ଜୀବସାର କ

ଜୀବସାର 'କ' (English: Vitamin A: ଭିଟାମିନ ଏ) ଆକ୍ଷିରେ ଥିବା ରେଟିନା ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ପୋଷକ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ କମ୍ ଆଲୋକରେ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଓ ବର୍ଣ୍ଣ ଚିହ୍ନିବା(ରଙ୍ଗ ଚିହ୍ନିବା) ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଅଟେ ।
ଜୀବ ଶରୀରରୁ ଜାତ ଖାଦ୍ୟରେ ଜୀବସାର 'କ' , ଇଷ୍ଟର ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ; ଯାହାକି ପରେ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତରେ (small intestine) ରେଟିନୋଲରେ ବଦଳିଯାଏ । ରେଟିନୋଲ (Retinol) ରାସାୟନିକ ସଂରଚନା ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ସୁରାସାର (Alcohol) ଅଟେ । ଏହି ରେଟିନୋଲ ଶରୀରରେ ସଞ୍ଚୟ ଅବସ୍ଥା ଅଟେ , ଯାହାକି ପରେ ଆ‌ଲ‌୍‌ଡିହା‌ଇ‌ଡ‌୍ ଅବସ୍ଥାକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ : ରେଟିନାଲ ।
ସାଧାରଣତଃ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରେ ଜୀବସାର 'କ' ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ :

• ରେଟିନୋଲ , ଭିଟାମିନ-ଏର ଏକ ଅବସ୍ଥା ଯାହାକି ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରୁ ଜାତ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରୁ ମିଳିଥାଏ ।
• କାରୋଟୀନଗୁଡ଼ିକ ଯେପରିକି , ଆଲଫା କରୋଟିନ , ବିଟା କରୋଟିନ , ଗାମା କରୋଟିନ ଓ xanthophyll beta-cryptoxanthin ହିଁ ଭିଟାମିନର ଅବସ୍ଥା ରୂପେ ଶାକାହାରୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରେ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରକୃତରେ ମାଂସାହାରୀ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଏହି କାରୋଟିନକୁ ରେଟିନାଲରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାରେ ଦୁର୍ବଳ ଅଟନ୍ତି ।

ଜୀବସାର କ

ରେଟିନୋଲର ରାସାୟନିକ ସଂରଚନା
Clinical data
Trade names	Aquasola
AHFS/Drugs.com	monograph
ATC code	V04CB01 (WHO)
Identifiers
IUPAC name (2E,4E,6E,8E)-3,7-Dimethyl-9-(2,6,6-trimethyl-1-cyclohexen-1-yl)-2,4,6,8-nonatetraen-1-ol (Retinol)
CAS Number	68-26-8
PubChem CID	445354
DrugBank	DB00162 N
ChemSpider	393012 Y
KEGG	D03365 Y
ChEBI	CHEBI:17336 Y
ChEMBL	CHEMBL986 Y
NIAID ChemDB	008876
ECHA InfoCard	100.031.195
Chemical and physical data
Formula	C20H30O
Molar mass	286.4516 g/mol
3D model (JSmol)	Interactive image
SMILES C\C(=C/CO)\C=C\C=C(/C)\C=C\C1=C(C)CCCC1(C)C
InChI InChI=1S/C20H30O/c1-16(8-6-9-17(2)13-15-21)11-12-19-18(3)10-7-14-20(19,4)5/h6,8-9,11-13,21H,7,10,14-15H2,1-5H3/b9-6+,12-11+,16-8+,17-13+ Y Key:FPIPGXGPPPQFEQ-OVSJKPMPSA-N Y
NY (what is this?)  (verify)

ଇତିହାସ

୧୯୦୬ରେ ଏହି ଜୀବସାର 'କ' ଆବିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା । ପୃଷ୍ଟିସାର , ସ୍ନେହସାର ଓ ଶ୍ୱେତସାର ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ଗୋରୁଗାଇମାନଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା ପାଇଁ । ୧୯୧୭ରେ ଏହି ଉପାଦାନ ସବୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବେ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ : ଏଲମର ମ୍ୟାକ କୋଲୁମ (Elmer McCollum ) ୱି‌ସ୍‌କୋ‌ନ୍‌ସି‌ନ୍-ମାଡିସନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଓ ଲାଫାୟେତ୍ତେ ମେଣ୍ଡେଲ (Lafayette Mendel) , ଥୋମାସ ବର ଓସବୋର୍ଣ୍ଣ (Thomas Burr Osborne) ୟେଲ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ । David Adriaan van Dorp ଓ Jozef Ferdinand Arens ନାମକ ଦୁଇଜଣ ଡଚ ରସାୟନବିତ୍.ଏହାକୁ ପ୍ରଥମେ କୃତ୍ରିମ ଭାବେ ବନେଇ ଥିଲେ ।

ଦୈନିକ ଆବଶ୍ୟକତା

ଜୀବସାର 'କ'ର ଦୈନିକ ଆବଶ୍ୟକତା^[୧]
ଅଧିକ ଦେଖନ୍ତୁ: କେତେ ଆହାର ନେବା ଉଚିତ? (ଇଂରାଜୀ)

ଜୀବନର ଅବସ୍ଥା	ଦୈନିକ ଆହାର (Adequate intakes) μg/day	ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସୀମା μg/day
ଶିଶୁ ୦–୬ ମାସ ୭–୧୨ ମାସ	୪୦୦* ୫୦୦*	୬୦୦ ୬୦୦
ବାଳୁତ ୧–୩ ବର୍ଷ ୪–୮ ବର୍ଷ	୩୦୦ ୪୦୦	୬୦୦ ୯୦୦
ପୁରୁଷ ୯–୧୩ ବର୍ଷ ୧୪–୧୮ ବର୍ଷ ୧୯ – >୭୦ ବର୍ଷ	୬୦୦ ୯୦୦ ୯୦୦	୧୭୦୦ ୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ସ୍ତ୍ରୀ ୯–୧୩ ବର୍ଷ ୧୪–୧୮ ବର୍ଷ ୧୯ – >୭୦ ବର୍ଷ	୬୦୦ ୭୦୦ ୭୦୦	୧୭୦୦ ୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ଗର୍ଭାବସ୍ଥା <୧୯ ବର୍ଷ ୧୯ – >୫୦ ବର୍ଷ	୭୫୦ ୭୭୦	୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ସ୍ତନ୍ୟପାନ <୧୯ ବର୍ଷ ୧୯ – >୫୦ ବର୍ଷ	୧୨୦୦ ୧୩୦୦	୨୮୦୦ ୩୦୦୦

ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ସ

ଗାଜର

ସାଧାରଣତଃ ଜୀବସାର କ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରୁ ମିଳିଥାଏ:

• ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଯକୃତ (ମାଂସ, ଘୁଷୁରି ମାଂସ, କୁକୁଡା ମାଂସ, ଟର୍କୀ, ମାଛ) ଓ କଡ଼ ମାଛର ଯକୃତରୁ ବାହାରୁଥିବା ତୈଳ ।
• dandelion greens (୫୫୮୮ IU ୧୧୨%)^[୨]
• ଗାଜର (୮୩୫ μg ୯୩%)
• broccoli ପତ୍ର (୮୦୦ μg ୮୯%) – USDA database Archived 2015-03-03 at the Wayback Machine. ଅନୁଯାୟୀ broccoli floretsରେ ଏହାର ପରିମାଣ ବହୁତ କମ । ^[୩]
• କନ୍ଦମୂଳ (709 μg 79%)
• ଲହୁଣୀ (684 μg 76%)
• ବନ୍ଧାକୋବି (681 μg 76%)
• ଖଡା ଶାଗ (୪୬୯ μg ୫୨%)
• କଖାରୁ (୪୦୦ μg ୪୧%)
• collard greens (333 μg 37%)
• Cheddar cheese (265 μg 29%)
• ତରଭୁଜ (169 μg 19%)
• ଅଣ୍ଡା (୧୪୦ μg ୧୬%)
• apricot (୯୬ μg ୧୧%)
• ଅମୃତ ଭଣ୍ଡା (୫୫ μg ୬%)
• ଆମ୍ବ (୩୮ μg ୪%)
• ମଟର ଚଣା (୩୮ μg ୪%)
• broccoli (୩୧ μg ୩%)
• କ୍ଷୀର (୨୮ μg ୩%)

ବି.ଦ୍ର : ଏହି ତଥ୍ୟ ସବୁ USDA databaseରୁ Archived 2015-03-03 at the Wayback Machine. ନିଆଯାଇଛି ଏବଂ ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତଥ୍ୟ ହେଉଛି, ୧୦୦ ଗ୍ରାମ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରତି retinol activity equivalences (RAEs)ଓ ବୟସ୍କ ପୁରୁଷ ପାଇଁ ଦୈନିକ ଆହାର ଆବଶ୍ୟକତାର ପ୍ରତିଶତ ମୂଲ୍ୟ ।

ପାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା

ଅଭାବ ଜନିତ ରୋଗ

ଆଧିକ୍ୟ ଜନିତ ରୋଗ

ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ

• ଜୀବସାର

ଆଧାର

1. "ଦୈନିକ ଖାଦ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା: ଭିଟାମିନ". Archived from the original on 2011-10-02. Retrieved 2012-10-08.
2. Dandelion greens, raw. NutritionData.Self.com.
3. The RAE value in the USDA data for broccoli leaves is similar to the IU value for broccoli florets, which implies that the leaves have about 20 times as much beta-carotene.

ଅଧିକ ପଢନ୍ତୁ

• Litwack, Gerald (2007). Vitamin A. Vitamins and Hormones. Vol. 75. San Diego, CA: Elsevier Academic Press. ISBN 978-0-12-709875-3.
• UNICEF, Vitamin A Supplementation: A Decade of Progress, UNICEF, New York, 2007. Archived 2020-11-26 at the Wayback Machine.
• Flour Fortification Initiative, GAIN, Micronutrient Initiative, USAID, The World Bank, UNICEF, Investing in the Future: A United Call to Action on Vitamin and Mineral Deficiencies, 2009. Archived 2010-12-14 at the Wayback Machine.

ବାହାର ଲିଙ୍କ

• vitaminA.org Archived 2021-08-05 at the Wayback Machine.
• The Micronutrient Initiative Archived 2008-10-16 at the Wayback Machine.
• UNICEF
• Helen Keller International
• A2Z
• World Health Organization Database on Vitamin A Deficiency