Fronçadés

Fronçadés es una petita entitat istorica e umana dau Libornés, enquèra viva pr'amor de la Comunautat de Comunas dau Canton de Fronçac e de l'ancian canton de Fronçac, desparegut en 2015. Sa capitala tradicionala es Fronçac.

Estenduda

Dens un sens modèrne, Fronçadés es considerat coma una partida de Libornés.
Fronçadés s'espand sus de comunas gasconas situadas au sud e sus de comunas gavaias, qu'an gardat una partida de lur toponimia occitana anciana.
Fronçadés pòt correspondre a l'ancian canton de Fronçac e a la comunautat de comunas dau medish nom, venguda en mai 2016 comunautat de comunas de Fronçadés, las duas emb las medishas 18 comunas.
Las apellacions d'origina conta-rotlada fronçac (vin roge, 830 ha, una partida de las comunas de Fronçac, Sent Anhan, La Ribèira, Sent German de la Ribèira, Selhans, nom supausat, Sent Miquèu de Fronçac, Galgon) e canon-fronçac (vin roge, 300 ha, una partida de las comunas de Fronçac e Sent Miquèu de Fronçac) son situadas en Fronçadés. Istoricament, la senhoria de Fronçac e l'archipreirat de Fronçac (caplòc Bonzac) de la diocèsi de Bordèu, mèi larg, situat au nòrd de Dordonha e d'Eila, comprenèva en mèi una partida dau nòrd-èst dau departament de Gironda, d'aquí a La Poiada, Saint-Christophe-de-Double, Porchères, emb las vilas de Guîtres e de Cotràs ^[1].

Caractèrs lingüistics e antropologics

Lenga

Segon l'enquèsta de Tortolon e Bringuièr (1873-1875), lo gavai èra parlat au nòrd dens tres comunas e dens quauques vilatges a l'entorn, shens comptar una penetracion de vailets e meitadèirs^[2] .
Lo gascon es de tipe bordalés, emb duas variantas. La prumèira es lo tipe « cubzagués » e fronçadés occidentau, parlat a l'èst deu borqués, entre Pujarn e Vairac, la segonda es lo libornés e comença a Vilagoja^[2].
Lo gascon « cubzagués » e fronçadés occidentau se diferencia deu borqués per la prononciacion de j : lo jourt e pas l'iourt o lo iourt (lo jorn), caractèr progressiu, puei que Vilagoja, pus a l'èst enquèra, se ditz Bilegou-ie; per la conservacion de u : dou hut e pas dou heut (deu huc); de contraccions coma saous dit e pas sus leus dit (sus + los + dits); la conservacion de la nasala dens la tresena persona deu plurau ; bÉnon o bÉnoun e pas bÉnou (venon, venen)^[2].
Lo libornés se diferencia per l'abséncia de prononciacion de h : fille e pas hille (filha, hilha), fut e pas hut (huc = huec, fòc); per mèi d'usatge deu diftongue óou : deu se ditz dóou [dɔw] e pas dou [du] ^[2].

Caractèrs umans e de mentalitat

I avèva una rivalitat entre las populacions de l'Entre Duas Mars occidental, delà Dordonha e las deu Fronçadés, marcadas per deus shafres : los traversats (riba esquèrra), los cambas negras (riba dreta)^[2]. Coma la mentalitat de l'Entre duas Mars es de tipe bordalés, ne resulta que lo sistèma de valors èra (o es) diferent. Pr'aquò, es pas briga segur que lo Fronçadés aja la mentalitat, de tipe soca atenuat, de l'Entre duas Mars orientau (lo limit emb la mantalitat bordalesa es entre Brana e Rausan).

Nòtas

1. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9616679v/f109.item.zoom
2. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5725104s/f138.item , p. 570-573

• Portau de Guiana