La Guèrra d'Olanda se debanèt de 1672 a 1678. Opausèt França e seis aliats (Anglatèrra, Suècia, Colonha, Munster) ai Províncias Unidas e seis aliats (Sant Empèri, Espanha, Brandenborg, Danemarc). Foguèt entraïnat per lo volontat francoanglesa d'annexar lei Províncias Unidas per prendre lo contraròtle dau comèrci olandés. Lo conflicte se generalizèt a la màger part deis estats d'Euròpa Occidentala e s'acabèt per una victòria militara francesa. Pasmens, la patz de Nimega que marquèt la fin de la guèrra foguèt pas totalament desfavorabla ais Olandés. D'efèct, França deguèt abandonar la màger part de sei conquistas franc de Franca Comtat e de certanei vilas de Flandra. De mai, la poissança francesa inquietava d'ara endavant màger part deis estats d'Euròpa continentala que s'alièron còntra Loís XIV dins lo corrent dei conflictes seguents.
|
Guèrra d'Olanda | |
|---|---|
| Informacions generalas | |
| Data | 1672 - 1678 |
| Luòc | Euròpa Occidentala, especialament Províncias Unidas |
| Eissida | Tractat de Nimègue Tractat de Westminster |
| Belligerants | |
 França
|
 Províncias Unidas
|
| Batalhas | |
| Solebay — Groenlo — Schooneveld (1a) — Schooneveld (2a) — Nimega — Groningue — Maastricht (1a) — Texel — Bonn — Besançon — Sinsheim — Ladenborg — Fòrt Reiau — Seneffe — Entzheim — Mulosa — Turckheim — Estrombòli — Fehrbellin — Salzbach — Consarbrück — Alicudi — Agosta — Palèrme — Maastricht (2a) — Valenciennes — Cambrai — Sant-Omer — Tobago — Cassel — Landskrona — Kokersberg — Ypres — Sant Danís | |
.svg){kind=small}
La causa principala de la guèrra foguèt la volontat de Loís XIV d'eliminar la poissança olandesa que representava una menaça per sei projèctes de conquista dei territòris espanhòus dei País Bas Espanhòus e de Franca Comtat e de concurents redobtables per lo comèrci e l'industria francés. De mai, dempuei la fin de la guèrra de Devolucion (1667-1668), leis Olandés èran lo centre de la Tripla Aliança (Províncias Unidas, Anglatèrra, Suècia) que formava una menaça militara seriosa per França, especialament en causa dau caractèr precari dau tractat d'Ais d'Alemanha (1668).
Au sen dau govèrn francés, l'idèa d'una guèrra còntra lei Províncias Unidas recebèt un acuèlh favorable, compres de part de Colbert generalament opausat ai guèrras. Louvois, secretari d'Estat a la guèrra dempuei 1670, la sostenguèt e menèt de preparatius militars importants. En Euròpa, l'abaissament dei Províncias Unidas trobèt tanben aisament de partisans. En particular, la Tripla Aliança resistiguèt pas lòngtemps a la diplomacia francesa. En 1670, l'Anglatèrra de Carles II s'alièt ambé França en cambi d'una ajuda financiera e de certanei territòris olandés. En 1671, foguèt lo torn de Suècia d'abandonar l'aliança e d'adoptar una actitud neutra. Un an pus tard, lo país s'alièt ambé França. En cambi d'una pension anuala de 600 000 escuts, s'engatjèt a intervenir militarament en Alemanha dins lo cas dau mandadís d'una ajuda militara ais Olandés. Enfin, Loís XIV obtenguèt la neutralitat de l'emperaire germanic.
En revènge, lei Províncias Unidas èran pas totalament isoladas. Victima principala deis ambicions territòrialas francesas, Espanha signèt un tractat d'assisténcia mutuala ambé leis Olandés en decembre de 1671. L'Electorat de Brandeborg chausiguèt egalament de sostenir lei Províncias Unidas.
L'invasion d'Olanda
_-_Nightly_battle_between_Cornelis_Tromp_and_Eward_Spragg_(Willem_van_de_Velde_II,_1707).jpg)
Au començament de 1672, après l'acabament de la preparacion diplomatica dau conflicte, Loís XIV mandèt 12 000 òmes (marqués de Chamilly) dins l'Electorat de Colonha e lo principat episcopau de Münster per favorizar la preparacion militara de seis aliats alemands. Lo conflicte acomencèt oficialament lo 28 de març de 1672 ambé la declaracion de guèrra de Carles II ai Províncias Unidas. França intrèt dins la guèrra lo 6 d'abriu seguent.
Leis operacions terrèstras foguèron largament a l'avantatge de l'armada francesa. Sensa passar per lei País Bas Espanhòus, lei Francés intrèron sus lo territòri olandés per lo sud e una armada dirigida per Condé ocupèt Orsoy, Wesel, Rheinberg e Bürick. Lo 12 de junh, passèron Ren. En parallèl, Zwolle foguèt ocupada per l'armada dau manescau de Luxemborg, Groningue assetjada per lei fòrças de l'evesque de Münster e Arnheim e Nimega conquistadas per l'armada de Torena. Tre lo 16 de junh, leis Olandés mandèron una ambaissada prepausant l'abandon dei vilas de Ren, Maastricht, Brabant e la Flandra Olandesa e una indemnitat de dètz milions de liuras. Pasmens, Loís XIV refusèt aquelei concessions e seis exigéncias (divèrsei territòris suplementaris, restabliment dau catolicisme... etc.) entraïnèron la perseguida de la guèrra. Lo 20 de junh, la dubertura dei restancas inondèt lei tèrras pus bassas permetent d'isolar Amsterdam d'ara endavant inaccessibla per lei rotas terrèstras. Lei tropas francesas demorèron dins lo país que foguèt pilhat per subvenir ai besonhs dei soudats. Mai d'un còp, aquelei pilhatges se transformèron en chaples.
Lo 20 d'aost, la volontat de resisténcia deis Olandés foguèt confirmada per l'assassinat dei fraires Johan e Cornelis de Witt. Aquò laissèt lo poder au stathouder Guilhèm III d'Aurenja, partisan resolut de la perseguida dei combats. Aquela volontat foguèt ajudada per la victòria navala deis Olandés de l'amirau Ruyter còntra la flòta francobritanica a la batalha de Solebay lo 7 de junh. De mai, en Euròpa, acomencèt de se formar una coalicion antifrancesa gropant Brandeborg, aliat deis Olandés avans la guèrra, e subretot l'emperaire germanic, inicialament neutre. Aquò obliguèt lo mandadís de Condé en Alsàcia e de Torena en Vestfàlia per empachar la joncion deis Olandés e deis Imperiaus.
La generalizacion de la guèrra
En 1673, leis operacions se concentrèron en Alemanha e dins la Mar dau Nòrd. Lo 26 de junh, Torena infligiguèt una desfacha dura a l'elector de Brandeborg que foguèt obligat d'adoptar tornarmai una posicion neutra. En Olanda, lei Francés prenguèron lo contraròtle de Maastricht lo 29 de junh. En revènge, coma l'annada precedenta, leis operacions navalas foguèron a l'avantatge de la flòta de l'amirau Ruyter que ganhèt una tiera de batalhas a Schooneveld (7 e 14 de junh) e a Texel (21 d'aost). Aquela resisténcia encoratjèt lo renfòrçament de l'aliança antifrancesa que gropèt d'ara endavant lei Províncias Unidas, Àustria, Espanha e l'armada dau duc de Lorena. Autre problema per lei Francés, lei parlamentaris anglés, que s'inquietavan dei projèctes de restauracion dau catolicisme de Carles II, concluguèron una patz separada ambé lei Províncias Unidas.
L'amplor de la coalicion enemiga obliguèt lei generaus francés d'establir un frònt fòrça lòng d'Olanda a Alsàcia e de menar divèrseis ofensivas localas per conquistar lei plaças defensivas de Colmar, de Sélestat e de Landau avans l'arribada dei fòrças imperialas. Autra consequéncia de l'intrada en guèrra de l'emperaire, la màger part dei princes alemands, inicialament neutres, jonhèron lo camp olandés, franc de Bavièra que chausiguèt lo camp de Loís XIV. Puei, lei Francés ataquèron la Franca Comtat, onte Besançon e Dole foguèron respectivament ocupadas lo 20 de mai e lo 7 de junh de 1674 per lo manescau de Luxemborg, e passèron Ren onte Torena ganhèt lei batalhas de Sinsheim (16 de junh) e de Ladenborg (5 de julhet).
Maugrat aquelei victòrias francesas, Brandeborg jonhèt tornarmai la guèrra lo 1èr de julhet. Per defugir l'intrada en guèrra d'autrei princes alemands dins lo camp olandés, Torena foguèt cargat de devastar Palatinat dins lo corrent de julhet. Pasmens, aquò empachèt pas la presa d'Estraborg per leis Imperiaus. En aost, leis Olandés assaièron de menar una gròssa ofensiva en direccion de França. Foguèt arrestada lo 11 d'aost a la batalha de Seneffe, combat murtrier que prefigurèt leis afrontaments saunós dei guèrras revolucionàrias dau sègle seguent. En Alsàcia, leis Imperiaus foguèron tanben durament batuts per Torena a la batalha de Turckheim (5 de genier de 1675) e obligats d'abandonar la riba senèstra de Ren. Enfin, sur leis oceans, la flòta olandesa assaièt de menar sensa succès d'atacas còntra lo litorau francés e Martinica.
Lei victòrias francesas de 1673 e de 1674 foguèron pasmens pas decisivas. En 1675, lo conflicte s'encalèt maugrat l'intrada en guèrra de Suècia en favor de Loís XIV. Ataquèt Brandeborg mai foguèt vencuda Fehrbellin (28 de junh). En Renània, lei Francés e leis Imperiaus alternèron victòrias e desfachas. Lo vescòmte de Torena foguèt tuat per un còp de canon a la batalha de Salzbach e son armada se retirèt en Alsàcia. Pasmens, leis Imperiaus aprofichèron pas aqueu succès car una còntra-ofensiva de Condé permetèt de redreiçar la situacion e de reconquistar la region.
La conclusion de la guèrra
En 1676, la coalicion antifrancesa enregistrèt una tiera de victòrias terrèstras dins la region de Ren onte lei Francés foguèron rebutats darrier Vòges. Prenguèron tanben la fortalesa de Philippsburg en despiech d'una lònga resisténcia dei defensors. Lei combats navaus foguèron en revènge a l'avantatge de la marina francesa que ganhèt doas batalhas en Mar Mediterranèa a Agosta (22 d'abriu) e a Palèrme (2 de junh). En mai de la desfacha, leis Olandés perdiguèron tanben l'amirau Ruyter.
L'annada seguenta, lei Francés faguèron una preparacion ivernenca que li permetèt d'atacar tre lo començament de la prima. Lo manescau de Luxemborg conquistèt Valenciennes (17 de març) e Cambrai (18 d'abriu). En parallèl, lo fraire dau rèi, Monsieur, ganhèt la batalha de Cassel (11 d'abriu) que sa consequéncia foguèt la conquista de la totalitat d'Artés e de Flandra per lei Francés. De son caire, lei Suedés s'impausèron a Landskrona (24 de julhet). Enfin, Guilhèm III subiguèt una desfacha novèla au sètge de Charleroi que deguèt abandonar sota la pression de renfòrç francés e lo duc de Lorena foguèt batut per lo manescau de Créquy a Kokersberg (9 d'octòbre).
L'annada s'acabèt per una victòria diplomatica importanta deis Olandés que se raprochèron d'Anglatèrra avans de signar una aliança oficiala lo 10 de genier de 1678. Per s'aparar còntra la menaça anglo-olandesa, Loís XIV ordonèt de concentrar leis atacas còntra lei Províncias Unidas. Coma l'annada precedenta, leis armadas francesas foguèron capables de menar d'ofensivas d'amplor tre la fin de l'ivèrn. Conquistèron Gand (9 de març) e Ypres (25 de març) menaçant Olanda d'una novèla invasion. Aquò accelerèt alora la conclusion dei negociacions de patz acomençadas dempuei 1676 dins la vila de Nimega. La patz foguèt signada entre França e lei Províncias Unidas lo 10 d'aost de 1678. Espanha signèt lo 17 de setembre seguent, l'emperaire lo 5 de febrier de 1679, l'elector de Brandeborg lo 20 de junh, Danemarc lo 2 de setembre e Suècia lo 26 de novembre.
Article detalhat: Tractat de Nimega.
Lo Tractat de Nimega marquèt la fin deis ostilitats. França abandonèt una partida de sei conquistas realizadas au detriment deis Olandés (Maastricht e lo Principat d'Aurenja) e deis Espanhòus (Charleroi, Binche, Ath, Audenarde e Courtrai). Pasmens, gardèt lo contraròtle de la Franca Comtat, de Friborg, de Cassel, de Bailleul, d'dYpres, de Wervick, de Warneton, d'Aire, de Saint-Omer, de Cambrai, de Bouchain, de Condé-sur-l'Escaut, de Bavay e de Valenciennes. Dins leis Antilhas, obtenguèron la Trinitat e Tobago e la confirmacion de la possession de Sant Vincenç, de la Dominica e de Santa Lúcia. Coma lo duc de Lorena refusèt d'acceptar lo tractat, França contunièt d'ocupar militarament la region. Suècia retrobèt la totalitat dei territòris perduts còntra Brandeborg e Danemarc. De mai, l'elector de Brandeborg s'engatjèt a sostenir lei candidats francés a l'eleccion imperiala durant dètz ans en cambi d'una pension anuala de 100 000 liuras.
Aqueu tractat permetèt a Loís XIV de renfòrçar la frontiera nòrd-èst de França e de'n eliminar divèrseis enclavas. De grops de juristas, dich Chambras dei reünions, foguèron creadas per lo rèi per estendre sa dominacion territòriala sus lei despendéncias de sei conquistas. Regardant leis afaires comerciaus, la tarifa doaniera francesa sus lei marchandisas olandesas de 1667 foguèt suprimida. Aquò entraïnèt lo desvolopament rapide dei cambis entre lei dos país. Enfin, Alsàcia èra afeblida per lei passatges successius deis armadas francesa e imperiala sus son territòri. Aqueu declin aguèt per consequéncia l'annexion de la quasi totalitat de la region per França en 1697.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
