From Wikipedia, the free encyclopedia
Rolandskvadet (fransk La Chanson de Roland) er eit gammalfransk heltedikt frå 1100-talet. Diktet handlar om Karl den store (Carolus Magnus) og dei tolv kjempene (jamningane) hans, blant andre Roland og Holger Danske. Sentralt i diktet står slaget ved Roncevaux der både Roland og Holger fell i ein drabeleg kamp mot muslimske sarasenarar.
Diktet er det eldste storverket i fransk litteratur og det viktigaste dømet på chanson de geste (kjempekvad), ei diktform i pentameter og med vokalsamklang i den siste stavinga til linja. Dette var ei diktform som var svært populær mellom det ellevte og femtande hundreåret.
Diktet er overlevert i fleire versjonar og manuskript. Dei lengste er på ca. 4000 verselinjer. Rolandskvadet er tidsmessig plassert i karolingisk tid, men skrive langt seinare. Det er bevart eit enkelt manuskript av Rolandskvadet på gammalfransk, og det blir tatt vare på i forskingsbiblioteket Bodleian Library i England.[1] Denne kopien er datert til mellom 1129 og 1165 og var skriven på anglo-normannisk.[2] Det finst òg åtte andre manuskript og tre fragment av andre dikt som omhandlar Roland.[3] Rolandskvadet blei omsett til norsk av Johs. A. Dale i 1934.
Dette heltediktet handlar eigentleg om eit nederlag. Slaget ved Roncevaux, eit pass i Pyreneane, fann stad 15. august år 778 og var ikkje noko stort eller viktig slag. Karl den store hadde herja i Spania og omleira Zaragoza, men hadde ikkje klart å ta byen. Han trekte seg no tilbake for å verna riket sitt mot saksarane, som angreip frå aust. I Rolandskvadet er dette slaget ein kamp mellom dei kristne og dei heidenske sarasenarane, men i verkelegheita var det baskarar som la seg i bakhald og nedkjempa baktroppen til Karl. Den einaste historiske kjelda som fortel om slaget ved Roncevaux og fallet til Roland er Einhard sin biografi om Karl den store som blei skriven berre nokre få år etter at han døydde. I Sigmund Skard si omsetjing frå 1929 av den latinske originalen er slaget skildra slik:
Dette er einaste gong Roland er nemnd i ei historisk kjelde. I originalen står det Hruolandus Brittannici limitis praefectus, oftast omsett med 'Roland markgreve av Bretagne'.
Den store forskjellen mellom den nøkterne historiske kjelda og Rolandskvadet viser at bakgrunnen for kvadet må vera ei munnleg sogediktning som har grodd frodig i hundreåra etter 778. Rolandskvadet blei straks svært populært, noko dei mange manuskripta vitnar om. Kvadet blei gjennom ulike omsetjingar frå velsk eller anglo-normannisk gjort kjent og populært ved dei europeiske fyrstehusa, etter å ha blitt spreidd som del av adels- og hoffpoesien i seinmellomalderen.
Rolandskvadet blei òg grunnlaget for ein del av den norrøne Karlamagnús saga som blei skriven medan Håkon Håkonsson var konge i Noreg. Ein prosaversjon av kvadet blei òg populær lesing i mange land. I Danmark blei Keiser Karl Magnus's Krønike trykt så tidleg som 1534, men ho finst òg i eit handskrive manuskript frå så tidleg som 1480.
Karlamagnussagaen blei i sin tur grunnlaget for ein nordisk ballade om Roland og Magnus kongen. Denne balladen finst i ein lang færøysk og i ein kort norsk versjon. Stadnamnet «Roncevaux» blir i denne samanhengen til «Ronsarvollen».
Mellomalderlegendene om kampen mellom dei kristne og sarasenarane på Karl den store si tid blei òg populære i den italienske renessansen gjennom Orlando furioso, Ludovico Ariosto sitt riddarepos frå 1500-talet. Her er den franske helten omdøypt til Orlando frå Aspromonte i Calabria.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
