Vallelado

Vallelado es una comuna espanhòla situada a l'extrèm nòrd-oèst de la província de Segòvia, dins la comunautat autonòma de Castelha e Leon^[1]. Sos estatjants s'apèlan los Valleladenses^[2].

Vallelado
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Glèisa Sant Tomàs (Santo Tomás Apóstol).
Bandièra Armas
Geografia fisica
Coordenadas	41° 24′ 18″ N, 4° 25′ 38″ O
Superfícia	36,84 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana	870 m 750 m
Geografia politica
País	Espanha
Comunautat autonòma	Castelha e Leon
Província	Segòvia
Comarca	Tierra de Pinares (region naturala)
Municipalitat	Vallelado
Primièr cònsol Mandat en cors	Ángel del Ser Pascual dempuèi 2017 (PP)
Geografia umana
Populacion (INE) ()	. ab.
Autras informacions
Còde postal	40213
Còde INE
Ayuntamiento de Vallelado (Comuna de V.)

Localizacion de Vallelado dins la província de Segòvia.

Aspèctes geografics

Vallelado fa partida de l'intercomunalitat nomenada Comunidad de Villa y Tierra de Cuéllar ^(es). Aperten a la region naturala de Tierra de Pinares ^(es) (Tèrra de Pinedas). Se tròba dins lo bacin de Duero, al nòrd de la sèrra de Guadarrama. Es a 165 km de Madrid, 73 km de Segòvia, 43 km de Valhadolid e 10 km de Cuéllar.

Sa superficia cobrís 36,84 quilomètres carrats. La localitat se situa a 779 mètres d'altitud, mas los puèges que l'enròdan culminan a 870 mètres. Vallelado comptava 718 estatjants en 2015. Son clima es mediterranenc d'influéncia continentala, amb d'ivèrns longs e freges e d'estius corts e cauds.

Lo còr de vila s'estrema al pè del costal de la Bodeguilla, sus la riba esquèrra del rèc Horcajo. Al mitan de la pineda, dins lo sud de la comuna, se recapta l'agradiu espaci natural del riu Cega ^(es) amb una paissièra, una pescariá e lo pont de Minguela o pont Vièlh.

Elements d'istòria

De descobèrtas arqueologicas nombrosas testimònian d'una preséncia umana dins la contrada tre la preïstòria, e notadament d'una sedentaritat al neolitic.

L'immigracion europenca de l'Edat de Fèrre (sègle IX ab. J.-C.) aumentèt lo nombre de lòcs abitats. I aviá, a-n-aquela epòca, d'abitacions sul site del Pico de Torre (al mièg de la comuna) e sus las broas del riu Cega^[3].

Lo pòble celtic dels Vaccèus ^(es) vivián, almens dempuèi lo sègle IV ab. J.-C., dins lo bacin de Duero, quand foguèron someses pels Romans al sègle I ab. J.-C.

Los Visigòts s'establiguèron sul territòri actual de Vallelado a partir del sègle VI, dins de vilatjòts d'uèi desapareguts coma Óvilo^[4].

La dominacion arabo-berbèra, dins la Tierra de Pinares, durèt del sègle VIII al Xⁿ. Pasmens a Cuéllar, l'arqueologia e l'arquitèctura mudejar remembran la preséncia de musulmans, fins al sègle XV.

La fondacion del vilatge de Vallelado correspond al periòde del repòblament crestian, pendent la Reconquista dels sègles XI e XII^[5].

En 1247, lo toponim « Sancto Thomé de Valelado » apareis pel primièr còp dins un document. « Valelado » deriva probablament del latin « Vallem Latum » que significa « val larga ». Tre 1320, lo nom es atestat, sens la mencion del sant, dins sa grafia actuala : Vallelado. Foguèt, dins lo passat, en concurréncia amb la varianta « Valle-helado »^[6].

En 1765, la comuna de Torre ^(es), per de rasons economicas, es integrada a la circonscripcion de Vallelado^[7].

De 1808 a 1812, la region es ocupada per las tropas de Napoleon cantonadas a Coca e Villeguillo. Vallelado e los vilatges vesins deguèron pagar d'impòstes suplementaris e aprovisionar, a malas penas, los Franceses, mas tanben tot còp los guerrilleros que combatián l'envasidor. En 1812, l'armada de liberacion anglo-ispano-portuguesa traversèt la Tierra de Pinares, amb lo quite lòrd Wellington, e la calguèt avidar parièrament, maldespièch d'una granda misèria^[8].

Pendent las Guèrras Carlistas, la contrada demorèt leiala al poder en plaça. La vila de Cuéllar foguèt presa dos còps per las tropas sediciosas, en 1838 e en 1873^[9].

Quand s'amodèt la Guèrra Civila de 1936-1939, Castelha la Vièlha passèt rapidament jol contraròtle del camp nacionalista. La linha de front s'estabilizèt dins la Sèrra de Guadarrama. Pasmens, patiguèron localament las repressions (particularament a Cuéllar e Coca) e Vallelado perdèt, dins las zònas de conflicte, qualques uns de sos filhs.

En 1955, Sant Tomàs, la glèisa parroquiala, cramèt parcialament. Acabèron de la tornar bastir en 1961. Ten una crotz processionala d'argent del sègle XVI e un ensemble, fòrça ancian tanben, d'estatuas policròmas^[10].

Agricultura e economia

La pineda congrea una activitat silvèstra especifica. Çaquelà aquela produccion tradicionala (de fusta, de resina e de pinhons) es actualament pauc ganhiva.

Se fa encara un pauc de vin a Vallelado, mas plan mens que los autres còps^[11].

Sus terren sec se cultiva de cerealas : blat, òrdi, segal...

Dins las pèças irrigablas fan venir de bledas, de carròtas, de trufets e, mai que tot, lo famós alh blanc^[12]. Devengut lo legum emblematic de Vallelado, es representat sus son blason.

Pro recentament s'es intensificat l'elevatge de pòrcs. Las esclopejadas dels tropèls de fedas lanièras son pas mai qu'un sovenir.

A l'oèst de l'aglomeracion, dempuèi 1994, a pres vam una zòna industriala dicha Polígono Industrial « Los Arenales ». Son activitat es diversificada entre l'agroalimentari, la metallurgia o la fabrica de mòbles.

Fèstas, tradicions e vida associativa

• Exaltación de la Cruz : dimenjada la pus prèpa del 14 de setembre, amb d'espectacles taurins (abrivadas per carrièra e pel campèstre, concors d'escartaires e corrida equèstra). Es la fèsta màger.

• Lunes de Patatas : las festivitats de l'Exaltacion de la santa Crotz s'acaban pel “diluns dels Patanons”. Los Valleladenses se recampan, a broa de Cega, per aprestar e manjar una brava pairolada de trufets.

• San Isidro Labrador (Sant Isidòr lo Lauraire) : 15 de mai, amb una procession seguida d'una venda a l'enquant davant la glèisa.

• Santo Tomás Apóstol : sant Tomàs Apòstol, patron de la parròquia de Vallelado, es asorat lo primièr dimenge de julhet. De vèspre, la dulzaina^[13] e lo tamborin acompanhan, pel vilatge, lo sant portat en procession^[14].

• Festival del Ajo (festival de l'Alh) : cada an, lo dissabte de la vòta de Sant Tomàs, Vallelado celèbra son renommat alh blanc, amb un passacarrièra de danças tradicionalas seguit d'un espectacle nuechenc. La jota, coma se deu, e lo grop de danças localas Bieldo i son a l'onor, mas tanben d'autres grops venguts a vegadas de luènh^[15].

• D'activitats, esportivas e culturalas, dinamizan lo vilatge tot l'an :

– i se practica lo fotbòl, l'atletisme, amai la pelòta basca (d'efièch Vallelado a son pròpri fronton) ;

– l'associacion culturala La Tahona engimbra de nombrosas manifestacions artisticas e recreativas (teatre, cinèma, concèrts, fotografia, gastronomia, escorregudas...).

Administracion

Periòde	Identitat	Partit
1979 - 1983	Luis Baeza González	UCD (Unión de Centro Democrático)
1983 - 1987	José Luis Gutiérrez Fraile	AP/PDP/UL (Alianza Popular/Partido Democrata Popular/Unión Liberal)
1987 - 1991	José Maria Fraile Sanz	AP
1991 - 1995	Tomás Arranz pascual	CDS (Centro Democrático y Social)
1995 - 1999 1999 - 2003 2003 - 2007 2007 - 2011	José Luis Garrido Magdaleno	PP (Partido Popular) PP AIVA (Agrupación Independiente de Vallelado) PP
2011 - abrial de 2017	Rebeca Cobos Fraile	PP
mai de 2017 - en cors	Ángel del Ser Pascual	PP

Lista dels cònsols màgers^[16]

Nòtas e referéncias

1. Dempuèi 1983, las regions istoricas de Castelha la Vièlha (dins sa màger part) e de Leon forman la comunautat autonòma de Castelha e Leon.
2. Gentilici espanhòl epicèn (un/una valleladense).
3. Carlos Arranz Santos / Ángel Fraile de Pablo, Historia de Vallelado, Tierra de Cuéllar, p. 60.
4. Ibid. p. 68.
5. Ibid. p. 75.
6. Ibid. p. 44 e 328. La forma « Valle-helado » apièja l'ipotèsi d'un autre etimon : Vallem Gelatum (val gelada).
7. Ibid. p. 253.
8. Ibid. p. 270.
9. Ibid. P. 277.
10. Son cloquièr es presat per las cigonhas que i venon nisar cada an.
11. Lo vinhal Ribera del Duero (de vitatge tempranillo essencialament) costeja Tierra de Pinares. Es separat de Vallelado per unes 25 km en linha drecha.
12. « Blancomor de Vallelado » es, dempuèi 1996, l'apellacion comerciala d'aquel alh blanc. La zòna de produccion s'espandís sus un trentenat de comunas ; i se cultiva tanben l'alh violet e l'alh chinés.
13. Dolçaina, mena de graile.
14. La vida religiosa de Vallelado es marcada tanben per una granda devocion a Nuestra Señora del Henar (Nòstra Dòna del Henar), patrona dels resinièrs, dont lo santuari se tròba a 15 km.
15. Establida en 2014, una fièra artesanala complèta aquela jornada festiva.
16. Consulta de Resultados Electorales (Consultacion de Resultats Electorals), site del ministèri de l'Interior del Govèrnament d'Espanha.

Bibliografia

• (es) Carlos Arranz Santos / Ángel Fraile de Pablo, Historia de Vallelado, Tierra de Cuéllar, Valladolid, Quirón Ediciones, 1998, 333 p. ISBN 84-87314-41-4

Veire tanben

• Alh blanc de Vallelado ^(es)
• Ribera del Duero (vinhal) ^(es)
• Blason de Vallelado ^(es)
• Nòstra Dòna del Henar ^(es)

Ligams extèrnes

• Bienvenidos a Vallelado (Planvenguts a V.).
• Ronda Segoviana en Vallelado (vidèo del grop folcloric Bieldo).
• Honorse-Tierra de Pinares (grop d'accion locala / GAL).