ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ

ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ (INC), ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਂਗਰਸ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹਨ। 28 ਦਸੰਬਰ 1885 ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ, ਇਹ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉਭਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਸੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ 1920 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਕਾਂਗਰਸ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾ ਬਣ ਗਈ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।^[3][4][5]

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
ਛੋਟਾ ਨਾਮ	ਕਾਂਗਰਸ
ਚੇਅਰਪਰਸਨ	ਮੱਲਿਕਾਰਜੁਨ ਖੜਗੇ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਲੀਡਰ	ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ (ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ)
ਰਾਜ ਸਭਾ ਲੀਡਰ	ਮੱਲਿਕਾਰਜੁਨ ਖੜਗੇ
ਸੰਸਥਾਪਕ	ਏ.ਓ. ਹਿਊਮ ਡਬਲਯੂ.ਸੀ. ਬੋਨਰਜੀ ਐਸ.ਐਨ. ਬੈਨਰਜੀ ਮੋਨੋਮੋਹਨ ਘੋਸ਼ ਵਿਲੀਅਮ ਵੈਡਰਬਰਨ ਦਾਦਾਭਾਈ ਨੌਰੋਜੀ ਬਦਰੂਦੀਨ ਤਾਇਬਜੀ ਫਿਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਮਹਿਤਾ ਦਿਨਸ਼ਾਵ ਵਾਚਾ ਮਹਾਦੇਵ ਰਾਨਾਡੇ
ਸਥਾਪਨਾ	28 ਦਸੰਬਰ 1885; 139 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ (1885-12-28)
ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ	24, ਅਕਬਰ ਰੋਡ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਅਖ਼ਬਾਰ	ਕਾਂਗਰਸ ਸੰਦੇਸ਼
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੰਗ	ਕੌਮੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਗਠਨ
ਨੌਜਵਾਨ ਵਿੰਗ	ਭਾਰਤੀ ਯੁਵਾ ਕਾਂਗਰਸ
ਔਰਤ ਵਿੰਗ	ਮਹਿਲਾ ਕਾਂਗਰਸ
ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਿੰਗ	ਭਾਰਤੀ ਕੌਮੀ ਟ੍ਰੈਡ ਯੂਨੀਅਨ ਕਾਂਗਰਸ
ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ	ਲੁਭਾਊ ਲਿਬਰਲ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਸੋਸ਼ਲ ਲੋਕਤੰਤਰ ਡੈਮੋਕਰੈਟਿਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜਵਾਦ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧੜੇ:  • ਸੋਸ਼ਲ ਲਿਬਰਲ  • ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ  • ਕੇਂਦਰਕ
ਸਿਆਸੀ ਥਾਂ	Centre[1]
ਰੰਗ	ਕੇਸਰ ਚਿੱਟਾ ਹਰਾ
ਈਸੀਆਈ ਦਰਜੀ	ਕੌਮੀ ਪਾਰਟੀ[2]
ਗਠਜੋੜ	ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟਲ ਇਨਕਲੂਸਿਵ ਅਲਾਇੰਸ (INDIA) ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ (ਯੂ ਪੀ UPA)
ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
www.inc.in
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਚੋਣਾਂ

ਕਾਂਗਰਸ ਇੱਕ "ਵੱਡਾ ਤੰਬੂ" ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਇਜਲਾਸ 1885 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਡਬਲਯੂ.ਸੀ. ਬੋਨਰਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ। 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਾਂਗਰਸ ਇੱਕ ਕੈਚ-ਆਲ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਗਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਰਿਹਾ। ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾ ਕੇ, ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ, ਮਿਸ਼ਰਤ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਜਲਾਸ,ਬੰਬਈ, 28–31 ਦਸੰਬਰ 1885.

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, 72 ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਨਾਲ 28 ਦਸੰਬਰ 1885 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਗੋਕੁਲਦਾਸ ਤੇਜਪਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਹਾਂਵਿਦਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਏ.ਓ ਹਿਊਮ ਸਨ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਵੋਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੈਨਰਜੀ ਪਹਿਲੇ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਇੱਕ ਅਭਿਜਾਤ ਵਰਗੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੈਂਬਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ ਤੋਂ ਸਨ। ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਟੀਚਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ ਨੇ ਅਪਨਾਇਆ ਸੀ।

ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ

ਸਾਲ	ਆਮ ਚੋਣਾਂ	ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ	ਸੀਟ ਪਰਿਵਰਤਨ	ਵੋਟਾਂ ਦੀ %	ਵੋਟ ਫਰਕ
1951	ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ	364		44.99%
1957	ਦੂਜੀ ਲੋਕ ਸਭਾ	371	7	47.78%	2.79%
1962	ਤੀਜੀ ਲੋਕ ਸਭਾ	361	10	44.72%	3.06%
1967	ਚੌਥੀ ਲੋਕ ਸਭਾ	283	78	40.78%	2.94%
1971	5ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	352	69	43.68%	2.90%
1977	6ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	153	199	34.52%	9.16%
1980	7ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	351	198	42.69%	8.17%
1984	8ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	415	64	49.01%	6.32%
1989	9ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	197	218	39.53%	9.48%
1991	10ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	244	47	35.66%	3.87%
1996	11ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	140	104	28.80%	7.46%
1998	12ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	141	1	25.82%	2.98%
1999	13ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	114	27	28.30%	2.48%
2004	14ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	145	32	26.7%	1.6%
2009	15ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	206	61	28.55%	2.02%
2014	16ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	44	162	19%	9.55%
2019	17ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	52	8	19.49 %	0.02%
2024	18ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ	101	49	21.19%	4.02%

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ