Målføre eller dialektar er talemålsvariantar av eit språk, variantar som finst i geografisk åtskilde område, til skilnad frå sosiolektane, som er variantar mellom ulike sosiale grupper, og standardspråk, som ofte kan vere definert som ikkje-stadeige språk.
Det er ikkje noko absolutt og objektivt skilje mellom ein dialekt og eit språk, politiske tilhøve avgjer ofte om ein dialekt eller ei dialektgruppe blir forfremja til eige språk eller eit språk redusert til dialekt av eit nærskyldt språk. Dei skandinaviske språka er typiske døme på at målføre som er svært like, blir skilde ut som ulike språk. Kinesisk er eit døme på det motsette, der svært ulike dialektar som ikkje er innbyrdes forståelege, likevel vert kalla eitt språk.
Det er viktig å skilje mellom omgrepa målføre og målform. Noreg har mange dialektar, men norsk har berre to offisielle målformer, bokmål og nynorsk.
Skiljelinjer innan språksamfunn
Dialektar skil seg på fleire område; i formverk (morfologi), lydverk (fonologi) og i vokabular. Døme frå norsk språk skildrar dette og det finst parallellar i språk verda over:
Grammatiske ulikskapar
Dialektane kan plasserast inn ulike grammatiske kategoriar. I norsk er det for eksempel kjent at bergensk ikkje har hokjønn, som i andre norske dialektar og i tillegg til dei to offisielle målformene nynorsk og bokmål. Nokre få dialektar i Noreg skil mellom nominativ og dativ i substantiv, noko som ein ikkje finn i dei offisielle målformene. Å hogge av endingar, apokope, er eit anna døme på målmerke.
Fonetiske skilnader
Lydar og tonefall i språket kan tene som målmerke. Eksempelvis finst den såkalla tjukke l-en på Austlandet, i Trøndelag og i delar av Møre og Romsdal og Nordland. Palatalisering, slik som «hainnhuinn i bainn» er utbreidd frå nord på Austlandet og nordover. Tonefallet i språket er ofte også distinkt; medan nordlendingar avsluttar berre spørsmål med ein høgare tone, fullfører austlendingane ein vanleg frase med ein høgare tone også.
Vokabular
Ordforrådet kan også variere.
Sjå òg
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
