Txik Txak

Txik Txak es una marca comerciala creada en març 2019 e mesa en marcha dempuèi lo 2 de setembre de 2019, utilizada per designar l'ensems de la ret de transpòrts en comun urbans e interurbans de la part francesa deu Bascoat o Bascoat deu Nòrd. Tanben femna servici dins la vila occitana de Tarnòs, a lo Senhans. Totes son jos l'administracion de la comunautat d'aglomeracion deu Bascoat, qu'es lo proprietari de totas las rets e la marca.

Txik Txak
Un Tram'Bus de la linha T1 amb lo logo de la ret
Situacion	Labord, Baisha Navarra e Sola (Bascoat) e Tarnòs (Occitània)
Tipe	BHNS, autobús, tren, galupa...
Intrada en servici	2 de setembre de 2019
Longor del malhum	1 029,40 km
Linhas	56
Proprietari	Comunautat d'aglomeracion deu Bascoat
Espleitador	Autocars Souletins, Basque Bondissant, Hergarai Bizi, Hiruak Bat, Keolis, Kintoa Mugi, Roulez en Amikuze, SNCF e Transdev
Sit internet	www.txiktxak.eus
Eslogan	« Ipar Euskal Herriko garraio sarea »
modificar

La marca comencèt a prestar servici lo 2 de setembre de 2019, quand la comunautat d'aglomeracion deu Bascoat assumiguèt las linhas de transpòrt integralament dins lo sieu territòri.

Identitat

Lo nom « Txik Txak » foguèt escuelhut perque es una expression familiala basca, emplegada sustot pels pilotaris, considerada designar « lo bruch que fa la pilòta quand tusta la tèrra, rebota contra un mur, e toca de nòu la tèrra ».^[1]

Lo logotipe de la marca evoca lo liròt tradicionala basc, en forma de pictograma. En lo pictograma, se veson un total de 7 franjas, en simbolizant las sèt províncias bascas (Alaba, Biscaia, Guipuscoa, Labord, Baisha Navarra, Nauta Navarra e Sola), amb un escalièr de colors: del violeta (en amont) al blau (en bas), en passant pels ròsas e los taronjes.^[2]

Aquela image sola anar acompanhada del títol e del sostítol « Ipar Euskal Herriko garraio sarea » (ret de transpòrts del Bascoat del Nòrd), en referéncia a la siá ubicacion coma ret de transpòrt fondamental e unic a Labord, Baisha Navarra e Sola.

• 
  Tram'Bus linha
• 
  Car Express linha
• 
  Trens de banlèga linhas 51 e 54
• 
  Chronoplus linha
• 
  Navetas linha
• 
  Bus TAD linha
• 
  Txalupa linha
• 
  Servici Vélibleu

Istòria

La comunautat d'aglomeracion deu Bascoat, qu'es en carga de divèrsas rets de transpòrt en comuns publics, entre las quales estin Chronoplus, Hegobus, Kintoa Mugi e de Transports 64 decidís, l'an 2019, d'unificar aquelas rets en una sòla. Aital, lo 28 de març de 2019, après l'estudi d'una agéncia de comunicacion, es creada Txik Txak, una marca comerciala, cargada d'unificar las desparièras rets.^[1] Es metèt en marcha lo 2 de setembre de 2019.^[3]

Cronologia

• 1 de genièr de 2017 : creacion de la comunautat d'aglomeracion deu Bascoat e assumpcion de las competéncias.
• estiu de 2017 : inici de las òbras del Tram'Bus.
• 2 de setembre de 2019 : estrea de la marca Txik Txak amb l'inauguracion de la ret Tram'Bus (linha T1).
• 5 de julhet de 2020 : assassinat de Philippe Monguillot, un menaire de Tram'Bus, de la part d'un grop de passatgièrs.
• 26 d'abril de 2021 : inauguracion parciala de la segonda linha de la ret Tram'Bus.

Retes

La marca Txik Txak regropa un total de 56 linhas en 13 rets de transpòrt:

Linha	Recorregut	Ret	Longor	Estacions	Espleitador
	Nauts de Baiona ↔ Ostau de vila de Biàrritz	Tram'Bus	12,0	31	Hergarai Bizi
	Garròs ↔ Marrac	Tram'Bus	13,3	24	Hergarai Bizi
	Baiona ↔ Sent Joan de Lus — Hendaia	Car Express	36,8	38	Transdev ATCRB
	Izarbel — Aeropòrt ↔ Sainsontan	Chronoplus	15,9	42	Hergarai Bizi
	Irati — Gara de Biàrritz ↔ Gara de Baiona	Chronoplus	20,5	57	Hergarai Bizi
	Gara de Biàrritz — Plaça dels Bascs ↔ Ametzondo	Chronoplus	18,4	34	Hergarai Bizi
	Sent Estève de Baigòrri — Sent Joan Pè de Pòrt ↔ Sent Palai	Car Express	42,7	17	Hiruak Bat
	Baiona — Sent Palai ↔ Maulion e Lisharra — Tardets-Sorholus	Car Express	93,8	39	Hiruak Bat
	Baiona ↔ Urt — Samas	Car Express	38,6	23	Hiruak Bat
	Baiona ↔ La Bastida de Clarença / Sent Estève	Car Express	48,4	29	Basque Bondissant
	Baiona ↔ Cambon — Espeleta	Car Express	26,9	22	Basque Bondissant
	Cambon ↔ Hazparne — Ihòut	Car Express	39,8	17	Basque Bondissant
	Urepele ↔ Sent Martin d'Arròsa	Car Express	27,4	11	Kintoa Mugi
	Plaça Mora ↔ Quintaou−Endarra	Chronoplus	16,0	49	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	San Juan plaza ↔ Zahar Etxea	Hegobus	9,9	15	Transdev ATCRB
	Cambra d'amor ↔ Nauts de Baiona	Chronoplus	18,3	50	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Hondarraitz ↔ Behobia	Hegobus	12,0	29	Transdev ATCRB
	Cambra d'amor ↔ Bordes — Hirugurutzeta	Chronoplus	11,4	33	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Hondarraitz ↔ Autoportua	Hegobus	13,3	29	Transdev ATCRB
	Ciutat escolar ↔ Redon — Barra	Chronoplus	19,1	61	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Hendaiako hiri barnea ↔ Biriatuko herri barnea	Hegobus	11,8	20	Transdev ATCRB
	Lore Landa ↔ Plaça dels Bascs	Chronoplus	26,0	64	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Water Sport Center ↔ Gara de Sent Joan de Lus	Hegobus	18,9	30	Transdev ATCRB
	Baye — Grimau ↔ Castilhon	Chronoplus	12,2	32	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Lafitenea ↔ Zaldi Xurito	Hegobus	13,4	35	Transdev ATCRB
	Plaça Mora ↔ Lacotura	Chronoplus	13,2	32	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Urruñako herri barnea ↔ Alturan	Hegobus	15,6	32	Transdev ATCRB
	Uhabia ↔ Ostau de vila de Biàrritz	Chronoplus	5,9	22	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Sent Joan de Lus ↔ Sara — Sarako lezeak	Hegobus	22,9	12	Transdev ATCRB
	Ostau de vila de Bidart ↔ Marrac	Chronoplus	16,9	39	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Sent Joan de Lus ↔ Sent Pèr d'Irúber — Dantxarinea	Hegobus	26,5	19	Transdev ATCRB
	La Plana ↔ Zigaro	Chronoplus	17,7	36	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Sent Joan de Lus ↔ Sent Pèr d'Irúber — Cambon	Hegobus	33,6	27	Transdev ATCRB
	Plaça dels Bascs ↔ Mendiburua	Chronoplus	14,2	19	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Sent Joan de Lus — Arbona ↔ Biàrritz	Hegobus	18,7	19	Transdev ATCRB
	Gara de Biàrritz ↔ Plaça dels Bascs	Chronoplus	17,4	37	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Mendialde ↔ Ostau de vila de Sohüta	Proxi'Bus	8,6	21	Autocars Souletins
	Behaskane — Beila Bidia ↔ Ttarga — Arberatze	Proxi'Bus	15,1	21	Hiruak Bat
	Arnaga — Artekoa ↔ Behereko Plaza	Proxi'Bus	11,9	21	Transdev ATCRB
	Pilota Plaza ↔ Altzueta	Proxi'Bus	10,5	20	Transdev ATCRB
	Ostau de vila de Baiona ↔ lo Bocau — Brisea Lamas	Txalupa	5,9	4	Hergarai Bizi
	Transpòrt a la demanda d'Itsasegia	Bus TAD	-	2	Transdev ATCRB
	Transpòrt a la demanda d'Itsasegia	Bus TAD	-	2	Transdev ATCRB
	Transpòrt a la demanda d'Itsasegia	Bus TAD	-	3	Transdev ATCRB
	Transpòrt solidari d'Amikuze	Transpòrt solidari	-	4	Roulez en Amikuze
	Transpòrt solidari d'Hergarai	Transpòrt solidari	-	2	Hergarai Bizi
	Porta d'Espanha ↔ Glain	Navetas	3,5	12	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Arenas ↔ Sent Esprit deu Cap deu Pont	Navetas	3,7	13	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Harispe ↔ Haraout	Navetas	7,6	17	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Sent Xerles ↔ Zalditoki	Navetas	9,7	27	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Lorategi Publikoa ↔ Agilera Klinika	Navetas	5,5	12	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Costa dels Bascs ↔ Lichtenberger	Navetas	1,7	5	Keolis Euskal Kosta-Aturri
	Florida ↔ Cassin — Espital	Navetas	1,3	4	Keolis Euskal Kosta-Aturri
51	(Bordèu — ) lo Bocau ↔ Hendaia — Irun	Trens de banlèga	41,3	8	Société des Chemins de Fer français
53	Baiona ↔ Pèirahorada ( — Pau — Tarba)	Trens de banlèga	31,6	3	Société des Chemins de Fer français
54	Baiona ↔ Cambon — Sent Joan Pè de Pòrt	Trens de banlèga	52,1	8	Société des Chemins de Fer français

Flòta

A las rets i an un total de 208 veïculs:

Fabricant	Modèl	Numèro	An	Longitud (m)	Nautor (m)	Capacitat	Linhas
Trens
Alstom	Z56300	5	2016	71,600	4,290	360	51
Bombardier	B81500	3	2008	57,400	4,020	168	53
Alstom	X73500	2	2002	28,900	3,700	78	54
Autobuses de naut nivèl de servici
Irizar	ie.tram	8	2021	12,165	3,400	100
Irizar	ie.tram	10	2019	18,730	3,400	155
Autobuses
Irizar	I3	8	2020	14,900	3,399	50
Mercedes-Benz	Citaro 2 G hybrid	2	2020	18,125	3,120	121
Mercedes-Benz	Spinter	2	2019	6,945	2,716	18
Dietrich	City 23	3	2018	5,100	2,900	23
Gruau	Bluebus	8	2018	5,460	2,970	22
Heuliez	GX 137	5	2016-2018	9,520	2,885	70
Heuliez	GX 337 HYB	1	2016	12,060	3,300	110
Heuliez	GX 337	31	2015-2017	12,060	3,300	110
Mercedes Benz	Sprinter City 77	2	2014-2015	7,432	2,435	50
Iveco	Crossway	2	2014	12,097	3,370	55
Mercedes Benz	Citaro 2 Ü	1	2013	12,135	3,095	82
Mercedes-Benz	Intouro	14	2012	13,300	2,500	51
BredaMenarinibus	Alva Vivacity	5	2011	9,387	2,979	55
Heuliez	GX 327	32	2010-2014	12,040	2,910	95
Iveco	Arway	1	2010-2014	11,991	3,454	59
Mercedes Benz	Citaro 2 G	2	2010	18,125	3,120	121
Heuliez	GX 127	7	2009-2016	9,420	2,885	70
Heuliez	GX 127 L	4	2008	10,645	2,330	90
Mercedes-Benz	Spinter	2	2007	6,945	2,716	18
Solaris	Urbino 12	20	2003-2006	12,000	3,200	104
Heuliez	GX 117 L	14	2001-2002	10,500	2,910	94
Fiat	Scudo	1	1997	4,520	1,940	8
Irizar	I6	10	?	10,780	3,731	48
Galupas
Txalupa		1	2019	18,20	-	76
U-Portu		1	2018	20	-	60
Adèle		1	2017	15	-	45

Occitan

Megafonias del Tram'Bus, unicament en francés

La marca comerciala Txik Txak ensaja, per estetica o per volontat, donar una image de bilingüisme-trilingüisme. Malgrat aiçò, la situacion del occitan (e del basc) es fòrça desparièr segon las desparièras rets. A Tram'Bus, las estacions son estadas dessenhadas per comprene noms gascons e bascs. Aiçò es arribat en fòrça estacions amb noms gascons. Aital, las ancianas estacions de Marracq, Garros, Maubec, les Pontots, Forum o parc du Castillon foguèron gasconizadas a Marrac, Garròs, Maubèc, los Pontòts, Fòrum e parc de Castilhon, respectivament, quand se metèt en servici la ret Tram'Bus. Malgrat aiçò, l'unica mencion que i a en la ret en basc es lo prefaci "Museoak" a l'estacion de Garita (en francés: Échauguette). D'autra banda, e mai se en l'exterior dels veïculs s'es introdusit la retolacion trilingüe (per exemple: "%100 elektrikoa", "100% conectat" o "silencieux"), la megafonia e totes los documents oficials del recorregut (plans, oraris, nòtas, èca.) s'escrivon unicament en francés, sens daissar espaci pel occitan o pel basc.

Aiçò se pòt extrapolar a la rèsta de mejans de transpòrt del Baish Ador: Chronoplus, Txalupa, Navetas. La situacion del basc melhora leugièrament dins la comarca de Itsasegia. Ailà, sens la preséncia del occitan (se parla pas) e amb l'experiéncia prealabla de la ret Hegobus, tota l'informacion es en francés e basc, e las estancadas mòstran de noms basques (e mai se qualqu'un en francés, coma Hatchondo o Haïçabia). Totes los tèxtes son escriches en las doas lengas a l'encòp e pas separats, e mai se per diferenciar las doas lengas lo francés es privilegiat, en li donant lo primièr luòc e la retolacion en negreta. Lo basc solelh aparéisser en una letra de mai en mai espessa.

Las rets Proxi'Bus e Car Express se tròban dins la meteissa zòna, mas cossí mai aluenhadas son de Baiona, màger es la preséncia del basc (pas en los aficha e autre tèxtes, qu'a penas existís, mas en los noms de las estacions e estancadas). En fach, a Sola, gaireben totas las estacions e estancadas an nom exclusivament en basc.

Fin finala, en la ret ferroviària, l'unica mencion al basc se tròba en las estacions de la linha entre Baiona e Sent Joan Pè de Port (a l'excepcion d'a Baiona), ont la SNCF a retolat al bòrd del nom francés (mai a bas e en cursiva) lo nom en basc. Es pas lo cas de l'occitan, qu'es pas representat en aquela ret.

• 
  Aficha a l'estacion de Uztaritze: en francés e basc (letra pichona)
• 
  Tèxt bilingüe a Hendaia (lo francés es en gras)
• 
  Pantalha a Baiona, unicament en francés
• 
  Estancada a Baiona, unicament en francés
• 
  Pantalha parcialament bilinga a Anglet

Nòtas e referéncias

• (eu) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en basc intitolat « Txik Txak ».

1. Pays basque : tous les transports publics regroupés sous le nom Txik Txak
2. Legezko informazioak (en basc)
3. Le réseau Txik Txak du Pays Basque : forte hausse de fréquentation des transports en commun en un mois

Vejatz tanben

• Comunautat d'aglomeracion deu Bascoat

Ligams extèrnes

• Sit oficial de Txik Txak