Runebomme

Runebomme (sørsamisk gievrie, 'ring', nordsamisk goavddis), også kjend som sjamantromme eller trolltromme, er eit samisk instrument brukt til akkompagnement av joik og i sjamanisme. I Noreg er det berre igjen tre runebommer, ettersom dei fleste blei øydelagde av norske prestar og styresmakter.

Sjaman med runebomme. Gravering av O.H. von Lode for ei bok av Knud Leem frå 1767.

Tromma er laga av eit reinskinn som er spent på ei ramme og pynta med symbol. Noaiden, den samiske sjamanen, held henne i handa og slår på tromma med ein hammar av reinhorn.

Historie

Kopi av runebomma som tilhøyrde den næt 100 år gamle samen Anders Paulsen som blei konfiskert i tinget i Vadsø i 1691. Tromma har sidan 1979 vore ved De samiske samlinger i Karasjok, medan kopien er utstilt i Kulturhistorisk museum.

Foto: Sandivas

Goavddis vart heitande «runebomme» på norsk, fordi nokon meinte å kjenne att runer blant figurane på trommene.

Historia Norvegiæ er frå den siste halvdelen av 1100-talet, truleg skrive av ein norsk geistleg.^[1] Verket skildrar ei runebomme, bruken av tromma og sjelereiser (gandreid). Snaut 400 år seinere skildra gøten Olaus Magnus (d. 1557) ein beslekta bruk av tromma i Historia de Gentibus Septentrionalibus (1555).

I Sverige gjekk det under trettiårskrigen (1618–48) rykte om at samisk trolldom blei brukt for å skaffe svenske hærstyrkar framgang.^[2] Rykta var ein grunn til at ein i Sverige på 1600-talet ynskte meir kunnskap om samene. Det store verket Lapponia vart utgjeve på latin i 1673, seinare på andre europeiske språk.