ଶିବକୁମାର ଶର୍ମା

ଶିବକୁମାର ଶର୍ମା (୧୩ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୩୮-୧୦ ମେ ୨୦୨୨) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ ଓ ସନ୍ତୁର ବାଦକ ଥିଲେ । ସେ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତରେ ସନ୍ତୁର ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।^[2][3][4] ପଣ୍ଡିତ ହରିପ୍ରସାଦ ଚୌରାଶିଆଙ୍କ ସହ ମିଶି ସେ ଶିବ-ହରି ନାମରେ ଅନେକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା କରିଥିଲେ ।

ଶିବକୁମାର ଶର୍ମା
ଶିବକୁମାର ଶର୍ମା ୨୦୧୬ ମସିହାରେ
Background information
ଜନ୍ମ	(1938-01-13)୧୩ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୩୮ ଜମ୍ମୁ, ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର
ମୃତ୍ୟୁ	୧୦ ମଇ ୨୦୨୨(2022-05-10) (ବୟସ ୮୪)[1] ମୁମ୍ବାଇ, ଭାରତ
ଶୈଳୀ	ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ
ପେଷା	ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ
ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର	ସନ୍ତୁର, ତବଲା
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ	୧୯୫୫-୨୦୨୨
ଅନ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ	ରାହୁଳ ଶର୍ମା (ପୁଅ) ହରିପ୍ରସାଦ ଚୌରାସିଆ
ୱେବସାଇଟ	santoor.com

ସେ ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡ଼େମୀ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଓ ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନୀତ ହୋଇଥିଲେ ।

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ

ଶିବକୁମାର, ୧୯୩୮ ମସିହାରେ ଜମ୍ମୁଠାରେ ଏକ ସଙ୍ଗୀତପ୍ରେମୀ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।^[5] ତାଙ୍କ ପିତା ଉମାଦତ୍ତ ଶର୍ମା ଜଣେ ଗାୟକ ଓ ତବଲା ବାଦକ ଥିଲେ ।^[6][7][8] ତାଙ୍କ ପିତା ଶିବକୁମାରଙ୍କୁ ୫ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ସଙ୍ଗୀତ ଶିକ୍ଷାଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।^[7] କ୍ରମେ ପିତା ତାଙ୍କୁ ସନ୍ତୁର ଶିଖିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରେରିତ କରିଥିଲେ । ସନ୍ତୁର ଏକ ଲୋକ ବାଦ୍ୟ ଓ ଏହାର ସୃଷ୍ଟି ପର୍ସିଆରେ ହୋଇଥିଲା । କାଶ୍ମୀରରେ ଏହି ବାଦ୍ୟର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା । ପାରମ୍ପାରିକ କାଶ୍ମୀର ଲୋକଗୀତ ସହିତ ସୁଫୀ ସଙ୍ଗୀତର ମେଳକୁ ପିତା ଉମାଦତ୍ତ ଶର୍ମା ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ଓ ପୁଅ ଶିବକୁମାରଙ୍କୁ ସନ୍ତୁରରେ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ବଜେଇବାକୁ ପ୍ରେରିତ କରିଥିଲେ ।^[5] ଶିବକୁମାର ୧୩ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ସନ୍ତୁର ଶିଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ୧୯୫୫ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇଠାରେ ସେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ସନ୍ତୁର ବାଦ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।^[9]

ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ ଜୀବନ

ଶିବକୁମାର ୧୯୮୮ ମସିହାରେ

ଶିବକୁମାର, ନିଜ ପିତାଙ୍କ ସହିତ ସନ୍ତୁର ବଜାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତରେ ସନ୍ତୁରର ବ୍ୟବହାରରେ ଶ୍ରେୟ ତାଙ୍କୁ ମିଳେ ।^[4][10] ହରିପ୍ରସାଦ ଚୌରାସିଆଙ୍କ ସହ ବଂଶୀରେ ଓ ଜାକିର ହୁସେନଙ୍କ ସହ ତବଲାରେ ଅନେକ ଥର ଯୁଗଳବନ୍ଦୀ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।^[5] ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ହରିପ୍ରସାଦ ଚୌରାସିଆ ଓ ଗିଟାର ବାଦକ ବ୍ରିଜ ଭୂଷଣ କାବ୍ରାଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ଭାବରେ ସେ କଲ ଅଫ ଦ ଭ୍ୟାଲି ନାମରେ ଏକ ଆଲବମ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ଏହି ଆଲବମଟି ସର୍ବକାଳୀନ ଲୋକପ୍ରିୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ଆଲବମମାନଙ୍କ ଭିତରେ ପରିଗଣିତ ହୁଏ ।^[1][10]

ଅନେକ ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା କରିଥିଲେ । ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଭି ଶାନ୍ତାରାମଙ୍କ ଝନକ ଝନକ ପାୟଲ ବାଜେ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରର ଏକ ଅଂଶରେ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।^[11] ହରିପ୍ରସାଦ ଚୌରାସିଆଙ୍କ ସହ ମିଶି ଶିବ-ହରି ନାମରେ^[11] ସେ ସିଲସିଲା (୧୯୮୦)^[12] , ଫାସଲେ (୧୯୮୫) , ଚାନ୍ଦନୀ (୧୯୮୯) , ଲମ୍ହେ (୧୯୯୧) , ଡର (୧୯୯୩)^[13] ଆଦି ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଥିଲେ । ରାହୁଳ ଦେବ ବର୍ମନଙ୍କ ସଙ୍ଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଗାଇଡ଼ର ଗୀତ ମୋ ସେ ଛଲ କିଏ ଯାଏରେ ସେ ତବଲା ବାଦନ କରିଥିଲେ ।^[14]

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ

ଶିବକୁମାର, ମନୋରମାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ଦୁଇଟି ପୁଅ ଅଛନ୍ତି ।^[6][15][7] ତାଙ୍କ ପୁଅ ରାହୁଲ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ସନ୍ତୁର ବାଦକ^[16][17] ଓ ପିତାଙ୍କ ସହ ୧୯୯୬ ମସିହାରୁ ମଞ୍ଚରେ ସନ୍ତୁର ବାଦନ କରିଛନ୍ତି ।^[18][19]

ମୃତ୍ୟୁ

୨୦୨୨ ମସିହା ମେ ମାସ ୧୦ତାରିଖରେ ହୃଦ୍‌ରୋଧ ଯୋଗୁ ଶିବକୁମାରଙ୍କର ପରଲୋକ ଘଟିଥିଲା ।^[20][21]

ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାର

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କଠାରୁ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡ଼େମୀ ଫେଲୋସିପ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଅବସରରେ

• ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ - ୨୦୦୧
• ପଦ୍ମଶ୍ରୀ - ୧୯୯୧^[22]
• ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡ଼େମୀ ପୁରସ୍କାର - ୧୯୮୬^[23]
• ବାଲ୍ଟିମୋର ସହରର ସମ୍ମାନଜନକ ନାଗରିକତା - ୧୯୮୫,^[24]
• ପ୍ଲାଟିନୋମ ଡିସ୍କ, କଲ ଅଫ ଦ ଭ୍ୟାଲି ଆଲବମ ପାଇଁ
• ପ୍ଲାଟିନୋମ ଡିସ୍କ, ସିଲସିଲା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ
• ଗୋଲ୍ଡ ଡିସ୍କ, ଫାସଲେ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ
• ପ୍ଲାଟିନୋମ ଡିସ୍କ, ଚାନ୍ଦନୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ
• ପଣ୍ଡିତ ଚତୁର ଲାଲ ଏକ୍ସେଲେନ୍ସ ସମ୍ମାନ - ୨୦୧୫

ଆଧାର

1. "Santoor maestro Pandit Shivkumar Sharma passes away". Indian Express. 10 May 2022. Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 10 May 2022.
2. "Santoor strains music to ears of unborn too". Indian Express. 10 November 2005. Archived from the original on 25 November 2011. Retrieved 7 February 2009.
3. "Santoor magic". The Hindu. Chennai, India. 27 February 2005. Archived from the original on 5 March 2005.
4. "Santoor comes of age, courtesy Pandit Shivkumar Sharma". Indian Express. 8 January 2009. Archived from the original on 3 October 2012. Retrieved 7 February 2009.
5. Tsioulcas, Anastasia (2022-05-10). "Celebrated Indian musician and composer Shivkumar Sharma has died at age 84". NPR (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 2022-05-10.
6. "Note by note". The Times of India. 13 October 2002. Archived from the original on 7 June 2011. Retrieved 7 February 2009.
7. "Music is an expression of human emotions". rediff.com. 20 August 1999. Archived from the original on 7 June 2011. Retrieved 7 February 2009.
8. Gilbert, Andrew (16 November 2007). "Masters of the East come West". Boston Globe. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 7 February 2009.
9. parab, bhagwan (2022-05-11). "Shivkumar Sharma, the santoor king, dies at 84". Deccan Chronicle (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 2022-05-10.
10. Lavezzoli, Peter (2006). The Dawn of Indian Music in the West. Continuum International Publishing Group. p. 32. ISBN 0-8264-1815-5. Archived from the original on 4 July 2014. Retrieved 23 October 2016.
11. "Enchantment from Eden valley". The Hindu. Chennai, India. 6 April 2000. Archived from the original on 7 November 2012. Retrieved 15 February 2009.
12. "I just pick up the flute and feel the urge to play". Financial Express. 19 February 2000. Archived from the original on 30 July 2012. Retrieved 15 February 2009.
13. "Shivkumar Sharma dies at 84: How Yash Chopra believed in santoor legend, gave us Silsila, Lamhe, Chandni and Darr". The Indian Express (in ଇଂରାଜୀ). 2022-05-10. Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 2022-05-10.
14. Bhattacharjee, Balaji Vittal and Anirudha. "Back-to-back heartbreak: SD Burman's 'Guide' experiment remains unparalleled in Hindi film music". Scroll.in (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 2022-05-10.
15. "Sultan of strings: Shivakumar Sharma". DNA. 18 August 2006. Archived from the original on 11 May 2022. Retrieved 7 February 2009.
16. "Virasaat". rediff.com. 18 March 1998. Archived from the original on 16 May 2008. Retrieved 7 February 2009.
17. Dastur, Nicole (3 July 2006). "What's Rahul Sharma's Dalai Lama connection?". Times of India. Archived from the original on 14 November 2012. Retrieved 7 February 2009.
18. "Santoor notes that bind: father- son 'Jugalbandi'". livemint.com. 1 July 2007. Archived from the original on 20 December 2019. Retrieved 7 February 2009.
19. "Inner Melodies". Indian Express. 29 July 2008. Archived from the original on 3 October 2012. Retrieved 7 February 2009.
20. "Pandit Shivkumar Sharma Dies: Santoor Maestro and Music Composer Passes Away at 84 Due to Cardiac Arrest". LatestLY. Archived from the original on 10 May 2022. Retrieved 10 May 2022.
21. The Hindu (10 May 2022). "Santoor maestro Shivkumar Sharma passes away" (in Indian English). Archived from the original on 10 May 2022. Retrieved 10 May 2022.
22. "Padma Awards". Ministry of Communications and Information Technology (India). Archived from the original on 29 March 2012. Retrieved 13 May 2009.
23. "Sangeet Natak Akademi Awards – Hindustani Music – Instrumental". Sangeet Natak Akademi. Archived from the original on 16 August 2007. Retrieved 13 May 2009.
24. "Profile". India Today. Archived from the original on 27 April 2009. Retrieved 7 February 2009.