Kommunesamanslåing

Kommunesamanslåing inneber å slå saman administrasjonen til fleire kommunar, gjerne for å effektivisera drifta og spara pengar. Praktisk inneber ei samanslåing at minst ein kommune må skifta namn og kommunevåpen. Overføringa av makt og endringa av identitet som samanslåing fører med seg, inneber ofte stor motvilje mot prosessen frå dei som skal slåast saman.

Sekstitalet

I 1958 hadde Noreg 744 heradskommunar, 64 bykommunar og nokre få ladestader og andre område med særstatus. Mange av kommunane var små og lite effektive. Schei-komitéen gjekk gjennom alle kommunane og føreslo fleire hundre samanslåingar. Dei fleste blei gjennomført i løpet av 1960-talet. Toppåret var 1964, då rundt ein fjerdedel av kommunane i Noreg blei lagt ned. Også i 1963 og 1965 var det svært mange samanslåingar.

Det blei skapt store bykommunar som slukte bygdene omkring, mellom anna for å hjelpa byveksten. Samanslåingane førte til ein storm av protestar, som regel til lita nytte. Nokre få kommunar, som Hole kommune i Buskerud, fekk seinare lausrive seg igjen.

Samanslåingane på 60-talet var kanskje dårleg likte, men dei var òg nokså nødvendige, sjølv om ein og annan kommune nok kunne ha vore spart. Landet fekk ein langt meir oversynleg og velfungerande kommunestruktur.

Etter sekstitalet

På 70-talet var det få samanslåingar, men på slutten av 80-talet og tidleg på 90-talet begynte ein å slå saman kommunar rundt dei mellomstore byane. Samanslåingar skjedde særleg i Østfold og Vestfold, men også rundt Hamar.

Økonomisk vann ein lite, så i tida etter dette har det vore få samanslåingar. I 2004 blei det gjort framlegg om at ein tredjedel av kommunane må slåast saman for å effektivisera drifta. Denne gongen skulle samanslåingane vera frivillige, noko som har ført til at Skjerstad kommune blei ein del av Bodø kommune etter fleirtal i ei folkerøysting. I Buskerud stemte Røyken kommune og Hurum kommune nei til samanslåing.

Det finst òg alternativ til samanslåing, til dømes samkommunar. Det vil seie at kommuneadministrasjonane blir slått saman, men at kommunane framleis har ei eiga folkevald forsamling og eit servicekontor. Dette er under utprøving i Innherred samkommune, som omfattar kommunane Verdal kommune og Levanger kommune i Nord-Trøndelag.

Nylege kommunesamanslåingar

• 1. januar 2002
  • Våle kommune og Ramnes kommune i Vestfold til Re kommune
• 1. januar 2006
  • Aure kommune og Tustna kommunei Møre og Romsdal til Aure kommune
• 1. januar 2006
  • Ølen kommune og Vindafjord kommune i Rogaland til Vindafjord kommune
• 1. januar 2008
  • Frei kommune og Kristiansund kommune i Møre og Romsdal til Kristiansund kommune
• 1. januar 2012
  • Inderøy kommune og Mosvik kommune i Nord-Trøndelag til Inderøy kommune.
• 1. januar 2013
  • Harstad kommune og Bjarkøy kommune i Troms til Harstad kommune
• 1. januar 2017
  • Sandefjord kommune, Stokke kommune og Andebu kommune i Vestfold til Sandefjord kommune

Sjå òg

• Tidlegare norske kommunar

Bakgrunnsstoff

• Lov om fastsetjing og endring av kommune- og fylkesgrenser
  • førearbeid Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine.
• St meld nr 32 (1994-95) Arkivert 2005-01-03 ved Wayback Machine. Kommune- og fylkesinndelingen Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine.