Sanscrit
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo sanscrit es ua lenga indoeuropèa de la familha de las lengas indoarianas parlada dens la peninsula indiana pendent l'Antiquitat. Lenga deus tèxtes sacrats de l'indoïsme e de mei d'ua branca deu bodisme, es a l'origina de mei d'ua lenga indiana actuau. Es tanben demorada la lenga de la liturgia e deus estudis religiós tradicionaus indós e bodistas. Lo sanscrit es atau enquèra parlat per ua minoritat de locutors e a gardat un estatut oficiau simbolic en Índia.
Difusion geografica e usatge de la lenga
Lo sanscrit modèrne es ua lenga liturgica utilizada durant rites e ceremonias indós, bodistas e jaïns. A las caracteristicas d'ua lenga mòrta, es a díser que los sons gramatica e vocabulari son incambiats despuish l'Antiquitat e que lo son usatge es reservat a cèrtas situacions particularas. Es atau parlat sonque per ua minoritat de sabents, d'erudits e de religiós.
Totun, lo sanscrit demòra ua lenga de prestigi en Índia pr'amor deu son ròtle dens l'istòria e la cultura deu país. Hè atau partida de las lengas oficiaus reconeishudas per la constitucion[2] e dus Estats, Himachal Pradesh e Uttarakhand, l'an adoptat coma lenga oficiau locau. Mes aqueras decisions ne deven pas ocultar l'inexisténcia de locutors natius e l'abséncia d'utilizacion de la lenga dens la vita vitanta[3][4].
Istòria
Las migracions indoeuropèas de cap a Índia
Las migracions enter la region d'origina deus pòbles indoeuropèus, probable situada enter la mar Negra e la mar Caspiana, e lo nòrd d'Índia son mau coneishudas. Segon las teorias actualas, las populacions a l'origina deu sanscrit estarén arribadas dens la vath d'Indus au començament deu milleni II avC. Los sons parlars son desconeishuts, mes ua separacion doriva avó lòc enter las brancas iraniana e indoariana de las lengas indoeuropèas, probable de cap a 1800 avC. De mei, las lengas indoarianas se transformèn rapidament tà formar lo sanscrit vedic[5].
Lo sanscrit vedic
,_Adhyaya_1,_lines_1.1.1_to_1.1.9,_Sanskrit,_Devanagari.jpg)
Article detalhat: Sanscrit vedic.
Lo sanscrit vedic dominè entre 1500[6] e 300 abC, dab ua incertitud de quauques sègles sus las duas datas. Es ua forma arcaïca deu sanscrit classic qu'estó utilizada tad elaborar los tèxtes sacrats de l'indoïsme. Aqueths tèxtes mòstran l'evolucion de la lenga pendent aqueth periòde. Lo mei ancian es lo Rigveda que presenta enqüèra correspondéncias dab la lenga persana avestica. Aqueths elements desapareishen dens los tèxtes seguents com los Mantras e los Samhita[7]. De mei, dins los Samhita, l'injonctiu, lo subjonctiu, l'optatiu e l'imperatiu son abandonats. Puish, pendent lo periòde de redaccion deus Brahmana, enter los sègles X e VII avC, lo sistèma de conjugason arcaïc estó abandonat[7]. Enfin, la darrèra etapa de l'evolucion deu sanscrit vedic es la lenga deus Sutra qu'es un sanscrit preclassic utilizat com basa tà codificar lo sanscrit classic.
Totun, en despieit d'aqueras evolucions, lo sanscrit vedic gardè un ensemble de trèits distintius permetent d'establir diferéncias claras dab lo sanscrit classic. D'un punt de vista fonologica, las diferéncias èran importantas. En particular, lo sanscrit vedic aviá ua consonanta fricativa shorda (/ɸ/), ua consonanta fricativa velara shorda (/x/) e ua consonanta espiranta laterala retroflèxa sonorizada (/ɭ/) perdudas peu sanscrit classic. Lo lexic aviá, de faiçon generau, un nombre mei important de formas parallèlas o irregularas e un sistèma de flexions nominaus e pronominaus mei desvolopat. La conjugason èra tanben mei complèxa dab l'existéncia de 12 formas d'infinitiu, d'un nombre mei important de participis e de gerondius e d'ua utilizacion frequenta d'un subjontiu absent deu sanscrit classic. Enfin, i aviá diferéncias pertocant la prononciacion e las lengas dravidas n'avián pas enqüèra influenciat lo vocabulari.
Lo sanscrit classic
Articles detalhats: Sanscrit classic e Pāṇini.
Lo sanscrit classic es ua forma normalizada gessida deu sanscrit vedic parlat enter los sègles VII e IV avC. Lo gramatician Panini, que viscó pendent aqueth periòde, es la figura centrala d'aqueth tribalh de codificacion. En efèit, es l'autor de l’Astadhyayi, un tractat d'ueit partidas qu'es enqüèra considerat com l'obratge gramaticau de referéncia deu sanscrit[8]. 3 996 règlas i son compiladas en seguint un plan sistematic e tecnic que prefigurava los tribalhs lingüistics modèrnes[9][10][11]. Tad aquò, Panini formulè de règlas generaus permetent de formar mots a partir d'elements simples dab ua basa (la prakrti) e un sistèma de sufixes (pratyaya)[12]. Aquera basa pòt èsser ua racina verbau o un tèma nominau. Lo mecanisme mia a la formacion d'un mot unitat (pada) e un ensemble de pada mia a la formacion d'ua frasa[8]. Aqueth tractat es completat per tres tèxtes suplementaris, generaument atribuïts a Panini, que son l’Arsarasamamnaya (ua lista de fonèmas), lo Dhatupatha (ua lista de 2 000 racinas verbaus) e lo Ganapatha (un ensemble de mots presentant cèrtas caracteristicas derivacionaus)[8].
Lo sanscrit classic formalizat per Panini èra ua lenga purgada deus arcaïsmes e de las règlas gramaticaus vengudas inutilas[13]. Segon los medishs principis, la prononciacion èra simplificada dab ua simplificacion e ua organizacion mei rigorosa de las règlas de modificacion fonetica enter dos mots (sandhi). Totun, Panini integrè tanben de règlas « opcionaus » tà donar mei de libertat aus escrivans[14].
L'aparicion deus prakrits e la fossilizacion deu sanscrit
Lo tèrme prakrit designa las lengas mensh « nòblas » que lo sanscrit, es a díser las lengas de la vita vitanta. Gessidas de l'indoarian ancian e hèra influenciadas peu sanscrit, se separèn rapidament tà formar las lengas indoarianas parladas dens la peninsula Indiana. Son a l'origina de l'indi, lo penjabi e lo bengalin. A partir deu sègle III avC, estèn pauc a pauc utilizadas tà redigir tèxtes oficiaus (com las inscripcions d'Ashoka) e òbras literàrias. Lo sanscrit demorè la lenga de la religion, mes lo son usatge sembla enqüèra important au miei de la societat dins a la fin deu sègle I avC.
Aqueth declin de l'usatge quotidian deu sanscrit s'acompanhè d'un esfòrç navèth d'estandardizacion. Lo Mahabhaṣya de Patanjali es l'òbra centrau d'aquera evolucion. L'existéncia deus prakrit es reconeishuda, mes la lor influéncia suu sanscrit es globalament condemnada. La nocion de nòrma gramaticau venó atau mei hòrta e lo sanscrit cessè d'evoluar. Demorè ua lenga culturau e religiosa prestigiosa qu'estó utilizada com lingua franca e lenga literària dinc au sègle XIX. Uei, es unicament parlat per ua minoritat constituida de prèstas, d'erudits e de sabents.
Escritura e prononciacion
Articles detalhats: Escrituras deu sanscrit e Devanagari.
Dinc au sègle XIX, lo sanscrit èra escriut dab alfabets diferents segon las regions. Tà escriure tèxtes dens aquera lenga, los Indians utilizavan l'alfabet de las lors lengas. Totun, l'alfasillabari siddham avó ua influéncia notabla en Asia pr'amor qu'es la lenga dels tèxtes indians difusats en China pendent l'Edat Mejana. En Índia, lo devanagari es utilizat despuish lo sègle XVIII. Es un sistèma alfasillabari originari deu nòrd de la peninsula e es tanben utilizat tà nòtar l'indi, lo nepalés o lo marathi[15].
La prononciacion deu sanscrit partatja trèits comuns dab las autas lengas indoeuropèas, mes tien tanben caracteristicas pròprias. Lo sistèma consonantic presenta pauc d'innovacions, mes a ua varietat de sons leugèrament mei estenuda. Lo desvolopament fonologic mei significatiu es la fusion de las vocalas[16]. Per exemple, las vocalas cortas *e, *o e *a an fusionat tà formar la a (अ).
| Forma independenta | IAST | AFI | Forma independenta | IAST | AFI | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Guturau | अ | a | /ɐ/ | आ | ā | /ɑː/ |
| Palatau | इ | i | /i/ | ई | ī | /iː/ |
| Labiau | उ | u | /u/ | ऊ | ū | /uː/ |
| Retroflèxa | ऋ | ṛ | /r̩/ | ॠ | ṝ | /r̩ː/ |
| Dentau | ऌ | ḷ | /l̩/ | (ॡ) | ḹ | /l̩ː/ |
| Palatoguturau | ए | e | /eː/ | ऐ | ai | /ɑj/ |
| Labioguturau | ओ | o | /oː/ | औ | au | /ɑw/ |
Lo sistèma consonantic deu sanscrit a ua organizacion relativament simetrica constituïda de 33 letras :
| Oclusiva | Nasau | Espiranta | Fricativa | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gutturau | क | ka [k] |
ख | kha [kʰ] |
ग | ga}} [ɡ] |
घ | gha [ɡʱ] |
ङ | ṅa [ŋ] |
ह | ha [ɦ] |
||
| Palatau | च | ca [t͜ɕ] |
छ | cha [t͜ɕʰ] |
ज | ja [d͜ʑ] |
झ | jha [d͜ʑʱ] |
ञ | ña [ɲ] |
य | ya [j] |
श | śa [ɕ] |
| Retroflèxa | ट | ṭa [ʈ] |
ठ | ṭha [ʈʰ] |
ड | ḍa [ɖ] |
ढ | ḍha [ɖʱ] |
ण | ṇa [ɳ] |
र | ra [ɾ] |
ष | ṣa [ʂ] |
| Dentau | त | ta [t] |
थ | tha [tʰ] |
द | da [d] |
ध | dha [dʱ] |
न | na [n] |
ल | la [l] |
स | sa [s] |
| Labiau | प | pa [p] |
फ | pha [pʰ] |
ब | ba [b] |
भ | bha [bʱ] |
म | ma [m] |
व | va [ʋ] |
||
Gramatica
Article detalhat: Gramatica deu sanscrit.
Morfologia
Lo sanscrit es ua lenga flexionau. L'element morfologic de basa es la racina, un morfèma portaire d'ua significacion lexicau. Los radicaus verbaus e nominaus deus mots sanscrits derivan d'aquera racina a partir d'un sistèma de gradacion fonologicala de las vocalas, d'afixas e de terminasons. Un mot en sanscrit a donc l'estructura canonica seguenta[17] :
- Racina + Afixa0-n + Terminason0-1
Las racinas son monosillabicas e ne pòden pas s'acabar dab ua « a » corta. Las afixas e las terminasons son generaument polisillabics. La màger part de las afixas son sufixes, mes i a excepcions com lo prefixe augmentatiu « a- » e l'infix « -na/n- » utilizat dens la classa verbau au present[17].
Los vèrbes se conjugan segon tres votz (activa, mejana, passiva), tres mòdes (indicatiu, optatiu, imperatiu) e quatre sistèmas temporaus e aspectuaus (present, futur, aorist, perfècte) e tres personas[18].
Sintaxi
La complexitat morfologica deu sanscrit permet d'exprimir ua gamma hèra larga de modalitats. L'òrdi deus mots es donc drin important dab l’excepcion d'un nombre redusit de valors sintaxicas com la subordinacion. De mei, la valor expressiva o estilistica d'ua frasa es tanben independenta de l'òrdi deus mots[19]. Totun, lo sanscrit segueish generaument un òrdi SOV (subjècte - objècte - vèrbe).
Tad aquò, lo sanscrit es capable d'exprimir uech cas que son lo nominatiu, lo vocatiu, l'accusatiu, l'instrumentau, lo datiu, l'ablatiu, lo genitiu e lo locatiu[20]. Los acòrds en genre e en nombre son diferents de l'occitan. Per l'acòrd de genre, lo neutre prevau quan se presentan un o mei d'un noms de causas. Per l'acòrd de nombre, duas possibilitats existeishen : un acòrd dab lo nom mei pròche o un acòrd dab l'ensemble deus subjèctes[21].
I a duas formas de frasa simpla. La frasa nominau es frequenta dens las òbras narrativas. Utiliza sonque formas nominaus deu vèrbe com l'absolutiu, l'infinitiu, los participis e los adjectius d'obligacion. Las frasas dab un vèrbe conjugat son mei complèxas. Pòden aver proposicions coordinadas o ensemble proposicion principau e proposicion subordinada. Sovent, lo vèrbe estar conjugat es omés dens aqueras construccions.
Vocabulari
Lo vocabulari deu sanscrit provien de dus ensembles diferents de lengas. Lo prumèr es lo protoindoeuropèu qu'èra hèra influent dens las formas mei arcaïcas de la lenga. Per exemple, lo mot dâma-, similar au latin domus, designa l'ostau. Lo segond ensemble son las lengas dravidas qu'estón ua hont fondamentau d'emprunts peu sanscrit classic. Per exemple, aquò miè a l'adopcion deu mot kuṭi- tà designar l'ostau.
Annèx
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.