From Wikipedia, the free encyclopedia
Palèrme[1] (en italian Palermo /paˈlɛrmo/, en sicilian Palermu) es la principala ciutat e lo sèti administratiu de la region autonòma de Sicília, Itàlia e tanben la capitala de la Província de Palèrme.
|
Palèrme Palermo (it) Palermu (scn) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| . | |||||
| |||||
| |||||
| Geografia fisica | |||||
| Coordenadas | 38° 07′ 00″ N, 13° 22′ 00″ E | ||||
| Superfícia | 158 km² | ||||
| Geografia politica | |||||
.svg) | |||||
| País |  Itàlia | ||||
| Region | Sicília | ||||
| Província | Ciutat Metropolitana de Palèrme | ||||
| Geografia umana | |||||
| Populacion (31 de octobre de 2019) |
658 403 ab. | ||||
| Densitat | 4 100 ab./km² | ||||
| Autras informacions | |||||
| Gentilici | Palermitan, -a | ||||
| Còde postal | 90100 | ||||
| Motto | Senatus Populusque Panormitanus | ||||
| Sant patron | Santa Rosalia | ||||
| http://www.comune.palermo.it | |||||
Pels estatjants de Palèrme se ditz en occitan palermitan, -a[1] (en italian: palermitani o panormiti).
Palèrme foguèt fondat al sègle VIII abans lo Crist per de mercants fenicians a l'entorn d'un golf natural sus la còsta nòrd-oèst de Sicília. Lo nom fenician per la vila foguèt benlèu Zîz, mas los grècs la nomenèron Πάνορμος, « Panormos » (nom latinizat puèi en Panormus). Palèrme demorèt una vila feniciana fins a la Primièra Guèrra Punica (264-241 BC), quand Sicília tombèt jos dominacion romana. Lo periòde roman foguèt un dels pus suaus, que Palèrme foguèt jos l'administracion provinciala de Siracusa. Après la fin de l'Empèri Roman, Sicília e Palèrme se trobèron jol poder de l'Empèri Bizantin.
Al sègle IX, Sicília èra devesida en doas prefecturas pels Bizantins. Los dos prefèctes se faguèron la guèrra e lo ganhant, Euphimius, somiava de se tornar unificar a l'Empèri Roman. Ça que là, coma el aviá pas d'armada, demandèt l'ajuda dels arabis d'Africa del nòrd: los Aghlabidas. Una setmana après l'arribada dels arabis a Palèrme en 827, Euphimius moriguèt misteriosament. Cap a 878, Sicília tota, levat qualques enclavas bizantinas pròchas coma Taormina, èra contrarotlada pels sarrasins. En 905 foguèron tanben presas. Los Arabis botèron la capitala de Sicília a Palèrme.
En 1060 los Normands faguèron una crosada contra los Musulmans de l'emirat de Sicília, prenguèron Palèrme en genièr de 1072 e l'illa tota en 1091. La mescla de las culturas normanda e aràbia farguèt un estil ibrid e unic d'arquitectura que se pòt veire a la capèla Palatina, la glèisa de San Giovanni degli Eremiti e la Zisa. Sicília en 1194 tombèt jol contraròtle del Sant Empèri Roman Germanic. Palèrme èra la ciutat preferida de l'emperaire Frederic II. Après un interval jol poder Angevin (1266-1282), Sicília foguèt dirigida per la corona d'Aragon, e pus tard, en (1479), pel reialme d'Espanha.
L'unificacion de Sicília amb lo reialme de Nàpols dirigit pels Borbons en (1734), coma reialme de las Doas Sicílias, foguèt destrúcia per l'elèit de Palèrme, la ciutat foguèt redusida a una simpla vila de província, e la cort reiala demorèt a Nàpols. Palèrme se revoltèt en 1848 e resistiguèt contra la corona de Nàpols fins a 1849 e mai.
Lo Risorgimento italian e l'annexion de Sicília en (1860) al reialme d'Itàlia balhèt a Palèrme una segonda escasença. Èra venguda tornarmai lo centre administratiu de Sicília, amb un desvolopament economic e industrial segur. Dins la segonda partida del sègle XIX, Palèrme s'espandiguèt al delà del centre istoric, especialament cap a la Via della Libertà. De construccions publicas monumentalas se quilhèron e una carrièra novèla se talhèt dins lo centre de la vila vièlha, dita Via Roma. La vila èra un dels centres principals de l'estil art novèl en Itàlia.
Palèrme subrevisquèt gaireben completament indemne del periòde faissista, mas pendent l'invasion dels aligats en Sicília en julhet de 1943 patiguèt de degalhs importants.
L'importància de Palèrme aumentèt tornarmai quand Sicília venguèt en (1947) una region autonòma amb de poders espandits. Mas tot melhorament es compromés pel poder creissent de la Màfia, que sempre uèi es una particularitat dramatica de la ciutat, coma dins lo sud d'Itàlia tota.
Palèrme es una vila amb de problèmas importants, mas es tanben una ciutat de gaireben tres millennis d'istòria, amb palais e glèisas bèlas, mercats colorats, un manjar meravilhós e una identitat culturala fòrta.
Es de notar l'eiretatge arquitectural de Palèrme, en particular per sas construccions normandas.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
