Karl V av Det tysk-romerske riket

Karl V (24. februar 1500–21. september 1558) var keisar av Det tysk-romerske riket i åra mellom 1519 og 1556; han var dessutan konge av Spania 1516–1556.^[1]

Karl V
Fødd	24. februar 1500
Fødestad	Gent
Død	21. september 1558
Dødsstad	San Geronimo de Yuste
Gravstad	Cripta Real del Monasterio de El Escorial
Gift med	Isabella av Portugal
Dynasti	Spanish House of Habsburg, Habsburg
Far	Filip I av Castilla
Mor	Johanna av Castilla
Born	Filip II av Spania, Maria av Østerrike, Infante Fernando of Austria, Johanna av Østerrike, Isabel of Castile, Margareta av Parma, Tadea of Austria, Don Juan de Austria

Bakgrunn

Karl var son av Filipp I og Johanna av Castilla.^[1] Han vart fødd i Gent i dagens Belgia og døydde i Yuste i Extremadura i Spania.^[1] Han var barnebarn av Ferdinand II av Aragon og Isabella I av Castilla og av keisar Maximilian og hertuginne Maria av Burgund.^[1] Såleis høyrde til han fyrstehuset Habsburg.^[1]

Keisartid

Karl V var den siste tysk-romerske keisaren som vart krona av paven.^[1]

Han er òg kjend som den som var keisar då Martin Luther praktiserte si forkynning, og han kalla Luther inn til eit møte der Luther vart lyst i bann av katolikkane. Keisaren heldt fast ved sin religion, og han ynskte i utgangspunktet å kjempa for katolisismen i samband med reformasjonen. Seinare godtok keisaren ei avtale mellom katolikkar og protestantar.

Karl V førte krig mot det osmanske riket, som utgjorde eit trugsmål mot Italia, Austerrike og kysten av Spania. Erkefienden, Frans I (François premier), kongen av Frankrike, allierte seg derimot med osmanarane for å svekka makta til Karl.

Namn

Som spansk konge var han eigentleg Carlos I, Karl I av Spania, men vert ofte omtala som Karl V (Carlos Quinto eller Carlos V) i Spania og Latinamerika. Andre namnevariantar er Charles V og Karel V.

Ymse

Karl V vart fødd i Flandern, og må dermed ha lært seg fransk og nederlandsk på eit tidleg tidspunkt. Då han kom til Spania, lærde han fort å tala godt kastiljansk spansk. Han skal visstnok ha sagt «Eg talar spansk med Gud, fransk med menn, italiensk med damer og tysk med hesten min».

Sidan han òg herska over spanske koloniar i Latin-Amerika og på Filippinane, skal han òg ha sagt «I mitt rike går sola aldri ned».

Keisar Karl V. (Portrett måla av Christoph Amberger, kring 1532)

Kjelder

1. «Karl 5. (tysk-romersk keiser)» (26. november 2024) i Store norske leksikon, snl.no.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Karl V av Det tysk-romerske riket