ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (ଈଂରାଜୀରେ Assam macaque)ର ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ ହେଉଛି ମକାକା ଆସାମେଂସିସ୍ (Macaca assamensis)। ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏହା ଆଦି ବାନରମାନଙ୍କ ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି । ଅବୈଧ ଶିକାର, ଅଧିବାସ କ୍ଷୟ ଓ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଉଥିବାରୁ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁମାତ୍ରାରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ଓ ୨୦୦୮ ମସିହାରୁ IUCN ଏହି ବାନର ଉପ-ପ୍ରଜାତିକୁ “Near Threatened“ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିଛି ।^[2]

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ [1]
Conservation status
Near Threatened  (IUCN 3.1)[2]
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ଜଗତ:	Animalia
ସଙ୍ଘ:	Chordata
ବର୍ଗ:	Mammalia
ଗଣ:	Primates
କୁଳ:	Cercopithecidae
ପ୍ରଜାତି:	Macaca
ଜାତି:	M. assamensis
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
ମକାକା ଆସାମେଂସିସ୍ (Macaca Assamensis) ଡଃ ଜନ୍ ମେକ୍ଲେଲାଣ୍ଡ୍, ୧୮୪୦
ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ବ୍ୟାପ୍ତି

ଗଠନ ଓ ପ୍ରକୃତି

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ର ଲୋମ ହଳଦିଆ-ଧୁସରିଆ ରଙ୍ଗରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଗାଢ଼ ମାଟିଆ ରଙ୍ଗ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇପାରେ । ଏମାନଙ୍କ ମୁହଁର ରଙ୍ଗ ଗାଢ଼ ମାଟିଆ ବା ବାଇଗଣୀ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ଗାଲରୁ କାନ ପଟକୁ ଘଞ୍ଚ ଲୋମ ରହିଥାଏ । ମୁଣ୍ଡଟି ମଝିରେ ଏକ ଉତ୍ତଳ ଗର୍ତ୍ତଦ୍ୱାରା ବିଭାଜିତ । କାନ୍ଧ, ମୁଣ୍ଡ ଓ ବାହୁର ପଶ୍ଚାତ୍ ଭାଗ ଈଷତ୍ ପାଉଁଶିଆ ରଙ୍ଗର । ଏମାନଙ୍କ ଲାଞ୍ଜଟି ଛୋଟ ଏ ଘଞ୍ଚ ଲୋମାବୃତ୍ତ । ମୁଣ୍ଡରୁ ଶରୀରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୫୧-୭୩.୫ ସେ.ମି. (୨୦.୧-୨୮.୯ ଇଞ୍ଚ୍) ଓ ଲାଞ୍ଜ ପ୍ରାୟ ୧୫-୩୦ ସେ.ମି. (୫.୯-୧୧.୮ ଇଞ୍ଚ୍) ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ବୟସ୍କ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଶରୀରର ଓଜନ ୫-୧୦ କି.ଗ୍ରା. (୧୧-୨୨ ପାଉଣ୍ଡ୍) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।^[3]

ଅଧିବାସ ଓ ଭୌଗୋଳିକ ବିତରଣ

ସାଂଘାଇ ଚିଡ଼ିଆଖାନାରେ ଥିବା ଏକ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ର ତିନୋଟି ଉପପ୍ରଜାତି ରହିଛି । ନେପାଳରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଓ ତାହାର ପୂର୍ବ ତଥା ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ପଟକୁ ଆଉ ଦୁଇଟି ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ପ୍ରଜାତିଙ୍କଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ । ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର ନଦୀଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ଉପ-ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ଇଲାକା ବିଭାଜିତ ହୋଇଛି ।^[4]

• ପୂର୍ବ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (M. a. assamensis) ଭୁଟାନ, ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଆସାମ, ମଣିପୁର, ମିଜୋରାମ, ମେଘାଳୟ, ନାଗାଲାଣ୍ଡ୍, ସିକ୍କିମ, ତ୍ରିପୁରା, ବ୍ରହ୍ମଦେଶର ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ, ବ୍ରହ୍ମଦେଶ-ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ସୀମାନ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳର ଚୋଂକ୍ରୋଂ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ତିବ୍ୱତର ମେକଂଗ୍ ନଦୀର ଉପରପଟରେ ଥିବା ଗ୍ୱାଂଗ୍‍ଜି, ଗ୍ୱିଝୌ, ତିବ୍ୱତ, ଚୀନର ୟୁନାନ୍, ଲାଓସ୍ର ଥାଟେଂଗ୍ ଓ ଉତ୍ତର ଭିଏତ୍‍ନାମର ହୋଇ ଜୁଆନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଅନ୍ତି ।

• ପଶ୍ଚିମ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (M. a. pelops) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନେପାଳ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ସିକ୍କିମ, ଆସାମ, ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ, ମଧ୍ୟ-ଭୁଟାନ ଓ ବଙ୍ଗଳାଦେଶର ସୁନ୍ଦରବନ ପ୍ରଭୃତି ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଅନ୍ତି ।

ଆସାମ ଓ ନେପାଳରେ ୧୯୭୬, ୧୯୭୮ ଓ ୧୯୮୪ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣା ପଡ଼ିଛି ଯେ ପୂର୍ବେ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଓ ଉପ-କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟର ନଦୀକୂଳିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓ ସମୁଦ୍ର ପତନଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦୦-୧୮୦୦ ମି. (୬୬୦-୫୯୧୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ କାଳୀଗଣ୍ଡକୀ ନଦୀର ପଶ୍ଚିମ ପଟେ ଏମାନେ ବସବାସ କରୁନଥିବା ଜଣା ପଡ଼ିଥିଲା ।^[5] ଭାରତରେ ଏମାନେ ସମୁଦ୍ର ପତନରୁ ୪୦୦୦ ମିଟର୍ (୧୩୦୦୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଓ ଉପ-କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ, ଅଳ୍ପ ଚିରହରିତ୍ ଜଙ୍ଗଲରେ, ଶୁଷ୍କ ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟରେ ତଥା ପାର୍ବତୀୟ ଅରଣ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।^[6] ପାହାଡ଼ିଆ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଏମାନେ ୧୦୦୦ ମିଟର (୩୩୦୦ ଫୁଟ୍)ରୁ ଉପର ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହେଉଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ନିମ୍ନ ଉଚ୍ଚତାରେ ମଧ୍ୟ ବସବାସ କରନ୍ତି ଓ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନକୁ ଯିବା କ୍ୱଚିତ୍ ଦେଖାଯାଏ । ଲାଓସ୍ ଓ ଭିଏତ୍‍ନାମରେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରେ (ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ମିଟର୍ ବା ୧୬୦୦ ଫୁଟ୍‍ରୁ ଅଧିକ) ଦେଖାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଚୁନ ପଥୁରିଆ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଥୁରିଆ ପାହାଡ଼ରେ କମ୍ ଉଚ୍ଚତା ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିଥାନ୍ତି ।^[2]

ପରିସ୍ଥିତିକ ବ୍ୟବହାର

ନିଜ ଶାବକ ସହିତ ଏକ ମାଈ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦିବାଚର, ବୃକ୍ଷବାସୀ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ନିଜ ନିଜର ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ୱେଷଣ କ୍ଷେତ୍ର ନିରୂପଣ କରି ସେହି ଇଲାକାରେ ବସବାସ କରନ୍ତି । ଏମାନେ ପତ୍ର, ଫଳ, ଛୋଟ ଅମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଜୀବ, ଶସ୍ୟ ଏପରି ପ୍ରାୟ ସବୁ କିଛି ଖାଦ୍ୟ ଖାଇଥାନ୍ତି ।^[2]

୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ନାମ୍‍ଦାଫା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ୧୫ଟି ଦଳରେ ପ୍ରାୟ ୨୦୯ଟି ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଏକ ବର୍ଗ କି.ମି. ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏମାନଙ୍କ ଘନତା ପ୍ରାୟ ୧.୧୧ ଥିଲା ଓ ଏକ ଦଳରେ ହାରାହାରି ୧୩.୯୩ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।^[7]

ନେପାଳର ଲାଂତାଂ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ ୧୧୩ ବର୍ଗ କି.ମି. ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ୯ଟି ଦଳରେ ୨୧୩ଟି ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଦଳର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୩ରୁ ନେଇ ୩୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଥିଲା ଓ ଦଳର ହାରାହାରି ସଂଖ୍ୟା ୨୩.୬୬ ନିରୂପିତ ହୋଇଥିଲା । ଦଳମାନଙ୍କରେ ୩୧% ବୟସ୍କା ମାଈ, ୧୬% ବୟସ୍କ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ଭିନ୍ନ ବୟସର ଶିଶୁ ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଏମାନେ ମକା, ବିଲାତି ବାଇଗଣ କନ୍ଦ, ଗହମ, କୁତୁ ଶସ୍ୟ, ବାଜରା ଇତ୍ୟାଦି ଖେତରେ ପଶି ଖାଇଯାଉଥିଲେ । ^[8]

ଏହି ପ୍ରଜାତି ପ୍ରତି ବିପଦ

ଏକ ଅଣ୍ଡିରା ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼

କାଠ ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲ ଉଚ୍ଛେଦ, ବିଭିନ୍ନ ମାନବୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ଅନୁପ୍ରବେଶ, ଅବୈଧ ଶିକାର ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ । ଖେଳ, ଔଷଧ, ମାଂସ ତଥା ପୋଷା ମନାଇବା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କୁ ଜନ୍ତା ପକାଇ ଧରାଯାଏ ଓ ତଦ୍ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ଅନେକ ମାଙ୍କଡ଼ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରନ୍ତି । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୁଇ ଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁନାହିଁ ।^[9]

ସଂରକ୍ଷଣ

ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ CITESର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅନୁଚ୍ଛେଦରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଏମାନେ ବସବାସ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଦେଶରେ ଏମାନଙ୍କୁ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଭାରତୀୟ ବନ୍ୟଜୀବ ନୀତିର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅନୁସୂଚୀର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ସଂରକ୍ଷିତ ଜୀବ ।^[7]

ଆଧାର

1. Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M (eds.). Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 161. OCLC 62265494. ISBN 0-801-88221-4. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
2. "Macaca assamensis". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.2. International Union for Conservation of Nature. 2008. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (help)
3. Françis, C. M. (2008) A field guide to the mammals of South-East Asia. New Holland Publishers. ISBN 1-84537-735-4
4. Groves, C. P. (2001) Primate taxonomy. Smithsonian Institution Press, Washington, DC, USA.
5. Wada, K. (2005) The distribution pattern of rhesus and Assamese monkeys in Nepal^{[permanent dead link]}. Primates (2005) 46:115–119.
6. Srivastava, A. and Mohnot, S. M. (2001) Distribution, conservation status and priorities for primates in Northeast India Archived July 21, 2011, at the Wayback Machine.. ENVIS Bulletin: Wildlife and Protected Areas 1(1): 102–108.
7. Chetry, D., Medhi, R., Biswas, J., Das, D. and Bhattacharjee, P. C. (2003). Nonhuman primates in the Namdapha National Park, Arunachal Pradesh, India. International Journal of Primatology 24(2): 383–388.
8. Regmi, G. R., Kandel, K. (2008). Population Status, Threats and Conservation Measures of Assamese macaque (Macaca assamensis) in Langtang National Park, Nepal Archived 2017-04-22 at the Wayback Machine.. A final report submitted to Primate Society of Great Britain, UK.
9. Molur, S., Brandon-Jones, D., Dittus, W., Eudey, A., Kumar, A., Singh, M., Feeroz, M. M., Chalise, M., Priya, P. and Walker, S. (2003). Status of South Asian Primates: Conservation Assessment and Management Plan Report Archived 2016-12-21 at the Wayback Machine.. Workshop Report, 2003. Zoo Outreach Organization/CBSG-South Asia, Coimbatore, India.

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲିଂକ୍

• ARKive: Assam macaque (Macaca assamensis) Archived 2010-10-01 at the Wayback Machine.

ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ବୋନ୍ନେଟ୍ ମାଙ୍କଡ଼

ନାଲିମୁହାଁ ପାତି ମାଙ୍କଡ଼