Lo franc soís (en francés Franc suisse; en alemand Schweizer Franken; en italian Franco svizzero; en romanch Franc svizzer) es la moneda utilizada en Soïssa e al Liechtenstein. Es compausat de 100 centimes (Rappen (RP.) en allemand, centesimi (c.) en italien + e rap (rp.) en romanch). Son còde ISO 4217, utilizat per las bancas e les institucions financièras es CHF, alara « Fr. » es utilizat per la entrepresas e publictaris; a vegada s'utiliza SFr. L’abreviacion « CH » ven de Confoederatio Helvetica en latin.
La Soïssa se realiza pauc a pauc a partir de la fin del sègle XIII per agregacion de vilas, cantons, territòris vesins qui consèrvan sovent lor estatut inicial longtemps après lor adesion. Fins a la fin del sègle XVIII, i a pas cap de vertadièra unitat financièra. De fach, lo cadun per se en matèria monetària règna fins a la Republica elvetica en 1798, qu'impausa le franc de Soís a l'ensemble del territòris d'alara.
Après l'Acte de mediacion de 1803, lo sistèma monetari torna esclatar, cada canton soís dispausant de nòu de la sieuna monada.
(mesa en circulation 1979 ; retrach en 2000).
En 1825, los cantons d'Argòvia, Basilèa, Bèrna, Friborg, Solothurn e Vaud) forman un concordat monetari per unificar los tipes e la valor de las pèças de monada dins aqueles cantons[1].
En 1848, après la guèrra del Sonderbund, la novèla constitucion, que crea la Confederacion soïssa, atribuís al sol Estat federal la responsabilitat del batement de la moneda. Las primièras pèças en franc soís son batudas a partir de 1850, remplaçant[2] totas las diferentas monedas cantonalas alara en circulacion. Sa valor iniciala es a paritat amb lo franc francés (franc germinal). L'ordonança del 16 de genièr de 1852 precisa que las pèças francesa, italianas e belgas son equivalentas a las pèças soïssas. Los cantons germanofòns acaban d'acceptar las monedas dels Estats alemands.
Entre 1865 e 1926 (dins los fachs fins a la Primièra Guèrra mondiala), l'Union monrtària latina liga la lira italiana, lo franc belga, la dracma grèga (a partir 1868), lo franc francés e lo franc soís, que pòdon èsser oficialament utilizats dins cadun d'aqueles cinc païses. A l'abolicion de l'union doanièra e monetària amb l'Àustria, en 1919, lo Liechtenstein adòpta lo franc soís coma moneda oficiala.
Los bilhets de banca son dins un primièr temps emés per de bancas cantonalas, a partir de 1825. En 1907, la Banca nacionala soïssa obtien lo monopòli per la fabricacion dels bilhets. A la fin dels ans seissenta, la Banca nacionala soïssa torna pensar totalament sa politica en matèria de concepcion e de fabricacion dels bilhets de banca. Pel primièr còp, assuma sola la direccion del projècte, de la planificacion a la realizacon, en collaboracion amb de grafistas, d'estampaires, de fabricants de papièr e de productors de tinta e de maquinas[3].
Après la votacion populara del 18 d'Abril de 1999 portant sus una novèla Constitucion, la cobertura aur du franc soís, fins alara de 40 % al prètz oficial de 4595 Fr./kg, es abandonada. Aquel cambiament dintra en vigor lo 1èr de genièr de 2000.
Lo mercat europèu jòga un ròtle fòrça important per l'economia soïssa e l'introduccion de l'èuro mena la Banca nacionala soïssa (BNS) a adaptar sa politica en foncion de l'evolucion de l'èuro per sosténer l'economia soïssa.
Al moment de l'introduccion de la moneda europèa, lo taus d'escambi es de 1,50 CHF/EUR. Aquel taus demora establefina a agost de 2011 quand l'èuro baissa fortament per aténher lo taus recòrd d'alara a 1,007 CHF/EUR.
A la seguida d'aquela evaluacion massissa del franc soís al respècte de l'euro e a las principalas monedas mondialas, la BNS fixa lo 6 de setembre 2011 un taus lindal de 1,20 CHF/EUR, per protegir l'economia soïssa dels efièch du franc fòrt[4]. Aquel taus d'escambi es defendut per la BNS mai d'un còp fins al 15 de genièr de 2015 ont aquela darrièra anòncia que lo lindal del cors EUR/CHF es abolit[5]. Lo franc se trapa alara gaireben a paritat amb l'èuro, l'un essent leugièrement mai fòrt que l'autre o lo contrari segon las fluctuacions del merchat.
Los eforces de la BNS per estabilizar los taus d'escambi menan a una importanta inflacion monetària. Atal, la quantitat de francs fisicament estampats jos forma de bilhets fa mai que doblar entre genièr de 2000 e setembre de 2015 ; la « moneda centrala » (bilhets e comptes de virament) es ela multiplicada per 12,9 sul meteis periòde[6].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
