Sjøuhyre

Sjøuhyre og havmonster blir brukt i mytologi, folketru og litteratur om ulike typar oppdikta, farlege skapningar som skal leva i havet. Det finst forteljingar frå store delar av verda om overnaturlege monster og fabeldyr i sjøen. Sjøuhyre blir ofte skildra som enormt store. I norsk tradisjon har ein blant anna førestillingar om sjøormar.

Det finst også døme på forteljingar om vasslevande monster i elvar og innsjøar, sjå innsjøuhyre.

I mytologi og folketru

Hafgufa, kjempestort sjøuhyre eller gigantisk kval («kjempefisk») omtalt i norrøn litteratur
Hydra («Uhyret frå Lerna»), kjempestort sjøuhyre med ni hovud i gresk mytologi
Iku-Turso, sjøuhyre i finsk mytologi, i form av ein kolossal blekksprut eller kvalross
Kharybdis, sjøuhyre i gresk mytologi som skapar ein livsfarleg malstraum
Krake, stort sjøuhyre («trollkval») i nordisk tradisjon, i blant tolka som ein enorm kval eller blekksprut
Leviatan, vondt sjøuhyre som i jødisk mytologi og dikting blir tukta av Gud^[1]^[2]
Margyge, kvinneleg havuhyre i norrøn mytologi
Midgardsormen (Jørmungandr), eit frykteleg sjøuhyre i nordisk mytologi som ligg på botnen av verdshavet i ein ring omkring alle land
Ryujin, havgud som blir forbunden med tidvatn og uvêr i japansk mytologi
Sjøhest (havhest, hippokamp)
Sjøorm, kjempeslange eller orm som ifølgje gamle segner lever i innsjøar eller i havet
Skylla, sjøuhyre med seks hovud i gresk mytologi
Tiamat, kvinneleg saltvassmonster i mesopotamisk mytologi
Umibōzu, havånd som kantrar båtar i japansk mytologi

I forteljingar, populærkultur og kryptozoologi

Sjøuhyrer opptrer òg i eventyr, forteljingar, populærkultur og kryptozoologi. Blant anna har den svenske biskopen Olaus Magnus fleire fantasifulle skildringar av nordiske havmonster i Carta Marina frå 1539, eit illustrert kart over Norden og havområda omkring, og Historia til dei nordiske folka frå 1555. I nyare tid kan sjøuhyre omfatta alt frå den kvite kvalen i Herman Melville sin roman Moby Dick frå 1851 til gigantiske drakemonster i fantasiuniverset rundt filmane om Godzilla frå 1954 og framover.

Detalj frå Olaus Magnus sitt Carta Marina frå 1539, der kartteiknaren framstiller ein kval (balena på latin) som blir angripen av spekkhoggarar (orca) i dei nordlege havdjupa ved sogeøya Thule (Tile).
Tysk plansje av ulike sjøuhyre (Meerwunder) frå omkring 1544, samla frå Carta Marina.
Sjøorm rapportert av Hans Egede i 1734; det kan ha vore ein kjempeblekksprut han såg.
«Sjøtrollet» av Theodor Kittelsen frå 1887 viser ein skapning som kan likna ein draug, gjenferdet etter ein drukna.