Organizacion de las Nacions Unidas
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
L’Organizacion de las Nacions Unidas, sovent designada per l'expression Nacions Unidas o per las siglas ÒNU, ONU, UN, es una organizacion internacionala fondada en 1945 aprèp la Segonda Guèrra Mondiala pels païses signataris de la Carta de San Francisco per resòlver los problèmas internacionals. Succediguèt a la Societat de las Nacions (SDN). Sos objectius principals son lo manten de la patz e de la seguretat internacionala. Per aquò, l'ONU promòu la proteccion dels dreches de l'Òme, lo desvolopament duradís e lo respècte del drech internacional, provesís una ajuda umanitària als païses o a las populacions dins lo besonh e dispausa de poders especifics coma l'establiment de sancions internacionalas, la creacion de fòrças d'interposicion (los Cascos Blaus) o l'organizacion d'una accion militara.
L'ONU es organizada a l'entorn de sièis organs principals : l'Assemblada Generala, lo Conselh de Seguretat, lo Conselh Economic e Social, lo Conselh de Tutèla (inactiu dempuèi 1994), la Cort Internacionala de Justícia e lo Secretariat. En mai d'aquò, los organs inicials son pauc a pauc estats completats per de programas e d'institucions especializats e aparentats. Lo sèti de l'organizacion se situa a Nòva York, mas existís tres sètis segondaris a Genèva, Viena e Nairobi.
En 2024, 193 Estats èran membres de l'organizacion e 2 avián l'estatut d'observator, valent a dire que la quasi totalitat de las entitats territòrialas independentas son representadas a l'ONU. L'organizacion es ansin lo sòcle de la diplomacia actuala e del drech internacional.
En vertut de l'article 1 de sa carta fondatritz, l'ONU s'esfòrça d'èsser un luòc ont se bastís un avenidor melhor per totes a travèrs 4 objectius principals :
L'ONU es pas un govèrn mondial e legifèra pas coma un Estat. Ça que la, sas resolucions donan una legitimitat a las intervencions dels Estats e son de mai en mai aplicadas dins lo drech nacional e internacional.
Institucion precursora de l'ONU, la Societat de las Nacions (SDN) foguèt fondada en 1919, en seguida del Tractat de Versalhas, per fin de conservar la patz. Ça que la, a partir dels ans 1930, la SDN poguèt pas empachar la falhida del sistèma de Versalhas e un retorn de la guèrra (Guèrra d'Espanha, Guèrra Sinojaponesa, Guèrra d'Etiopia). Tanben, empachèt pas l'expansionisme que menèt a la Segonda Guèrra Mondiala. L'experiéncia de la SDN es donc generalament considerada coma una revirada, mas aquel bilanç pòt èsser nuançat. De fach, la SDN creèt o còordinèt d'organizacions internacionalas destinadas a melhorar la cooperacion entre sos membres. De mai, foguèt capabla de resòlvre mai d'un conflicte durant los ans 1920. Inspirèt donc fòrça las institucions de las Nacions Unidas actualas.
Las primièras basas de las Nacions Unidas foguèron pausadas quand s'elaborèt la Declaracion de las Nacions Unidas, que foguèt signada lo 1èr de genièr de 1942 a Washington DC. L'expression de Nacions Unidas es deguda al president dels Estats Units, Franklin D. Roosevelt ; aviá per tòca de significar que d'Estats avián decidit de s'acampar per prevenir los conflictes armats per que de guèrras coma la Primièra e la Segonda Guèrra Mondiala se reproduguèsson pas jamai, en avent a l'esperit qu'aquestas guèrras se produguèron dos còps en « l'espaci d'una vida » coma o ditz la Carta de las Nacions Unidas.
Mas es amb la Conferéncia de Dumbarton Oaks a Washington DC e sustot la Conferéncia de San Francisco en 1945 que foguèron definits exactament la tòca e lo foncionament de l'ONU. Lo tèxt fondator de l'ONU es la Carta de las Nacions Unidas, que foguèt signada a la fin de la Conferéncia de San Francisco pels representants dels 50 Estats fondators lo 26 de junh de 1945. Es de notar que Polonha, qu'èra pas estada representada a la Conferéncia de San Francisco, la signèt pus tard, mas fa pasmens partida dels 51 Estats membres originals, perque son govèrn en exili aviá precedentament signat la Declaracion de las Nacions Unidas. Es lo 24 d'octobre de 1945, a l'ocasion de la ratificacion per la majoritat dels païses signataris, que l'ONU nasquèt oficialament. Dempuèi, la Jornada de las Nacions Unidas es celebrada lo 24 d'octobre de cada annada.
Aprèp la victòria definitiva dels Aliats, l'Organizacion de las Nacions Unidas foguèt oficialament creada lo 24 d'octòbre de 1945 amb la ratificacion de la Carta de San Francisco pels cinc membres permanents del Conselh de Seguretat. Los reünions comencèron en genièr de 1946 e concerniguèron los punts de tension entre los venceires de la guèrra (regions azèris d'Iran, Grècia...). L'Assemblada Generala causiguèt Nòva York per installar lo sèti de l'organizacion e lo primièr Secretari General foguèt elegit lo 2 de febrièr de 1946.
Pendent aqueu periòde, l'organizacion prenguèt de decisions importantas sus mai d'un subjècte coma lo plan de division de Palestina. En 1950, aprofechant lo boicòt del Conselh de Seguretat pels Sovietics, que volián lo remplaçament de la China Nacionalista per la China Comunista au sen del Conselh, los Occidentaus obtenguèron la condamnacion de l'invasion de la Corèa del Sud pels Nòrd-Coreans. Aquò permetèt la constitucion d'un important còs expedicionari, dominats pels Estatsunidencs, encargat de combatre l'agressor e de liberar lo territòri sud-corean. De 1950 a 1953, l'ONU menèt aital oficialament la Guèrra de Corèa e signèt l'armistici que marquèt la fin dels combats.
Dins los ans 1950-1960, l'ONU foguèt confrontada a la question coloniala e al desvolopament mai e mai important de las intervencions militaras destinadas a separar de belligerants o a restablir la patz dins una region donada. Aquò foguèt marcat per de dificultats coma la mòrt del Secretari General Dag Hammarskjöld durant l'Operacion de las Nacions Unidas en Còngo (1960-1964). Pasmens, l'ONU enregistrèt tanben de succès per empachar l'extension del conflicte cipriòta a una confrontacion mai dirècta entre Grècia e Turquia. Los cascos blaus participèron egalament a la separacion de las armadas israeliana e aràbias e de las armadas indiana e paquistanesa, mas mostrèron sos limits per empachar la Guèrra dels Sièis Jorns, la Guèrra de Kippur o la Tresena Guèrra Indopaquistanesa.
Al nivèl de l'organizacion, la descolonizacion cambièt l'equilibri entre los país fondators. En efièch, lo nombre de membre aumentèt rapidament durant los ans 1960 (amb 17 adesions unicament en 1960). Lo Tèrç Mond e lo Movement dels Non Alinhats venguèron aital majoritaris a l'Assemblada Generala. En 1971, aquò permetèt lo remplaçament de la Republica de China (reducha a Taiwan) per la Republica Populara de China coma membre permanent del Conselh de Seguretat. Puèi, pendent los 1970-1980, en causa de la paralisia politicia de l'organizacion, aquò menèt a una importanta diversitat de sas activitats en matèria de cooperacion culturala, economica e sociala.
L'autre aspècte central de l'istòria de l'ONU durant la Guèrra Freja foguèt sa paralisia progressiva dins los conflictes implicant un dels dos blòts. En efièch, après la condamnacion de la Corèa del Nòrd en 1950, los Sovietics comprenguèron son error. Lo Conselh de Seguretat venguèt l'institucion centrala del drech internacional, mas las doas superpoténcias utilizèron 242 còps son drech de vetò per blocar de resolucions opausadas a sos interèsses. Aquò empachèt la resolucion de conflictes importants, en particular aqueu dau conflicte araboisraelian qu'es encara un element central de las relacions internacionalas en Orient Mejan. De mai, d'acòrdis de desarmament majors, coma los tractats START, foguèron pas concluts dins l'encastre de l'ONU.
En 1991, la disparicion de l'Union Sovietica permetèt una certana renaissença de las Nacions Unidas amb la fin del blocatge entre Estatsunidencs e Sovietics. Durant los ans 1990, l'organizacion tornèt trobar un ròtle motor dins las relacions internacionalas. Aquò menèt a una multiplicacion novèla de las intervencions militaras menadas pels cascos blaus. Pasmens, aqueu sistèma mostrèt tornarmai sos limits en Iogoslavia. En efièch, las fòrças internacionalas foguèron incapablas de protegir las populacions civilas e una intervencion militara de l'OTAN foguèt finalament necessària per resòlver la situacion. En 1999, una intervencion en Sierra Leone, per ensajar d'arrestar la guèrra civila, requesiguèt un sostèn britanic dirècte. D'autras missions africanas s'acabèron per de reviradas grèvas coma las missions en Rwanda e en Somalia.
Dempuèi 1999, la legitimitat del sistèma intrat en vigor aprèp la Segonda Guèrra Mondiala es contestada per las poténcias novèlas (Índia, Indonesia, Brasil...) o ancianas (Alemanha, Japon...). En efièch, la legitimitat dels membres permanents del Conselh de Seguretat per gerir las afars dau mond es l'objècte de criticas creissentas. Pasmens, la menaça mai importanta per l'ONU es la desagregacion constanta del drech internacional. Aquò pren mai que mai la forma d'infraccions comesas dirèctament per los membres permanents del Conselh de Seguretat que son en teoria los garants de las règlas. Aquò comencèt probablament amb l'ataca de Serbia per l'OTAN sens acòrdi del Conselh de Seguretat. Contunièt amb l'invasion estatsunidenca d'Iraq en 2003, amb lo destornament de la resolucion permetent una intervencion armada limitada còntra Libia en 2011 o amb l'annexion de Crimèa per Russia en 2014. Lo sostèn portat per los membres permanents a d'aliats refusant d'aplicar las resolucions de l'ONU (Israèl, Corèa del Nòrd...) es una autra fònt d'afebliment de l'òrdre internacional eretat de la victòria dels Aliats.
Pasmens, en 2022, l'invasion dirècta, sens declaracion de guèrra, d'Ucraïna per Russia marquèt una etapa novèla dins l'afebliment de las règlas edictadas per la Carta de San Francisco. Un an mai tard, l'ONU foguèt tanben incapabla d'empachar los bombardaments israelians còntra las populacions civilas de Gaza en causa del vetò estatsunidenc. Enfin, cau nòtar l'augmentacion de las tensions a l'entorn de l'estrech de Formòsa o en mar de China Meridionala. Las relacions internacionalas son aital mai que mai dominadas pels rapòrts de fòrça entre las poténcias e non per una volontat de negociar pacificament lo reglament dels desacòrdis.
En causa de sos problemas recurrents, l'avenidor de l'ONU passa probablament mai que mai per una reforma de son foncionament. Fins ara, foguèt remandada, mas lo problèma del budget (son deute) e lo del foncionament del Conselh de Seguretat (l'arribada de membres permanents novèls e l'extension de son domeni de competéncia) venon de mai en mai cochoses. Pasmens, lo subjècte es fòrça complicat. Per exemple, durant son mandat, l'ancian Secretari General, Kofi Annan, comandèt d'estudis nombroses sus las vias de seguir per reformar l'Organizacion. Mas, per manca de consensus al sen dels membres permanents del Conselh de Seguretat, son pel moment demoradas letra mòrta. En particular, John R. Bolton, representant permanent dels Estats Units en agost de 2005, sosten una posicion que fa pas l'unanimitat e gelèt aital las possibilitats de reforma.
Las condicions e lo procediment d'adesion d'un estat a l'ONU son definits per sa carta. D'en primièr, lo candidat deu acceptar las condicions e principis enonciats dins la carta de las Nacions Unidas e soscriure a sos objectius. Per formalizar sa demanda d'adesion, l'Estat candidat deu mandar una letra al Secretariat de l'organizacion ont declara oficialament son acòrdi amb las obligacions de la carta. Puèi, la demanda es examinada per lo Conselh de Seguretat. L'acòrdi dels cinc membres permanents e d'un minimom de quatre membres non permanents es obligatòri per obtenir la recomandacion del Conselh. La recomandacion es alara examinada per l'Assemblada Generala. Un vòte favorable a la majoritat dels dos tèrces es necessari per admetre l'Estat candidat dins l'organizacion. L'adesion ven efectiva lo jorn de la resolucion correspondenta.
Dempuèi l'adesion de Montenegro en 2006 e del Sodan del Sud en 2011, l'ONU inclutz 193 Estats, valent a dire la quasi totalitat dels Estats del mond. Palestina, Vatican, las illas Cook e Nioé an l'estatut d'Estat observator. Totun, contràriament a sa denominacion, i a pas de Nacion dins l'Organizacion, mas unicament d'Estats. L'utilizacion del tèrme de « nacions » al luòc « d'estats » s'explica per la concepcion, predominanta aprèp la Segonda Guèrra Mondiala, que totes los Estats son d'Estats-Nacions, çò qu'es fals en practica car existís d'Estats sens Nacion, d'Estats amb mantuna Nacion e de Nacions sens Estat. De mai, la procedura empacha l'adesion dels territòris secessionistas que son pas reconeguts per los cinc membres permanents del Conselh de Seguretat coma Transnístria, Ossetia del Sud, Abcazia, Kosova o Somaliland.
L'Organizacion de las Nacions Unidas compren sièis organs principals que son l'Assemblada Generala, lo Secretariat, lo Conselh de Seguretat, lo Conselh de Tutèla, lo Conselh Economic e Social e la Cort Internacionala de Justícia. Mentre que la SdN èra mai que mai espaci de dialòg ont los diplomatas se podián rescontrar per establir de consensus, l'ONU pòt, amb lo Conselh de Seguretat, prendre de decisions concrètas susceptiblas de permetre, per exemple, l'emplec de la fòrça armada per manténer o restablir la patz.
En mai dels sièis organs principals, l'ONU a creat al fil del temps de nombrosas agéncias especializadas coma l'Organizacion Mondiala de la Santat (OMS) per la santat, o l'Organizacion de las Nacions Unidas per l'Educacion, la Sciéncia e la Cultura (UNESCO) per la proteccion del Patrimòni Mondial de l'Umanitat. Totes los trabalhs e debats son retranscriches dins las sièis lengas oficialas de l'ONU : arabi, anglés, chinés, espanhòl, francés, rus, mas l'anglés e lo francés son las solas lengas de trabalh de l'ONU.
Lo Secretariat de l'ONU emplega aperaquí 7500 foncionaris. L'ONU e sos programas e institucions especializadas, comprés la Banca Mondiala e lo FMI, emplega en tot aperaquí 61 000 personas dins lo mond.
L'Assemblada Generala de las Nacions Unidas es compausada de cinc representents per cada Estat membre, mas cada Estat i dispausa d'una votz unica. Pòt èsser sasida per cada Estat per discutir de questions que concernisson lo manten de la patz e la seguretat internacionala. A unicament un ròtle consultatiu e sas conclusions an la valor de recomandacions. Pasmens, coma acampa la quasi totalitat dels Estats del mond, l'Assemblada es un organ prestigiós
L'Assemblada es tanben cargada de nomenar lo Secretari General (sus recomandacion del Conselh de Seguretat), los membres non permanents del Conselh de Seguretat, del Conselh Economic e Social, del Conselh de Tutèla, de la Cort Internacionala de Justícia e del Conselh dels Dreches de l'Òme. A egalament un poder de decision sul budget de l'organizacion, sul despartiment de las contribucions entre los Estats membres e sus l'entrada de membres novèls al sen de l'organizacion.
Lo secretari general es nomenat per l'Assemblada Generala, mas los membres permanents del Conselh de Seguretat pòdon exercir lor drech de vetò per empachar la nominacion d'un candidat. La durada de son mandat es de 5 ans renovelable. Per ensajar d'assegurar son independéncia, l'usatge vòl que lo secretari general venga d'un Estat non membre permanent del Conselh de Seguretat. Lo secretari es lo cap de l'administracion de l'organizacion e es cargat de complir totes los prètzfachs que li son fisats pel Conselh de Seguretat, per l'Assemblada Generala, lo Conselh Economic e Social o tot autre organ de l'ONU. Lo secretari pòt tanben utilizar son independéncia per empachar l'aparicion, l'agravacion o l'extension d'una crisi o d'un conflicte.
Lo Conselh de Seguretat es l'organ mai important de l'ONU. Es constituït de cinc Estats membres permanents, que correspondon als venceires de la Segonda Guèrra Mondiala (Estats Units, Russia, Reialme Unit, França e China), e de dètz Estats membres non permanents elegits per una durada de dos ans. Lei cinc membres permanents dispausan d'un drech de vetò que li permeton de blocar tota presa de discussion. Lo secretari general pòt participar a las reünions del Conselh. Lo Conselh de Seguretat es responsable del manten de la patz e de la seguretat internacionala e dispausa de poders especifics. En particular, pòt adoptar de resolucions constrenhentas (sancion internacionala, intervencion militara...) que devon èsser acceptadas e aplicadas per totes los Estats membres.
Lo Conselh de Tutèla es un organ inactiu dempuèi 1994. Èra destinat a susvelhar l'administracion de territòris non independents per d'autres Estats. A sa creacion, 11 territòris e 7 poissanças administratritz èran regardats. Èra format per los cinc membres permanents del Conselh de Seguretat, per las autras poissanças administrantas e per de membres elegits per l'Assemblada Generala. Lo nombre d'elegits èra identic al nombre de poissanças administrantas.
Lo Conselh Economic e Social es un organ plaçat jos l’egida de l'Assemblada Generala. A un ròtle consultatiu sus las questions que regardan los domenis economic, social, cultural, educatiu, de santat publica e del desvolopament duradís. Pòt delegar la gestion de questions a un organ especializat de l'ONU coma l'OMS per las campanhas de vaccinacion. Sos membres son elegits per un mandat de 3 ans per l'Assemblada Generala. A sa creacion, lo Conselh èra compausat de 18 Estats, nombre que passèt a 27 en 1965[1] e a 54 en 1973[2].
Per assegurar sa mission, lo Conselh Economic e Social coordina l'activitat de comissions tecnicas e de comissions regionalas. Las comissions tecnicas son mai o mens permanentas car pòdon èsser creadas o dissolgudas segon los besonhs de l'ONU. Per exemple, la Comission de la Condicion de la Femna existís dempuèi 1946[3]. En revenge, la Comission del Desvolopament Duradís, encargada de 1993 a 2013 de seguir los resultats de la Cima de la Tèrra, foguèt remplaçat en 2013 per un forum politic creat en 2015. Las comissions regionalas son organizadas sus una basa continentala. Lor ròtle principal es d'acompanhar lo desvolopament economic d'aquelas zònas[4].
La Cort Internacionala de Justícia (CIJ) es un organ situat dins la vila neerlandesa de l'Aia[5]. Es la successora dirècta de la Cort Permanenta de Justícia Internacionala creada en 1922 per la SDN. Es encargada de reglar los conflictes juridics somés pels Estats e de donar son vejaire sus de questions juridics presentadas per d'organs e d'agéncias internacionalas reconeguts per l'Assemblada Generala. La Cort es principalament compausada de 15 jutges elegits per un mandat 9 ans per l'Assemblada Generala e lo Conselh de Seguretat[6].
Lo drech aplicable per la CIJ es constituït per las convencions internacionalas, la costuma internacionala, los « principis generals de drech reconeguts per las nacions civilizadas » e, dins las condicions previstas per l'article 59 de la Carta de San Francisco, per las decisions judiciàrias e la doctrina dels juristas publicistas pus qualificats. Ça que la, l'accion de la Cort es limitada, fauta de sasina volontària pels Estats implicats dins un conflicte. Las questions tractadas regardan donc generalament d'afars menors e pauc sensibles.
Lo finançament de l'Organizacion de las Nacions Unidas e de sas agéncias especializadas es assegurat per las contribucions obligatòrias dels païses membres e per de contribucions volontàrias de totas organizacions, entrepresas o encara particulars (Ted Turner a per exemple fach un don d'un miliard de dolars US).
Lo budget ordinari de las Nacions Unidas (~ 2 miliards de dolars en 2005), establit cada dos ans, es basat sus las contribucions obligatòrias fixadas per l'Assemblada Generala. Per de rasons d'independéncia, lo nivèl maximum de contribucion es estat fixat a 22 % (lo lindal minimal es de 0,01% del budget global).
A títol d'exemple, en 2001 los contributors principals èran los Estats Units (22%), Japon (19,63%), Alemanha (9,82%), França (6,5%), Reiaume Unit (5,57%), Itàlia (5,09%), Canadà (2,57%), Espanha (2,53%) e Brasil (2,39%).
En 2005, la composicion èra la seguenta : Estats Units (22%), Japon (19,5%), Alemanha (8,6%), França (6,5%), Reialme Unit (6,1%), Itàlia (4,9%), Canadà (2,8%), Espanha (2,5%), la Republica Populara de China (2%), la Corèa del Sud (1,8%).
Es important de soslinhar que las contribucions obligatòrias son pas totjorn pagadas pels Estats membres (Estats Units particularament). L'ONU es de mai en mai sovent engatjada dins d'operacions de manten de la patz dins lo mond (objectius qu'èran pas formalament prevists dins sa Carta) ; aquò a un impacte important sus son budget en rason del cost elevat d'aquestas intervencions. Lo resultat es que las Nacions Unidas an un deute de mai de 2,5 miliards de dolars americans. Per resòlvre aqueste problèma recurrent, fòrça Estats vòlon una reforma en pregondor de las Nacions Unidas de biais a reglar la pesantor burocratica de l'ONU, çò que poiriá reglar una partida del problèma.
Lo sèti de l'ONU, a la demanda dels parlamentaris americans, foguèt construch a Nòva York lo long de l'East River sus un terren aquesit gràcias a una donacion de John Davison Rockefeller Junior. Foguèt inaugurat lo 9 de genièr de 1951. Lo sèti de las Nacions Unidas gaudís de cèrts privilègis diplomatics. Proprietat de l’Organizacion de las Nacions Unidas, lo sit del Sèti es territòri internacional. Es a dire que, per exemple, cap de membre de la seguretat americana i pòt pas dintrar sens la permission del Secretari General.
Cinc dels sièis organs principals de l'ONU i son localizats. Sola la Cort Internacionala de Justícia, de creacion pus recenta, a son sèti a L'Aia als Païses Basses. D'agéncias importantas de las Nacions Unidas (OMS, OMM, OMPI, OIT, UIT, HCR, HCDH) an lor sèti a Genèva (Soïssa), sèti europèu de l'ONU e ancian sèti de la SdN, ont se debanan totjorn dos tèrces de las activitats del sistèma de las Nacions Unidas, o encara a Viena coma l'Agéncia Internacionala de l'Energia Atomica (AIEA). E d'autres endacòm mai dins lo mond, coma l'Organizacion de las Nacions Unidas per l'Educacion, la Sciéncia e la Cultura a París en França o la de l'Organizacion de l'Aviacion Civila Internacionala (OACI) a Montreal en Canadà.
Totas aquestas accions se perennizan al travèrs de la signatura de tractats entre las nacions.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
