Salvador Domènec Felip Jacint Dalí i Domènech,[1] marqués de Dalí de Púbols,[2] (Figueres, 11 de mai de 1904 - Figueres, 23 de genièr de 1989) foguèt un important pintre e escultor mas tot parièr dessenhaire e escrivan catalan. Es considerat coma un dels principals representants del surrealisme, aital coma un dels pintres pus famoses del sègle xx.
Faits en brèu Biografia, Naissença ...
Salvador Dalí i Domènech 
(1939)  |
| Biografia |
|---|
| Naissença | 11 de mai de 1904
Figueres |
|---|
| Mòrt | 23 de genièr de 1989
Figueres |
|---|
| Donadas personalas |
|---|
| Residéncia | Figueres
Nòva York |
|---|
| Nacionalitat | Espanhòla |
|---|
| Formacion | Acadèmia Reiala de las Belas Arts de San Fernando (1922–1926) |
|---|
| Activitat |
|---|
| Profession | pintre, escultor, escrivan e intellectual |
|---|
| Activitat | 1922–1988 |
|---|
| Genre | Natura mòrta, pintura de genre, retrait, paisatge, allegoria e art sacrat |
|---|
| Movement | Surrealisme |
|---|
| Discípols | International Chrysis |
|---|
| Influéncias | Friedrich Nietzsche, Pablo Picasso e Jeròni Bosch |
|---|
|
|
| Artistas relacionats | Pierre Sterlé
Louise Bourgeois: Salvador Dalí i Louise Bourgeois
Fulco di Verdura (ca)  |
|---|
| Òbras principalas | La persisténcia de la memòria, Crist de Sant Joan de la Crotz, Lo Darrièr Sopar, Lo Grand Masturbator, Construccion mòla de las mongetas bolhidas e La Faça de la Guèrra |
|---|
| Autres |
|---|
| Conjunt | Gala Dalí |
|---|
| Descendéncia | Jose Van Roy Dalí (en)
( ) |
|---|
| Maire | Felipa Domènech i Ferrés |
|---|
| Paire | Salvador Dalí i Cusí |
|---|
| Fraires | Anna Maria Dalí i Domènech |
|---|
| Prèmis |
|---|
|
|
|
| Site web | salvador-dali.org |
|---|
  
    |
Tampar
Influenciat tot jove per l'impressionisme, daissèt Figueres per recebre una educacion artistica academica a Madrid que i se liguèt d'amistat ambe Federico García Lorca e Luis Buñuel e cerquèt lo son estil entre diferents movements artistics. Suls conselhs de Joan Miró, rejonhèt París a la fin dels estudis puèi integrèt lo grop dels surrealistes, que i encontrèt sa molher Gala. Trobèt son estil pròpri a partir de 1929, annada que venguèt surrealiste vertadièr e inventèt lo metòde paranoïac-critic. Forabandit del grop qualques ans puèi, visquèt la guèrra d'Espanha en exil en Euròpa, abans de daissar la França en guèrra per Nòva York, ont demorèt uèit ans e i faguèt fortuna. A son retorN en Catalonha, en 1949, operèt una virada cap al catolicisme, se sarrèt de la pintura de la Renaissença e s’inspirèt de las evolucions scientificas de l'epòca per far evoluïr son estil cap a çò que nomenava «misticisme corpusculari».
Faguèt amistat amb l'istorian e scientific Alexandre Deulofeu, tanben empordanés coma el. Dalí foguèt un personatge ambigú dins mantun aspècte coma lo financièr que son interès per la moneda li valguèt l'escais tirat d'una anagrama d'"Avida Dollars" e subretot per sa relacion de complicitat amb lo regim franquista.
Salvador Dalí nasquèt en 1904 a Figueres, la capitala del Naut Empordan, dins una familha de notables de la vila. Son paire, Salvador Dalí i Cusí, èra un notari e avocat originari de Cadaqués, sa maire Felipa Domènech i Ferrés èra sortida d'un mitan comerciant, son paire èra librari e sa grand teniá una botiga d'artesanat tradicional.
Lo jove Dalí estudièt a l'Institut Ramon Muntaner de Figueres, ont participèt a l'elaboracion de la revista Studium. Foguèt ailà que recebèt sa primièra formacion artistica amb lo professor Juan Núñez. En 1916 descobriguèt la pintura modèrna del temps d'un sojorn estivenc a Cadaqués amb la familha de Ramon Pichot, un artista local que viatjava sovent a París. En 1919, Dalí expausèt pel primièr còp dins l'encastre d'una exposicion collectiva publica al Teatre Municipal de Figueres.
En 2004, la Fondacion Dalí (Fundació Dalí) a lançat un projècte de catalogage de pinturas. Lo catalòg es universalament accessible e gratuit sul sit web de la Fondacion, e disponibla en catalan, espanhòl, anglés e francés. Lo projècte es pas encara acabat e es de contunh modificat e alargat amb las donadas fornidas per las equipas tecnicas de la Fondacion Dalí. Lo Centre d'estudis daliniennes participi a la sieuna preparacion. Aquel projècte de recèrca scientifica es l'una de las contribucions mai remarcablas que la Fondacion Gala-Salvador Dalí pòrta al domeni academic. L'objectiu principal es de catalogar lo còrpus de l'òbra picturala de Dalí, per arribar al catalogage total e exaustiu de la produccion plastica de l'artista, entre las annadas 1910 e 1983. La tòca es de reculhir e de partejar d'informacions precisas e rigorosas sus las òbras picturalas de Tota la carrièra artistica de Salvador Dalí. S'agiguèt pas donc pas d'un trabalh d'avaloracion estetica, mas de determinacion de la paternitat. Evolucion:
- Mai de 2004: lo primièr batent es estat presentat dins l'encastre de la celebracion del centenari de la naissença de Salvador Dalí, coma l'una de las contribucions màgers de la Fondacion Dalí a aquel eveniment. La primièra seccion cobrís las annadas 1910 a 1930 e compren 258 òbras.
- Genièr de 2007: Lo segond batent es publicat en linha. Data de 1931 a 1939 e compren 211 tablèus.
- Mai de 2011: parucion del tresen batent, que compren 135 obratges, de las annadas 1940 a 1951.
- Mai de 2014: coma previst, presentam uèi lo resultat de tres annadas de recèrca exaustiva consacradas a las pinturas que Dalí a realizadas entre 1952 e 1964. Aquela seccion novèla compren 128 pinturas.
Demòra a incorporar la darrièra etapa, que cobrís de 1965 a la darrièra annada de produccion, 1983.[3]
- Païsatge près de Figueres (1910)
- Vilabertran (1913)
- Fèsta a Figueres (1916)
- Grand arlequin e pichona botelha de rom (1924, 1925)
- Gojata en la fenèstra (1925)
- Retrait del mieu paire (1925)
- Lo grand masturbador (1929)
- L'òme invisible (1929)
- Los plasers illuminats (1929)
- L'enigma del desir (1929)
- L'edat d'aur (1930), pellicula amb Luis Buñuel
- La persisténcia de la memòria (1931)
- Bariòta fantauma (1933)
- Elements enigmatics dins un paisatge (1934)
- Retrait de Mae West que se pòt utilizar coma apartament surrealista (1934 - 1935)
- Construccion mòla de las mongetas bolhidas (1936)
- Aparicion de cara e plat de fruitas a la plaja (1938)
- Atlètas cosmics (1943)
- Sòmi causat pel vòl d'una abelha a l'entorn d'una miugrana una segonda abans de se desrevelhar (1944)
- La mieuna esposa nuda (1945)
- Lo panièr de pan (1945)
- Las temptacions de Sant Antòni (1946)
- Leda atomica (1949)
- La madòna de Portlligat (1950)
- Lo Crist de Sant Joan de la Crotz (1951)
- Galatèa de las esfèras (1952)
- Crucifixion (1954)
- Dalí nud (1954)
- Descobèrta d'America (1955)
- Lo darrièr sopar (1955)
- L'apotèosi del dolar (1965)
- Lo Crist de la tramontana (1968)
- Dalí d'esquina pintant Gala d'esquina eternizada per sièis banas reflectidas per sièis miralhs vertadièrs (1973)
- Una pintura es una fotografia facha a la man.
- L'unica diferéncia entre un fòl e ieu es que ieu ne soi cap un fòl.
- (...) es curiós, a ieu me n'interèssa fòrça mai parlar o èsser en contacte amb la gent que pensa çò contrari d'ailò que ieu pensi, que non pas d'aqueles que pensan çò meteis que ne pensi ieu.
- Las sagnosas osmòsis del sòmi e de l'amor se n'ocupan del tot la vida de l'òme.
- Te n'ocupes ges d'esser modèrne. Es l'unica causa que per malastre e qué que faguèsses, o te poiràs pas jamai defugir.
- M'emplegui los mots que m'as ensenhat. Se significan pas res, ensenha-me-ne d'autres. O daissa-me que me cale.
- Qual sap degustar ne beu jamai pus de vin mas se tasta un secret.
- Los bals melhor capitats son los dels que se ne parla mai sens pas cap lai èsser anats.
- Dormir es un biais de morir o d'almens morir a la realitat, e melhor encara es la mòrt de la realitat.
- Cada matin, tot bèl just davant me levar, sentissi un plaser extrèm: lo d'èsser Salvador Dalí.
- La gelosiá dels autres pintors n'es sempre estat lo termomètre de mos succèsses.
- Lo secret del miu prestigi ne demorarà un secret.
- Lo dessenh es la sinceritat dins l'art. I a pas cap possibilitat de lo s'enganar. O es bèl o lag qu'es.
- Crentetz pas de vos abastar Perfeccion, pas jamai o capitaretz.
- Me ne penhi pas jamai un retrach que semble lo modèl, es puslèu lo modèl que deuriá semblar lo retrach.
- La lei morala deu aver d'originas divinas, vist qu'abans las Taulas d'en Moses ja ne cabissián dins las espiralas geneticas.
- Es pas una molecula d'ADN garantida d'immortalitat? N'es ela - çò li'n disiá a Descartes un pauc abans de morir - la cellula monarquica per excelléncia. Cadascuna de sas doas mitats n'es exactament unida a l'autra mitat, de la meteissa manièra que Gala e ieu... Tot se dubrís e se tampa e s'entrerelaciona amb precision.L'eiretatge depen d'un mecanisme sobeiran e la vida es lo produch del poder absolut de l'acid desoxiribonucleïc.
- Picasso es pintor.Ieu tanben. Picasso es espanhòl. Ieu tanben. Picasso es comunista. Ieu tanpauc.
- L'unica causa que lo mond n'aurà pas jamai pro es l'exageracion.
- Val melhor petar per tuar lo temps que non pas malparlar, far de panflets o de vèrses marridasses.
- Lo que uèi vòl far carrièra deu èsser un pauc canibal.
- Lo que ne vòl interessar los autres los se deu sempre provocar.
- Cresi que ne soi melhor escrivan que pintor. Per aquò soi coma mon paire. Çò important dins mon escritura es pas cap l'estil ni la sintaxi ni los recorses discursius: çò important dins mon escritura es simplament çò que disi, e aquò s'escairà lo jorn que serà acceptat.
- Lo canibalisme es una de las manifestacions mai evidentas de la tendresa.
- Lo mal gost es creatiu.Es lo senhorejar d'aquò biologic subre ailò de l'intelligéncia.
- Aquela tragedia grandiosa que li ne disèm art modèrne.
- Lo pintor vertadièr es lo qu'es capable de pintar de scènas extraordinàrias en pel mièg d'un desèrt vuejàs.
- Lo pintor vertadièr es lo qu'es capable de pintar pacientosament una pera entornejat pels revolums de l'istòria.
- Uèi lo dia lo gost pel defaut es tal que solas ne semblan geniosas las imperfeccions e subretot laidetat. Quand una Vènus reverta un grapald, los semblaestètas contemporanèus se n'exclaman: Es fòrt, uman qu'es!
- Es evident qu'existisson d'autres monds, d'aquò segur; mas, e coma ja o diguèri mantun còp, aqueles autres monds son dintre lo nòstre, se n'estan sus tèrra e precisament en dil centre de la copola del Musèu Dalí, ont es tot lo novèl mond insospiechat e allucinant del surrealisme.
- Als mius sièis ans ne voliái èsser cosinièr. Als sèt voliái èsser Napoleon. Mon ambicion n'a puèi fach marrés que créisser, ara ne vòli èsser sonque Salvador Dalí e res pus. D'un autre band es plan dificil aquò, n'estant que, a mesura que me ne vau sarrant de Salvador Dalí se ne va el alunhant de ieu.
- Per se comprar mos quadres cal èsser criminalament ric coma los nòrdamericans.
- De cap biais ne tornarai ieu a Mexic. O me suporti ges èsser dins un país mai surrealista que mas pinturas.
- La Revolucion Russa es la Revolucion Francesa qu'arriba tard, per colpa del freg.
- L'anóncia de Watson e Crick subre l'ADN es per ieu la pròva reala de l'existéncia de Dieu.
- La geologia a una tristor espantosa que pas jamai se ne poirà ela desfar. Aquela tristor ne proven de l'idèa que lo temps trabalha contra se-meteis.
- Me ne consideri amor coma l'unica actitud digna de la vida de l'òme.
- Crengatz pas jamai de vos abastar perfeccion, pas jamai o capitaretz.
- Te n'ocupes pas d'èsser modèrne o n'èsser pas. Es l'unica causa que per malastre e qué que faguèsses, te ne poiràs pas jamai defugir d'èsser.]]
- Çò important es que parlen de tu, e mai ne siaga de ben.
- L'esnobisme çò ne consistís a se ne poder sempre engulhar dins los endreches que los autres los se pòdon pas jamai abastar.
- Las errors an sempre un caractèr sagrat. Ensagetz pas jamai de las corregir.
- La critica es quicòm sublim.Es digna sonque dels gènis.
- La desgràcia màger de la joventut actuala es de çò ne far tu pus cap partida d'ela.
- Las doas astradas que ne pòt aver un pintor son d'èsser espanhòl e de se ne dire en Dalí. Ambedoas astradas aquelas aguèri.]]
- Lo temps es una de las paucas causas importantas que nos sòbran.
- Entre los cinc senses n'es l'odorat, l'olfacte, lo que pus absoludament te ne dona maita idèa d'immortalitat.
- Moltas personas se n'abastan pas cap los ochanta ans per çò que n'assajan tostemps de se demorar als quaranta.
- Çò mendre que li ne podèm demandar a una escultura es que se bolegue cap.
- Serai un gèni e me n 'admiraràn lo mond. Benlèu serai mespresat e incomprés mas serai un gèni, un grand gèni, per çò que ne soi segur d'aquò.
- La pintura es la fàcia visibla de l'iceberg de ma pensada.
- Lo surrealisme soi ieu.
- L'activitat paranoiaca critica es una fòrça organizatritz productritz d'azard objectiu.
- Be soi hòu deth chocolat Lanvin!!!
- La vida es aspirar, respirar e expirar.
Salvador Dalí a París en 1934
Los agaches allucinats de Dalí (esquèrra) e lo sieu camarada dins lo surrealisme, Man Ray, a París, lo 16 de junh de 1934, fotografia de Carl Van Vechten.
Dalí amb lo sieu amigòt ocelòt
Òbras literàrias d'en Salvador Dalí
- Òbras complètas editadas per las edicions Destino e la Fondacion Gala-Salvador Dalí:
- Volumen I: Textos autobiográficos 1 2003
- Volumen II: Textos autobiográficos 2 (idem)
- Volumen III: Prosa, teatro, cine y poesia 2004
- Volumen IV : Ensayos I 2005
- Volumen V: Ensayos II (idem)
- Volumen VI: Álbum 2004
- Volumen VII: Entrevistas 2006
Obratges sus Salvador Dalí
- Gomez de Llano, Ignacio. Dali. Albin Michel, 1983. (en francés)
- Descharnes, Robert. Dali.L'oeuvre et l'homme. Edita sa - Éditions des Trois Continents, 1984. (idem)
- Descharnes, Robert; Néret, Gilles. Salvador Dalí 1904-1989. ed. Taschen. (id)
- Néret, Gilles. Dali. Taschen. (id)
- Descharnes, Robert; Néret, Gilles. Dali: l'oeuvre peint Coffret 2 volumes Tome 1: 1904-1946. Tome 2: 1946-1989. ed. Taschen. (id)
- Descharnes, Robert. Dali. L'héritage infernal, 2002. (id)
- Descharnes, Robert; Néret, Nicolas. Dali. Le dur et le mou. Sortilège et magie des formes. Sculptures et Objets. Eccart, 2003. (id)
- Lear, Amanda. Mon Dali. éd. Michel Lafon, 2004. (id)
- Nuridsany, Michel. Dali. éd. Flammarion, 2004. (id)
- Argillet, Jean-Christophe. Le Siècle de Dalí. éd. Timée, 2004. (id)
- Millet, Catherine. Dali et moi, 2005. (id)
- Puig, Jordi; Roig, Sebastià. Dali, le triangle de l'Ampourdan. Triangle Postals, 2004. (id)
- Planellas-Witzsch, Mark. Dalí Silenciat. Barcelona: DUX, 2005. (en catalan)
- Jonin, Jean-Gabriel. Jours intimes chez Dali. Rafael de Surtis-Editinter, 2006. (en francés)
- Ruffa, Astrid; Chaperon, Danielle. Salvador Dali à la croisée des savoirs, 2007. (idem)
- Thiollet, Jean-Pierre. Carré d'Art (Salvador Dali). Annagramme Ed., 2008. ISBN 2-35035-189-6. (idem)
Gibson, Ian. La vida desaforada de Salvador Dalí. Barcelona: Anagrama, p. 55. ISBN 84-339-6754-1.
