planteslekt From Wikipedia, the free encyclopedia
Eukalyptusslekta (Eucalyptus) er ei planteslekt i myrtefamilien innan myrteordenen. Ho omfattar over 700 arter av buskar og lauvtre med utbreiing i Australia, Ny-Caledonia, Ny-Guinea, og nokre artar nordover til Indonesia og Filippinane. Slekta oppstod for 35-50 millionar år sidan, og er såleis relativt ung.
| Eukalyptusslekta | |
 | |
| Utbreiing | |
 Utbreiinga av Eukalyptusslekta | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophytes |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Myrteordenen Myrtales |
| Familie: | Myrtefamilien Myrtaceae |
| Underfamilie: | Myrtoideae |
| Stamme: | Eucalypteae |
| Slekt: | Eukalyptusslekta Eucalyptus L'Hér., 1789 |
På engelsk vert medlemmene kalla «Eucalyptus» eller «gum trees». Mange av artene gjev frå seg ei tjukk sevje frå snitt i borken.
Artane er oftast lauvtre og mykje sjeldnare buskar. Nokre av dei kan nå høgder på opp i 80-90 meter, noko som gjer desse artane til nokre av dei høgaste i verda. Ein hår måla individ på opptil 99,6 meter.[1] Nokre få artar feller blada i tørkesesongen, resten er eviggrøne. Blada har ofte eit vokslag for å redusera fordampinga. Blada er svært ofte lansettforma.
Blomane er oftast raude, men kan òg vera gule, oransje, eggekvite og kvite. Dei er kjenneteikna av børsteaktige frøberarar. Frukthaldarane er ofte gummiaktige. Borken er lite fura, men kan trevlast (med korte eller langa trevlar) og eventuelt vera hard («jerntre»). Ein art har mangefarga bork.
Blada skil ofte ut eit insektdrepeade, lettare giftig stoff. Pungdyr-arter som koala og pungrotte er immune mot gifta, og er avhengige av eukalyptusblad i kosthaldet. Nektaren til blomane vert også eten av desse artane og dessutan av mange fuglar og insekt.
Slekta er dominerande i lauvskogbelta i Australia, og berre femten av dei drygt 700 artane veks utanfor Australia. Mange av artane veks raskt og er svært dominante. Dei gjev lokale inntekter til urfolk ved å danna gummiaktige nyttesubstansar og insektdrepande stoff. Dei kan òg brukast til å drenera malaria-plaga sumpområde, takka vera det store vassopptaket. Men nettopp vassforbruket fører òg tidvis til kritikk om at artane spreier seg og bidreg til uttørring av viktige vasskjelder.
Ut frå eigenskapar og bruk vert eukalyptustrea i Australia delte inn i nokre hovudgrupper:
Eukalyptus vert planta i plantasjar over store delar av verda, frå det sørlege Europa til Kina, Sør- og Nord-Amerika. På grunn av høgda vert brukt nokon arter som tømmer, og kan vera i fare for utrydding. Regnskogfondet råder difor forbrukarar til å unngå produkt laga av eukalyptus. Artane Eucalyptus delegatensis (Alpine Ash) og Eucalyptus regnans (Mountain Ash) er dei viktigaste treslaga for tømmerhogst, og samstundes svært sårbare for skogbrann. Olja i trea er svært brennbar, og det er kjent at nokre arter regelrett eksploderer ved skogbrann.
Eukapyltusolje er antiseptisk, insektdrepande, og kan brukast i medisin og som duftstoff. Olja vert òg brukt til farging i industrien, og som smakstilsetting. Eit anna viktig smak- og virkestoff er cineol (òg kalla eukalyptol).
Eit lite utval av artane i eukalyptusslekta omfattar:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
