From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo porpra es una color entre lo roge e lo blau. En fach, designa una gama completa de colors, comprenent lo lilà e lo violet, que son de noms fòrça mai utilisats per far referéncia a aquela color. Compren las longors d'onda situada gaireben entre 380 e 430 nm.
| Desinéncia | ||
| Singular | Plural | |
|---|---|---|
| Masculin | porpre purpurin porporat |
porpres purpurins porporats |
| Femenin | porpra purpurina porporada |
porpras purpurinas porporadas |
Lo nom original ven d'una tinta que las variacions cromaticas seguissián la preparacion. Après foguèt utilizat per se far referéncia a las telas preciosas tenchas amb de tintas de naut prètz. Quand ven a designar un tèrme cromatic dins de las lengas modèrnas, cambia segon las tradicions localas. Atal per exemple en Anglés es un tèrme que s'utiliza coma sinonim de magenta, amb una tonalitat pròcha a l'ametista. Alara que dins d'autras lengas coma l'Alemand es un tèrme designa una tonalitat roja un pauc blavenca, coma lo carmin.
La paraula porpra ven del latin (purpŭra) e aquela del grèc πορφύρα (porphyra), nom qu'utilizavan los Fenicians per nomenar la tinta extracha de la glandula ipobranquiala de doas espècias de pichons molluscas del genre murex, lo Murex brandaris (Haustellum brandaris) e lo Murex trunculus (Hexaplex trunculus). Aquela tinta podava aver de ton de color diferent segon lo tipe de mollusca que ven o segon la tecnicia que s'utilizava per ténher la tela. Alara se podava obténer una granda varietat de tonalitats que conéis de noms diferents: aquela de Tir aviá segon Plini a la color de la sang coagulada; aquela d'Ametista a la color de la pèira d'aquel nom, eca.[1] Amb lo Murex brandaris se fasiá una color violada roja escura e amb lo Murex trunculus una color violada mai blavenca. Lo chuc resultant de l’extraccion èra de color jaunenc venent verd, roge e fin finala violat amb la lutz del sol. Aquela color passava pas e aquò faguèt que venguèt un simbòl d'eternitat.
Los Fenicians comencèron la tintura amb la porpra en 1500 AbC, après, los Grècs e los Romans pendent fòrça sègles partegèron lo comèrci d'aquela tintura fòrça costosa. Realizavan un liquid fòrça preciós e cercat que gastava nòu mila d’aqueles molluscas per obténer un grama de porpra.[2] Son prètz èra lo seu pes en aur, es per aquò que lo produch es associèt al poder social e economic: los emperaires, militars, senadors, reis, cardenals e princes se vestissián d'aquela color per se destriar. La vila de Tir al sud del Liban venguèt lo centre de produccion d'aquela tinta que foguèt nomenat porpra de Tir.
Dins la Roma antica la color porpra dins lo vestit èra un senhal d'autoritat e poder. Dins Roma republicana los senators, los cònsols e los pretors portavan de bendas de color porpra plaçadas al davant de lor tòga. Los generals victorioses portavan de tunicas de porpra e d'aur. Dins la Roma imperiala, al contrari, l'usatge d’aquela color se limitava als sols emperaires e sa descendéncia. Los autres èra castigats de la pena de mòrt al portar una ròba tencha de color porpra o similar.[1]
Una de las representacions mai ancianas d'un vestit de color porpra se trapa dins la glèisa de Sant Vital de Ravena ont se tròban los mosaïcs de Justinian. Datats entre 546 e 548 AbC, representan la ceremonia de consacracion de la glèisa e apareisson l'emperaire Justinian e son esposa Teodora portent de tunicas de color porpra.
Amb la casuda de Constantinòble dins las mans dels turcs en 1453 se perdèt lo secrèt de la fabricacion e son comèrci desapareguèt. A partir d'alara la tinta mai costosa foguèt lo porpra roge o cremesin venent d'un insècte nomenat quermés o cochenilha.
Lo porpra a l'Edat Mejana designava pas mai una tinta mas comencèt a nomenar una tela tencha d'una tinta preciosa de quina color que siá.
A l'Exposicion Universala de Londres l'an 1862 lo quimista britanic William Henry Perkin presenta una tinta sintetica amb la dissolucion del sulfat del anilina, un derivat del quitran d'olha. Lo produch ne resultant conten la mèsma matèria per produire la color porpra e malva.[3] La comercializacion d’aquela tinta foguèt un succès a l’epòca e Perkin comencèt una produccion de granda ecala.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
