From Wikipedia, the free encyclopedia
Pèire Ièr de Russia ò Pèire lo Grand[1] (9 de junh dau 1672, Moscòu - 8 de febrier dau 1725, Sant Petersborg[2]) foguèt lo tsar de Russia dau 1682 au 1725. Succedissèt a Teodòr III e foguèt remplaçat per Catarina Ièra. Après una regéncia, lo sieu règne personal comencèt en lo 1689. Foguèt marcat per la volontat de modernizacion dau tsar que favorizèt l'introduccion de tecnicas europoï dins lo sieu país. Desplacèt finda la capitala a Sant Petersborg, fondada en lo 1703, per facilitar lu contactes emb lo rèsta d'Euròpa. Militarament, Pèire Ièr s'engatjèt dins una lònga guèrra còntra Suècia. Victoriós en lo 1721, obtenguèt un accès a la mar Baltica e impausèt l'Empèri Rus entre li potenças pus importanti dau continent.
|
Pèire I de Russia | ||
|---|---|---|
 | ||
| Naissença | 9 de junh de 1672 | |
| Decès | 8 de febrièr de 1725 (damb 52 ans) | |
| Dinastia | Romànov | |
| Coronament | 25 de junh de 1682 (coma tsar) | |
| Tsar de l'Empèri Rus | ||
| Periòde de govèrn: | 7 de mai de 1682 - 2 de març de 1725 | |
| Predecessor: | Teodòr III de Russia | |
| Successor: | Caterina I de Russia | |
Pèire es lo fiu dau tsar Alexis Ièr (1645-1676) e de la sieua segonda esposa, Natalia Narishkina. Naissèt lo 9 de junh dau 1672 a Moscòu. Non èra lo primier eiretier de son paire car Alexis Ièr aviá agut un primier fiu durant un primier maridatge. Ensinda, après la sieua mòrt, foguèt remplaçat per Teodòr III que reinèt dau 1676 au 1682. A la mòrt de Teodòr, de conflictes de succession opausèron li brancas de la familha imperiala. Pèire venguèt tsar, conjontament emb lo sieu fraire Ivan V, mas un còp d'Estat permetèt a Sofia Alekseievna, una filha eissida dau primier maridatge d'Alexis Ièr, d'exercir la regéncia dau 1682 au 1689[3][4].
Dins aqueli condicions, Pèire foguèt alunhat dau poder e isolat dins un vilatge a proximitat de Moscòu. La sieua educacion foguèt assegurada per un preceptor, Nikita Zotov. La qualitat d'aquel ensenhament es discutida per lu istorians[5][4]. Totun, Pèire mostrèt rapidament una intelligéncia viva e un interès per l'istòria, la geografia e lu sabers practics[6][7]. Durant lo règne personal de Pèire, Zotov demorèt un amic e un conselhier pròche dau tsar. Pèire s'interessèt finda a l'art militar e formèt pauc a pauc de regiments personals.
En lo 1689, li fòrças armadi au servici de Sofia Alekseievna rescontrèron de dificultats durant una campanha en Crimèa. Emb lo sostèn dei sieus aliats, Pèire organizèt una insureccion per pilhar lo poder. Sofia Alekseievna foguèt embarrada dins un monastèri e lu streltzi, li fòrças militari aguent sostengut la regéncia, foguèron pauc a pauc afeblidi. Ivan V demorèt cotsar emb Pèire, mas intellectualament limitat e fisicament andicapat, non èra capable d'exercir lo poder. Totun, dins un premier temps, Pèire laissèt la gestion dei afaires intèrnes a sa maire e preferissèt si concentrar sus li questions militari e navali. Durant aqueu periòde, s'avinassèt sovent emb li sieus amics (François Lefort, Patrick Gordon, Fiodor Romodanovskii, Gavriil Golovkin, Fiodor Golovin, Piotr Tolstoi, etc.), mas aqueu periòde foguèt important per la seguida dau règne car la màger part d'aquelu amics venguèron pus tard d'oficiers ò de foncionaris competents e importants.
En lo 1695, Pèire Ièr mandèt una armada novèla en Crimèa per atacar lu Tatars e prendre la fortalesa d'Azòv. Per sostenir l'ofensiva, ordonèt la construccion d'una flòta militara en installant un chantier naval a Voronej. Aquò es la creacion de la marina imperiala russa. Après una resisténcia fòrta, lu Rus pilhèron Azòv en junh dau 1696. De negociacions li permetèron de gardar la sieua conquista e de concentrar la sieua vèrs la mar Baltica.
Durant aqueu periòde, Pèire Ièr decidèt de visitar e d'observar lu Estats d'Euròpa Occidentala en vista de modernizar Russia. Formèt una « Granda Ambassada » emb François Lefort, Fiodor Golovin e un grop de cortesans e viatjèt en Prússia, en Olanda, en Anglatèrra e Àustria. Aquò permetèt a l'elita russa de veire de bibliotecas e de museus, d'observar li nòrmas de conducha europeï e lo ròtle dei monarcas esclairats. Lo tsar posquèt finda melhorar li sieui conoissenças maritimi e engatjar d'especialistas per lu chantiers rus. Totun, lu sieus projèctes de raprochament emb de poissanças occidentali per formar una aligança còntra lu Turcs foguèron trebolats per la preparacion de la Guèrra de Succession d'Espanha. De mai, en lo 1698, deguèt s'entornar en Russia per reprimir una revòlta dei streltzi. De setembre dau 1698 a febrier dau 1699, 1 182 rebèls foguèron executats e la repression perdurèt fins a la dissolucion complèta dei regiments de streltzi en lo 1720[8].
Se lo projècte de guèrra còntra l'Empèri Otoman non capitèt, Pèire Ièr aguèt mai de succès per formar una coalicion còntra Suècia. D'efècte, a l'epòca, lu Suedés dominavan la mar Baltica, cen que blocava l'accès rus a aquela mar. Danemarc èra lo perdent principal de l'expansion suedesa e acceptèt de jónher l'idea d'una ataca. Polonha, qu'avia de relacions dificili emb Estocòlme despí un sègle, fèt egalament partida de l'aligança.
En despiech de la victòria aisada de la revòlta dei streltzi, Pèire Ièr deguèt combatre mai d'una resisténcia au sieu projècte de modernizar Russia en l'occidentalizant. D'efècte, au començament dau sieu règne, li estructuras sociali e econoqui de l'empèri èran encara medievali. Fins a la sieua mòrt, lo tsar accelerèt aqueli transformacions per remplaçar lu boiards per una aristocracia eissida dei foncions militari e civili, per promòure lo desvolopament dau comèrci e per redurre l'influéncia dei mitans conservators. Per aquò, impausèt l'usatge dau calendier julian en lo 1700 e suprimissèt la foncion de patriarca de Moscòu en lo 1721. De maniera pus marginala, ordonèt lo pòrt de vestits europeus ò la consomacion de tabac.
La Granda Guèrra dau Nòrd, dau 1700 au 1721, foguèt l'eveniment major dau règne de Pèire Ièr. Opausèt Suècia a una coalicion fluctuanta bastida a l'entorn de Russia, de Danemarc e de Polonha. Segon li circonstàncias, d'autru país sostenguèron un dei doi camps. L'idea dei coalizats èra de tirar avantatge de la mòrt dau rèi Carles XI en lo 1697. Totun, lo sieu successor, Carles XII, demostrèt rapidament li sieui capacitats de cap militar. Tre lo 1700, dispersèt una armada russa, numericament ben superiora mas inexperimentada, a Narva en profechant de condicions meteorologiqui dificili[9]. Totun, après aquela victòria, lu Suedés si concentrèron còntra lu Polonés. Aquelu combats durèron fins au 1706, cen que permetèt ai Rus de tornar formar una armada e d'ocupar lu luòc de construccion de la futura Sant Petersborg.
En lo 1707, Pèire Ièr ataquèt li armadas suedesi en Polonha. Carles XII reagissèt en atacant en direccion de Moscòu mas lo 28 de setembre dau 1708, la sieua armada foguèt batuda a Lesnaïa, a proximitat de Mogiliov. Après aquela desfacha, lu Suedés assajèron de formar una coalicion còntra Russia, mas trobèron pauc de sostèn en defòra dei cosacs ucraïnians de Mazeppa. De mai, lu Rus arrestèron li armadas mandadi en renfòrç. Cercant de viures, Carles XII dirigissèt li sieui fòrças vèrs Ucraïna dont lu Rus avían preparat de defensas e desplaçat toi li resèrvas de gran dins la vila de Poltava. Lo 8 de julhet dau 1709, l'armada de Pèire Ièr infligissèt una desfacha esclatanta au sieu adversari. Carles XII perdissèt la mitat de la sieua armada e deguèt s'enfugir dins l'Empèri Otoman. I demorèt cinc ans dins un estat de semilibertat.
Aquò permetèt a Pèire Ièr de renfòrçar li sieui conquistas dins li regions baltiqui. En lo 1714, lu Rus ocupèron finda Finlàndia e menacèron ensinda lo còr de Suècia. Liberat per lu Otomans, Carles XII assajèt d'organizar un contratac en Norvègia còntra lu Danés. Totun, foguèt tuat durant lu combats, cen qu'agravèt la posicion suedesa. Aquò permetèt ai Rus de menar d'incursions navali en Baltica. Finalament, Suècia acceptèt de negociar la patz. Signat lo 10 de setembre dau 1721, lo tractat de Nystad confirmèt li conquistas russi de Livònia, d'Estònia, d'Ingria e d'una partida de Carèlia e de Finlàndia. Per lu Rus, aquò èra una victòria considerabla car permetèt au país d'aquistar un accès a la mar Baltica. Per Pèire Ièr, aquò èra finda una ocasion de confirmar lo ròtle de Sant Petersborg, capitala novèla fondada en lo 1703 per facilitar lu contactes emb lo rèsta d'Euròpa[10].
Après la batalha de Poltava, Pèire Ièr si concentrèt sobre la gestion dei afaires de l'Estat. Au niveu politic, Sant Petersborg venguèt lo centre de l'administracion e dau govèrn en lo 1713. La vila foguèt dotada de fabricas d'armas e de canons e una acadèmia dei sciéncias li foguèt fondada. Militarament, fondèt egalament una marina militara e renforcèt li fòrças terrèstri. Lu efectius passèron ensinda de 100 000 òmes en lo 1709 a 200 000 en lo 1725. De mai, se lu oficiers superiors èran encara alemands a la fin dau règne, la màger part dei oficiers subaltèrnes èran rus.
La preséncia importanta d'Alemands dins l'armada, li escòlas e li industrias foguèt una caracteristica dau règne. Engendrèt de tensions emb lu Rus, mas foguèt finda insufisenta. Ensinda, lo govèrn de Pèire Ièr aguèt de problemas permanents per establir un sistema de govèrn centralizat e eficaç ò per coordenar l'activitat dei administracions. La fiscalitat foguèt la victima principala d'aquela situacion anarquica, cen que favorizèt lo desvolopament de la corrupcion. Aquelu problemas agravèron li tensions intèrni causadi per li reformas dau tsar. Totun, après la repression d'una insureccion de la vila d'Astrakhan, de revòltas de cosacs dins li regions de Dòn e de Coban e d'un complòt ordit per lo prince eiretier Aleksei Petrovich, Pèire Ièr capitèt de sometre la noblessa e lo clergat rus. Mas, durant aquelu trebols, ordonèt l'execucion de son fiu ainat en lo 1718[11].
Lo desvolopament de l'economia russa foguèt un autre aspècte central dau règne. Aquò necessitava de crear d'institucions modèrni dins un país feudal. Li adaptacions foguèron donc nombroï e lu resultats demorèron limitats en causa de la mancança de man d'òbra liura e de l'abséncia de sistema educatiu eficaç. Totun, Pèire Ièr metèt en plaça de reformas importanti : facilitats per crear de fabricas, libertat de comèrci dins l'Empèri, creacion de conseu de comèrci dins lu pòrts e lu centres urbans, creacion d'agéncias comerciali en Euròpa e en Orient. Aquò li permetèt d'obtenir quaucu succès emb l'aparicion d'un comèrci diversificat a Sant Petersborg e Astrakhan, una aumentacion dei escambis emb Euròpa, Pèrsia e China, lo desvolopament d'un sector metallurgic en Orals. L'esplecha miniera e la silvicultura conoissèron finda una creissença importanta.
Mas aquelu resultats non transformèron radicalament lo teissut economic e social de Russia. L'agricultura demorèt la basa de l'economia e li guèrras menadi per lo tsar geinèron lo desvolopament dei tèrras agricòli e la colonizacion de Siberia. De mai, per trobar la man d'òbra necessària, lu proprietaris terrencs transformèron mai de paisans liures en sèrvs. Aquò agravèt lo servatge que venguèt pauc a pauc un problema major en blocant lo desvolopament dei zònas rurali.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
