੀਆਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[5] ਪਾਵਲੋਵ ਦਾ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੰਡੀਸ਼ਨਿੰਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਅਤੇ ਕਲੀਨੀਕਲ ਸੈਟਿੰਗਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਦਿਅਕ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵਿਧੀਗਤ ਡੀਸੈਂਸੇਟਾਈਜੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਫੋਬੀਆ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।^[6][7]

ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵਿਚ ਪਾਵਲੋਵ Иван Петрович Павлов
ਜਨਮ	26 ਸਤੰਬਰ 1849 ਰਿਆਜਾਨ, ਰੂਸ
ਮੌਤ	27 ਫਰਵਰੀ 1936 (ਉਮਰ 86) ਲੈਨਿਨਗ੍ਰਾਦ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਰੂਸੀ, ਸੋਵੀਅਤ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਜਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੰਡੀਸ਼ਨਿੰਗ ਟਰਾਂਸਮਾਰਜੀਨਲ ਇਨਹਿਬਸ਼ਨ ਵਿਵਹਾਰ ਸੁਧਾਰ
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਫਿਜਿਆਲੋਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਿਨ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ (1904)
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਖੇਤਰ	ਫਿਜਿਆਲੋਜਿਸਟ, ਫਿਜੀਸੀਅਨ
ਅਦਾਰੇ	ਮਿਲਟਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਅਕੈਡਮੀ

ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਪਾਵਲੋਵ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਰਿਆਜ਼ਾਨ: ਪਾਵਲੋਵ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਘਰ, ਜੋ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[8]

ਗਿਆਰਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ, ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵ^[9] ਦਾ ਜਨਮ ਰਿਆਜ਼ਾਨ, ਰਸ਼ੀਅਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਪੀਟਰ ਦਿਮਿਤਰੀਵਿਚ ਪਾਵਲੋਵ (1823–1899) ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਸ਼ੀਅਨ ਆਰਥੋਡਾਕਸ ਵਿੱਚ ਪਾਦਰੀ ਸੀ।^[2] ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ, ਵਰਵਰਾ ਇਵਾਨੋਵਨਾ ਉਪੇਂਸਕਾਯਾ (1826–1890), ਇੱਕ ਸਮਰਪਤ ਘਰ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਪਾਵਲੋਵ ਨੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਣ ਪਕਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਬਾਗਬਾਨੀ, ਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰੀ, ਰੋ, ਤੈਰਾਕੀ ਅਤੇ ਗੋਰੋਦਕੀ ਖੇਡਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਸੀ; ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ।^[10] ਭਾਵੇਂ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ, ਪਾਵਲੋਵ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਕੰਧ ਤੋਂ ਪੱਥਰੀਲੀ ਫੁੱਟਪਾਥ ਤੇ ਡਿੱਗ ਗਿਆ। ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ^[11] ਉਸਨੇ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਰਸਮੀ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[9]

ਪਾਵਲੋਵ ਸਥਾਨਕ ਥੀਓਲਾਜੀਕਲ ਸੈਮੀਨਰੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਆਜ਼ਾਨ ਚਰਚ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਪਰ 1870 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ ਵਿਖੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਕੀਤੇ ਸੈਮੀਨਰੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਥੇ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕੋਰਸ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਾਲ ਵਿਚ, ਪਾਚਕ ਤੰਤੂਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਿਖਿਆ^[12] ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਕਾਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ। 1875 ਵਿੱਚ, ਪਾਵਲੋਵ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਅਤਿ ਰੁਚੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਕੇ ਪਾਵਲੋਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਮੈਡੀਕਲ ਸਰਜਰੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਪਾਵਲੋਵ ਆਪਣੇ ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਆਪਕ, ਇਲੀਅਸ ਵਾਨ ਸਾਈਨ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਬਣ ਗਿਆ।^[13]

ਹਵਾਲੇ

1. http://www.historytoday.com/richard-cavendish/death-ivan-pavlov
2. "The Nobel Prize in Physiology and Medicine 1904 Ivan Pavlov". Nobelmedia.
4. "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1904". nobelprize.org. Retrieved 28 January 2013.
5. Haggbloom, Steven J.; Powell, John L., III; Warnick, Jason E.; Jones, Vinessa K.; Yarbrough, Gary L.; Russell, Tenea M.; Borecky, Chris M.; McGahhey, Reagan; et al. (2002). "The 100 most eminent psychologists of the 20th century". Review of General Psychology. 6 (2): 139–152. CiteSeerX 10.1.1.586.1913. doi:10.1037/1089-2680.6.2.139.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
6. Olson, M. H.; Hergenhahn, B. R. (2009). An Introduction to Theories of Learning (8th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. pp. 201–203.
7. Dougher, Michael J. (August 1, 1999). Clinical Behavior Analysis. ISBN 1878978381. {{cite book}}: |work= ignored (help)
8. The memorial estate Archived 14 November 2012 at the Wayback Machine. About the house
9. Sheehy, Noel; Chapman, Antony J.; Conroy, Wendy A., eds. (2002). Ivan Petrovich Pavlov. Routledge. ISBN 978-0415285612. {{cite book}}: |work= ignored (help)
10. (Asratyan 1953, p. 8)
11. (Asratyan 1953, p. 9)
12. (Asratyan 1953, pp. 9–11)
13. Todes, Daniel Philip (2002). Pavlov's Physiology Factory: Experiment, Interpretation, Laboratory Enterprise. JHU Press. pp. 50–. ISBN 978-0-8018-6690-6.