From Wikipedia, the free encyclopedia
L'alamanic[1][2] (autonim: Alemannisch, [alɛˈman(ː)ɪʃ] ) es un grop de dialèctes apertenent, amb l'austrobavarés, a la branca del naut alemand.
Alemannisch | |
Parlat en | Soïssa, Alemanha, França, Àustria, Liechtenstein, Itàlia |
---|---|
Classificacion lingüistica | |
Lengas indoeuropèas
| |
Estatut de conservacion | |
EXExtinct (Atudat) CRCritically endangered (En dangièr critic)
SESeverely endangered (En dangièr sevèr)
DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu)
VUVulnerable (Vulnerable)
NENot Endangered (Non en dangièr) Classada coma lenga vulnerabla (VU) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond | |
Còdis lingüistics | |
ISO 639-2 | gsw |
ISO 639-3 | gsw |
Ethnologue | gsw |
Glottolog | alem1243 |
UNESCO | 1011 |
IETF | gsw |
Mapa | |
Gaireben cada locutor de l'alamanic parla l'alemand a un nivèl correspondent a aquel de l'alamanic. En Soïssa, l'alamanic se difusa en mai dins las regions o lo romanch es parlat. La populacion i es sovent bilenga o parla pas que l'alamanic.
Segon un cens de 1936, 84 % de la populacion alsaciana parlava l'alamanic. En 1984, los Alsacians èran pas mai que 13,1 % a parlar alamanic dins lo departament del Naut Ren e 20 % dins lo del Bas Ren.[3]
Tot parièr, en Baden, l'alamanic es en via de disparicion, subretot dins las vilas, ont los joves parlan una lenga pròche de l'alemand estandard, amb un pichon accent alamanic.
L'alamanic es tanben parlat fòra d'Euròpa, a Colonia Tovar, en Veneçuèla.
Mai sovent, se divisa los dialèctes alamanics dins quatre grops (entre parentèsis l'apelacion en alemand estandard):
Aqueles grops possedisson eles meteis de sosgrops, portant sovent un nom derivat de lor region, a vegada amb de frontièras pas plan claras e controversiadas.
I a tanben d'autras divisions, per exemple l'alamanic oriental e occidental, la frontièra essent entre lo plural dels verbs presentant una sola forma a l'oèst (exemple: mir mache, ihr mache, sii mache) e doas a l'èst (mir mache, ihr machet, sii mache). En mai, n'i a que senomenan Badisch (badés), Schwizerdütsch (soís alemanic), Elsàssisch (alsacian), que, pasmens se plan coneguts, son pas corrèctes d'un punt de vista linguistic, car los dialèctes que i apartenon son pas dins lo meteis dels quatre sosgrops (soabe, bas alamanic, naut alamanic, alamanic superior). Atal, la majoritat dels dialèctes en Alsàcia apartenon al bas alamanic alara qu'una partida al tèrme sud èst es naut alamanic. Aqueles dos dialèctes pòdon pas èsser gropats jol l'apelacion d'«alsacian» qu'i a tanben de dialèctes apartenent a aqueles grops, parlats fòra d'Alsàcia. Ne va çò meme amb lo «soís alemand» (o soís alamanic) que los dialèctes apartenon als tres grops bas alamanic, naut alamanic e alamanic superior, e lo badés que regropa de dialèctes del bas e del naut alamanic.
Lo tèrme alamanic foguèt introduch als Temps Modèrnes per Johann Peter Hebel, autor del libre Allemannische Gedichte (Poèmas alamanics).
« | «Lo dialècte, dins lo qual aquestes poèmas son escrits pòt justificar lor denominacion. Es parlat a Ren entre Fricktal e l'ancian Sundgau, e tanben —amb qualques divergéncias— fins als Vòges e Alps e dins la Sèlva Negra, en mai dins una partida granda de Soabia» | » |
— Johann Peter Hebel, Hebel, Johann Peter. Allemannische Gedichte, Lahr 1984. |
En lingüistica, lo nom foguèt utilizat a partir dels sègles XIX e XX. La denomacion proven de l'antic pòble dels Alamans, que s'èran establits al primièr millenàri mai o mens dins la region ont se parla actualament l'alamanic.
La denominacion «alamanic» es plan coneguda en Baden e dins lo Vorarlberg, a vegada utilizat unicament per designar lo sieu dialècte. En Soïssa, Alsàcia e Soabia, es subretot utilizat en lingüistica e sovent remplaçat per Soís alamanic/Soís alemand, Alsacian, o encara Soabe dins la lenga correnta. e mai la denominacion pòt èsser mai precisa coma Berndütsch (literalament alemand de Bèrna), «Markgräflerisch» (pel dialècte dins lo país entre las vilas de Friborg de Brisgòvia e Lörrach), «Vorarlbergisch» (vorarlbergés), etc.
E Mai, i a fòrça vocabulari diferent d'aquel de l'alemand; sovent, i a de fòrta diferéncias entre las regions.
Existís pas d'ortografia uniformament utilizada o estandardizada per l'alamanic. La majoritat dels alamanics se basa sus aquela de l'alemand estandard per perdre lo lector. Per exemple, los digrafs e trigrafs (tz, ch, sch) e lo redoblament de las consonas après de vocalas cortas son d'elements venent de l'ortografia estandardizada alemanda que son normalament utilizada en alamanic.
D'autres autors desconselhan de se basar sus l'alemand estandard. Lo libre Schwyzertütschi Dialäktschrift («Escritura dialectala pel soís alamanic»), qu'es l'obratge sus l'escritura alamanica adaptat melhor, introduch una ortografia que paréis pas mai a l'alemand estandard:
Lo doblament de las vocalas es sovent utlizat pels escrivans alamanics. Pasmens, pas gaire q'aqueles utilizan d'accents o d'autres caractèrs especial levat ⟨ä⟩, ⟨ö⟩, ⟨ü⟩, ⟨ß⟩ que son utilizats per l'alemand estandard (lo darrièr dels quatre caractèrs es utilizat exclusivament en Soïssa). Los digrafs e caractèrs complètament novèls son gaireben jamai utilizats.
Pels dialèctes d'Alsàcia, existís tanben un metòde nomenat Orthal.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.