SI-systemet (frå fransk Système International d'Unités) er det internasjonale systemet for måleiningar. Formålet med systemet er å danne ein standard einingar som kan nyttast til vitskaplege, tekniske såvel som kvardagslege målingar.
SI er bygd opp av sju fysisk definerte grunneiningar og to geometrisk definerte supplementseiningar. Desse har ein så kombinert til ulike avleia einingar.
SI-systemet vart oppretta i 1960 av Generalkonferansen for mål og vekt i Paris og er utforma av den internasjonale komiteen for mål og vekt (CGPM). Systemet er ei vidareføring av MKSA-systemet (metersystemet) som vart tilrådd i 1948 for bruk i alle land som hadde vedteke meterkonvensjonen. Det er dette systemet som med nokre endringar og tillegg har blitt til SI-måleeiningar. SI-systemet vart innført i Noreg ved kongeleg resolusjon av 19. juni 1977.
SI-systemet skriv seg frå ikring 1640. Franske vitskapsfolk utforma det, og spreidde seg med den franske revolusjonen i 1789. Systemet forsøkte å definere einingar på ikkje-vilrkårleg vis, og dette passa godt, sidan folkevett stod sentralt til ideen for revolusjonen.
I Noreg vart systemet vedteke ved lov 22. mai 1875, og kjend gyldig frå 1. juli 1882. I Danmark ved lov 4. mai 1907, kjend gyldig frå 1. april 1916, Sverige ved lov 22. november 1878 kjend gyldig frå 1. januar 1889, og Finland ved lov 16. juli 1886 kjend gyldig frå 1. januar 1892.
Dei sju fysisk definerte grunneiningane og to geometrisk definerte supplementseiningane er blitt kombinerte til ulike avleia einingar. Sjølv om SI-systemet har einingar som dekker så godt som alle mål, finst det ein del einingar som er særs utbreidt i daglegtale utan å inngå i sjølve systemet og som ein har blitt samde om å bruke som tilleggseiningar.
Grunneiningar
| Eining | Symbol | Storleik |
|---|---|---|
| meter | m | lengd |
| kilogram | kg | masse |
| sekund | s | tid |
| ampere | A | elektrisk straum |
| kelvin | K | temperatur |
| candela | cd | lysstyrke |
| mol | mol | stoffmengd |
Supplementseiningar
Avleia einingar
| Eining | Symbol | Storleik |
|---|---|---|
| newton | N | kraft |
| hertz | Hz | frekvens |
| joule | J | energi |
| watt | W | effekt |
| pascal | Pa | trykk |
| lumen | lm | lysfluks |
| lux | lx | lysmengd per areal |
| coulomb | C | elektrisk ladning |
| volt | V | elektrisk spenning |
| ohm | Ω | elektrisk motstand |
| farad | F | elektrisk kapasitans |
| weber | Wb | magnetisk fluks |
| tesla | T | magnetisk flukstettleik |
| siemens | S | elektrisk leiingsevne |
| henry | H | induktans |
| grader Celsius | °C | Celsius-temperatur |
| becquerel | Bq | radioaktivitet |
| gray | Gy | absorbert strålingsdose |
| sievert | Sv | ekvivalentdose |
| katal | kat | katalytisk aktivitet |
Tilleggseiningar
- grad (temperatur)
- liter (volum)
- tonn (masse)
- parsec (astronomisk lengdeeining)
Prefiks
- bipm.fr, Bureau International des Poids et Mesures
- nist.gov, National Institute of Standards and Technology
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
