Francés de Corteta

Francés de Corteta, senhor de Cambas e de Pradas, tanben conegut com Corteta de Pradas (Agen, 1586 – Autafaja, lo 3 de seteme de 1667), escrivan agenés deu sègle XVIIau e autor d'òbras barròcas de teatre en lenga occitana.

A despart de la soa purmèra importància dens la literatura occitana, que sabem pauc de causas de la soa vita qui deisha quauques traucs peus sons biografs. Francés de Corteta qu’èra lo hilh de Maria Dufòrt e de Joan Jacme de Corteta, governador de Castelculhier. Que vadó dens ua familha de magistrats. Qu’estudiè au Collègi d’Agen abans d’estar page de Francés d’Esparvers de Lussan, futur marescau de França, governador deu Castèth de Blaia e vescomte d’Aubatèrra.

En 1608 qu’esposè la soa cosia Joana de Caumont. En 1619 que s’establí a Agen e quauques annadas arron, en 1639, que’u trobam dens l’armada au servici d’Adrian de Monluc, comte de Caramanh, governador deu país de Fois, de Donasan e d’Andòrra a l’escadença deu sièti de Fontarabia e de la presa de Salses. En dehòra de las soa activitats militaras, Adrian de Montluc qu’èra un òmi de letras pròche deu gran escrivan occitan Pèire Godolin. Definitivament tornat a Agen, Corteta qu’i compausè la soa òbra teatrala barròca e a la mòda deus gosts literaris d’aqueth temps: ua òbra literària occitana estilistacament enqüèra a egalitat dab lo teatre francés qui l’èra contemporanèu, e qui conservam tres pèças dont ua, Sancho Pansa qu’ei ua pèça de maquinas. Aqueth teatre que ho publicat peus sons hilhs (Maximilian e Joan Jacme), sonque en 1684, après la soa mort. Agen e lo Felibritge que’u dediquèn ua estatua dens lo jardin public.

Thumb — Don Quichòt e Sancho Pansa per Wilhelm Marstrand

*Ramonet, o lo paisan agenés tornat de la guèrra: pastorala qui auhereish ua version occitana deu matamòre qui preten franchimandejar sens escàder s’i. Au contra de L’Illusion Comica, aquiu l’ehèit comic qu’ei percevut d’un punt de vista parlaoccitan.

Miramonda: òbra pastorala.

Sancho Pança, al Palais dels Ducs: adaptacion dramatica e barròca dens ua pèça de maquinas d’aqueth episòdi deu tòme dus de l’òbra de Miguel de Cervantes.

Per las tres òbras que conservam de Francés de Corteta, los manescrits que demoran. Amassa que fòrman un triptic hèra interessant d’un espiar occitan e "gascon" (al sens d'epòca, çò es occitan del Sud), autoreferenciau puish que Ramonet e Sancho Pança que tractan lo famós topic deu miles gloriosus associat despuish au mens lo sègle XVIau dab los Gascons (véder, com simple exemple dens un heish de possibilitats lo Baron de Faeneste d'Agrippa d'Aubigné e lo Matamòre dens L’Illusion Comica de Pierre Corneille). La tresau pèça, La Miramonda, qu’ei ua pastorala.

Los sons personatges (pastors e Matamòres) que son donc un pauc clichés occitans; totun, la causida de l’episòdi deus Ducs en çò de Cervantes qu’ei hèra interessanta. Sancho Pança, al Palais dels Ducs, en ehèit, que nse presenta un Don Quichòte parlaoccitan (dab aqueth lengadocian gasconejaire d'Agen) çò qui èra normau dens las letras de França qui's trufavan deu lo Matamòr gascon de Pierre Corneille dens L’Illusion Comica, mes que dà tanben lo parat de nse muishar un monde on los quites ducs be parlan occitan, e tot aquò dens un episòdi deu roman de Miguel de Cervantes on l’auto-referencialitat qu’ei un punt essenciau: en ehèit, a partir deu dusau tòme de Don Quichòte, los personatges qu’an avut lo parat de léger lo tòm purmèr qui en tot n'estar los sons personatges).

Au jòc de miralh deu roman de Cervantés, Corteta que horneish donc d'autes jòcs de miralhs que harga en mesclar las lengas e estereotipes. Qu'em atau au miei d'ua mena d'iperbarròc qui no's pòt júnher sonque au mejan de la lenga occitana.

Ratier, Charles. Œuvres de François de Cortète. Agen : Estampariá Modèrna, 1915.
Garavina, Fausta. La letteratura occitanica moderna. Bolonha : Sansoni, 1970.
Gardy, Felip. Histoire et anthologie de la littérature occitane, Tome II, l'âge du baroque - 1520 -1789. Montpelhièr : Premsas de Lengadòc, 1997.
Anatole, Cristian - Lafont, Robert. Nouvelle histoire de la littérature occitane. París : P.U.F., 1970.