Aspirina

L'aspirina o acid acetilsalicIlic es un medicament de la familha dels salicilats, utilizat coma analgesic (mals menors e dolor aguda), antipiretic (contra la fèbre), e antiinflamatòri. Ten tanben un efièch anticoagulant a febla dòsi, e per aquò s'utiliza per fin de prevenir los atacs del còr. L'aspirina foguèt isolada pel primièr còp dins sa forma establa per Felix Hoffmann, un quimista de la companhiá alemanda Bayer.^[1]

Aspirina
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
General
Formula bruta	C9H8O4
Nom IUPAC	acid 2-(acetiloxi)benzoic
Numèro CAS	50-78-2
Còde ATC	A01 AD05, B01 AC06, N02 BA01
Aparéncia	cristals incolors a blancs o polvera cristalina blanca, d'olor caracteristica
Farmacologia
Via d'administracion	orala, IV
Metabolisme	epatic
Mièja-vida
Excrecion	urinària
Biodisponibilitat	60 - 90 % segon la dòsi
Unitats del SI & CNTP, exceptat indicacion contrària.
Identificants
BNF	.
SUDOC	.
BNE	.
GND	.
VIAF	.
ULAN
ISSN	.
ZDB	.
DOI
Joconde	.
RKDimages
Rijksmonument
Mérimée	.
KGS
Historic Places identifier
ID d'artista de MusicBrainz
ID album de MusicBrainz
ID d'òbra de MusicBrainz
IMDb	.
NOR	.
Legislator
ISO standard	.
Identificant BHL
Identificant ITIS
Identificant IUCN
Identificant NCBI
Identificant TPDB
Identificant GBIF
Identificant WoRMS
Numèro EE
Indicatiu
Còde AITA
Còde OACI
Còde mnemonic
Identificant JPL Small-Body Database
Còde de l'observatòri Minor Planet Center
Identificant Structurae
Identificant Emporis
Numèro CAS
numèro EINECS
SMILES
InChI
InChIKey
Còde ATC
Numèro E
Identificant UNII
Numèro RTECS
Identificant ChemSpider
Identificant PubChem (CID)
Numèro ZVG
Identificant ChEBI
Numèro ONU
Còde Kemler
Identificant Drangbank
Mencion de dangièr SGH
Identificant Wine AppDB
Identificant d'un satellit NSSDC
SCN
Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Aspirina.

Es un dels medicaments pus consomat al mond, amb una consomacion annadièra estimada a 40 000 tonas, siá l'equivalent de 120 miliards de comprimits de 300 mg^[2]. En 2008, 85 % de la produccion d'acid acetilsalicilic èra realizada a Langreo en Espanha, dins una fabrica quimica de la multinationala Bayer^[2].

Etimologia

L'acid acetilsalicilic es obtengut per acetilacion de l'acid salicilic. Lo nom d'aquel acid ven del latin salix que significa sause, aquel acid essent estat isolat pel primièr còp dins la rusca de sause.

L'apelacion aspirina ven del nom de marca Aspirin®, depausat en 1899 per la societat Bayer. Aqueste nom es estat format del prefix a- (per acetilacion), « -spir » (per l'acid spiric^[3]), e lo sufix « -ina » caracterizant los alcaloïdes.

Istòria

Sause blanc (Salix alba)

La rusca de sause es coneguda al mens dempuèi l'antiquitat per sas proprietats curativas. Se trobèt la traça de decoccion de fuèlhas de sause subre de tauletas sumerianas de 5000 abC. e dins un papiri egipcian datant de 1550 acC. (papyrus Ebers). Ipocrates (460–377 av. J.-C.), medecin grèc, conselhava ja una preparacion a basa d'escòrça de sause blanc per solatjar las dolors e las fèbres. Los romans coneissián tanben sas proprietats, lo nom latin del sause es salix.

En 1763, lo pastor anglés Edward Stone presentèt un memòri dabans la Royal Medicine Society subre l'utilizacion terapeutica de decoccions de rusca de sause blanc contre la fèbre. En 1829, Pierre-Joseph Leroux, un pharmacian francés, après aver fait bolhir de polvera d'escòrça de sause dins d'aiga, ensagèt de concentrar sa preparacion ; ne resultèt de cristals solubles que bategèt salicilina (de salix). Puèi de scientifiques alemands purifiquèron aquesta substància activa, d'en primièr dita salicilina, puèi acid salicilic

En 1877 Germain Sée prepausèt lo salicilat de sòdi com antipiretic. Marceli Nencki preparèt a partir de 1880 un derivat de l'acid salicilic e de fenòl ; lo Salòl qu'aviá pas de proprietats farmacologicas superioras als medicament ja existents, mas qu'aviá pasmens un gost pus agradiu, foguèt l'objècte d'un afogament populari.

Reina dels Prats (Filipendula ulmaria)

En 1835, Karl Löwig mostrèt que l'acid spiric, trach de la reina dels Prats, èra quimicament identic a l'acid salicilic. A partir dels extraches naturals, s'isolèt lo salicilat de sòdi que foguèt alara lo medicament de la dolor e l'inflamacion. La preparacion s'utilizava per far caire la fèbre amaisar las dolors e los rumatismes articularis, mas provocava de grèvas cremaduras d'estomac.

En 1853, lo quimista estrasborgés Charles Frédéric Gerhardt experimentèt la sintèsi de l'acid acetilsalicilic que nomenèt acid acetosalicilic^[4] e depausèt un un brevet. Pasmens son compausat èra impur e termolabil. Moriguèt tres ans pus tard e sos trabalhs foguèron deslembrats.

Referéncias

1.  . ISBN 978-3-527-32109-4. 
2. (en)  {{{títol}}}, octobre 2002. DOI 10.1073/pnas.222543099. 
3. L'acid spiric èra trach de la Reina de Prat, que lo nom binomial èra a l'epòca Spiraea ulmaria, e òm constatèt lèu que l'acid spiric e l'acid salicilic èran una sola e meteissa substància
4. (de)  {{{títol}}}. 87, p. 149–179. DOI 10.1002/jlac.18530870206.