Istòria
passat de las societats umanas / From Wikipedia, the free encyclopedia
L’istòria es la disciplina scientifica que s'interessa a la conoissença dau passat de l'umanitat e dei societats umanas. Es eissida d'un pensament fòrça ancian que consistiá a enregistrar lei fachs memorables per d'inscripcions ò per d'escrichs. Per sinecdòca, lo tèrme « istòria » designa lo passat eu meteis.
L'enregistrament dei fachs memorables es una tradicion anciana dei societats umanas qu'es atestada dins la màger part dei civilizacions. Pasmens, maugrat quauquei trabalhs precursors (Tucidides, Ibn Khaldun...), l'istòria antica e medievala s'interessava gaire a la precision dei fachs per tractar de problematicas moralas ò filosoficas. Lei fònts èran tanben pauc criticadas e lei legendas ò lei còntes èran sovent considerats coma verais. La premiera evolucion de remarca aguèt luòc a la fin dau sègle XV en Euròpa amb l'adopcion d'un metòde basat sus lei fachs e sus la critica dei fònts per leis umanistas. Au sègle XIX, aquò menèt a l'adopcion de metòdes scientifics. Dins aquò, leis istorians dau periòde demorèron influenciats per de pensadas politicas ò filosoficas, especialament dins lo quadre dei tensions nacionalistas. A la fin dau sègle, aquò entraïnèt donc l'emergéncia de movements de contestacion qu'engendrèron lei corrents de l'istòria modèrna. En parallèl, la recèrca istorica foguèt pauc a pauc completada per lo desvolopament d'un ensemble de sciéncias auxiliaras que li permèton de trobar e d'estudiar de fònts novèlas (arqueologia, epigrafia...).