ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ

ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਸ੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਉਰਫ਼ ਬੱਚਨ (ਹਿੰਦੀ: हरिवंश राय बच्चन) (27 ਨਵੰਬਰ 1907 – 18 ਜਨਵਰੀ 2003) ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕਵੀ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਉਹ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭਕ ਦੌਰ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਛਾਇਆਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਸ਼ਰੀਵਾਸਤਵ ਕਾਇਸਥ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਤਾਪਗੜ੍ਹ ਜਿਲੇ ਦੇ ਬਾਬੂਪੱਟੀ (ਰਾਣੀਗੰਜ) ਵਿਖੇ ਜਨਮੇ, ਬੱਚਨ ਹਿੰਦੀ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਮਧੂਸ਼ਾਲਾ (मधुशाला) ਹੈ।^[1] ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਐਕਟਰ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਨ।

ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ
ਜਨਮ	ਹਰਿਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ ਸ਼ਰੀਵਾਸਤਵ (1907-11-27)27 ਨਵੰਬਰ 1907 ਬਾਬੂਪੱਤੀ, ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਅਵਧ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਹੁਣ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ)
ਮੌਤ	18 ਜਨਵਰੀ 2003(2003-01-18) (ਉਮਰ 95) ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਕਿੱਤਾ	ਕਵੀ, ਲੇਖਕ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਸੇਂਟ ਕੈਥਰੀਨ ਕਾਲਜ, ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਸ਼ਿਆਮਾ (1926–1936) ਤੇਜੀ ਬੱਚਨ (1941–2003)
ਬੱਚੇ	ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ, ਅਜਿਤਾਭ ਬੱਚਨ
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਬੱਚਨ ਪਰਿਵਾਰ
ਦਸਤਖ਼ਤ

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

ਬੱਚਨ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਨਵੰਬਰ 1907 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਰੋਡ, ਬਾਬੂਪੱਤੀ, ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਅਵਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਵਧੀ ਹਿੰਦੂ ਕਾਇਸਥ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[2][3] ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਾਮ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਉਪਜਾਤੀ ਦਾ ਪਾਂਡੇ ਸੀ।^[4] ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਦੀ ਬਜਾਏ "ਬੱਚਨ" (ਮਤਲਬ ਬੱਚਾ) ਦਾ ਕਲਮ ਨਾਮ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 1941 ਤੋਂ 1957 ਤੱਕ, ਉਸਨੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਗਲੇ ਦੋ ਸਾਲ ਸੇਂਟ ਕੈਥਰੀਨ ਕਾਲਜ, ਕੈਂਬਰਿਜ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਡਬਲਯੂ.ਬੀ.ਯੇਟਸ ਉੱਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਤਾਏ।^[5]

ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ

1. ਤੇਰਾ ਹਾਰ (1929
2. ਮਧੂਸ਼ਾਲਾ (1935),
3. ਮਧੂਬਾਲਾ (1936),
4. ਮਧੂਕਲਸ਼ (1937),
5. ਨਿਸ਼ਾ ਨਿਮੰਤ੍ਰਣ (1938),
6. ਏਕਾਂਤ ਸੰਗੀਤ (1939),
7. ਆਕੁਲ ਅੰਤਰ (1943),
8. ਸਤਰੰਗਿਨੀ (1945),
9. ਹਲਾਹਲ (1946),
10. ਬੰਗਾਲ ਕਾ ਕਾਵ੍ਯ (1946),
11. ਖਾਦੀ ਕੇ ਫੂਲ (1948),
12. ਸੂਤ ਕੀ ਮਾਲਾ (1948),
13. ਮਿਲਨ ਯਾਮਿਨੀ (1950),
14. ਪ੍ਰਣਯ ਪਤ੍ਰਿਕਾ (1955),
15. ਧਾਰ ਕੇ ਇਧਰ ਉਧਰ (1957),
16. ਆਰਤੀ ਔਰ ਅੰਗਾਰੇ (1958),
17. ਬੁੱਧ ਔਰ ਨਾਚਘਰ (1958),
18. ਤ੍ਰਿਭੰਗਿਮਾ (1961),
19. ਚਾਰ ਖੇਮੇ ਚੌਂਸਠ ਖੂੰਟੇ (1962),
20. ਦੋ ਚੱਟਾਨੇਂ (1965),
21. ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਬੀਤੇ (1967),
22. ਕਟਤੀ ਪ੍ਰਤਿਮਾਓਂ ਕੀ ਆਵਾਜ਼ (1968),
23. ਉਭਰਤੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨੋਂ ਕੇ ਰੂਪ (1969),
24. ਜਾਲ ਸਮੇਟਾ (1973)

ਆਤਮਕਥਾ

1. ਕ੍ਯਾ ਭੂਲੂੰ ਕ੍ਯਾ ਯਾਦ ਕਰੂੰ (1969),
2. ਨੀੜ ਕਾ ਨਿਰਮਾਣ ਫਿਰ (1970),
3. ਬਸੇਰੇ ਸੇ ਦੂਰ (1977),
4. ਬੱਚਨ ਰਚਨਾਵਲੀ ਕੇ ਨੌ ਖੰਡ (1983),
5. ਦਸ਼ਦਵਾਰ ਸੇ ਸੋਪਾਨ ਤਕ (1985)

ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ

• मधुशाला का मूल पाठ Archived 2017-06-14 at the Wayback Machine. (ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਤੇ)
• हरिवंश राय बच्चन Archived 2017-06-14 at the Wayback Machine. (ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਤੇ)
• हरिवंशराय बच्चन हरिवंशराय बच्चन के बारे में
• ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਵਿਤਾ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ Archived 2009-02-04 at the Wayback Machine.
• ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ (ਹਿੰਦੀਕੁੰਜ ਵਿੱਚ)
• दशद्वार से सोपान तक (ਬੱਚਨ ਜੀ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ; ਗੂਗਲ ਕਿਤਾਬ)
• ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਗੌਰਵ:ਹਰਿਵੰਸ਼ ਬੱਚਨ, ਹਿੰਦੀ ਭਵਨ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੇ Archived 2016-06-30 at the Wayback Machine.

ਹਵਾਲੇ

1. Harivanshrai Bachchan, 1907-2003 Archived 2010-08-22 at the Wayback Machine. Obituary, Frontline, (The Hindu), February 01–14, 2003.
2. "खुली किताब सा जीवन : हरिवंश राय बच्चन की जीवनी के चार खंड!". The Better India - Hindi (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 25 November 2016. Retrieved 5 August 2020.
3. "Harivansh Rai Bachchan | Indian poet". Encyclopedia Britannica (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 17 October 2020.
4. Harivansh Rai Bachchan. kya bhulun kya yaad karu (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). pp. 11–12.