Tawantinsuyu
Empèri Inca / From Wikipedia, the free encyclopedia
L'Empèri Inca ò Tawantinsuyu es un estat precolombian que sa capitala èra la vila de Cusco. Probablament apareguda a la fin dau sègle XII ò au començament dau sègle XIII, durant lo periòde d'instabilitat entraïnat per la disparicion dei civilizacions de Tiwanaku e de Wari, la dinastia inca venguèt la premiera poissança de la region a partir deis ans 1440-1460. Dirigida per un sobeiran, dich Sapa Inca, qu'èra considerat coma l'eiretier dau dieu solar Inti, comencèt una politica d'expansion militara que menèt a la formacion d'un empèri anant de Quito au nòrd ai territòris araucans au sud. En despiech d'un nivèu tecnologic feble (abséncia d'escritura), aquel estat capitèt de se dotar d'una administracion eficaça gràcias a son mestritge dei matematicas, d'un ret rotier permetent de comunicacions rapidas e d'una armada nombrosa capabla de mobilizar rapidament una partida de la populacion inca. De mai, lo govèrn capitèt d'establir un ensems d'ajudas per organizar la construccion d'infrastructuras ò de resèrvas alimentàrias per defugir una famina.
Legissètz un «article de qualitat» |
A son apogèu, dins lo corrent deis ans 1520, l'Empèri Inca èra poblat per 4 a 37 milions d'abitants. Pasmens, maugrat sa poissança, s'afondrèt rapidament dins lo corrent dau decenni 1530. Premier, foguèt afeblit per una guèrra civila saunosa (1527-1532) e per l'introduccion dei malautiás europèas en America dau Sud. Puei, foguèt dirèctament atacat per un grop de conquistadors menats per Francisco Pizarro. Mau preparat e susprés per aquela invasion, perdiguèt son cap e la màger part de son territòri, compres sa capitala, en 1532-1533. Dins aquò, un subrevivent de la dinastia imperiala capitèt de tornar gropar una partida de son pòble per contuniar lo combat. En 1537, se retirèt dins lei montanhas andinas onte fondèt lo reiaume de Vilcacamba que demorèt independent fins a 1572.