Brudesporeslekta

Brudesporeslekta (Gymnadenia) er ei slekt i orkidéfamilien (marihandfamilien) Orchidaceae.^[1]

Brudesporeslekta
Brudespore
Systematikk
Rike:	Planteriket
Klasse:	Einfrøblada
Orden:	Aspargesordenen
Familie:	Orkidéfamilien
Slekt:	Gymnadenia
Artar i Noreg
brudespore (G. conopsea) praktbrudespore (G. densiflora)
Vitskapleg namn
Gymnadenia R.Br.
Økologi
Utbreiing:	Eurasia

Systematikk

På verdsbasis har brudesporeslekta nokre titals artar, der fleire tidlegare underartar har fått status som sjølvstendige artar.^[2][3] I svært mange klassifiseringar, mellom anna i Sverige og Finland,^[4][5] er svartkurle (Nigritella nigra) og andre artar i svartkurleslekta Nigritella innlemma i brudesporeslekta, men i Artsdatabanken har ein vald å oppretthalde svartkurleslekta som ei eiga slekt.^[6][7]

Etymologi

Namnet Gymnadenia er laga ut frå dei greske orda gymnós (γυμνός), som tyder naken, og adénas (αδένας, gammalgresk ἀδήν), som tyder kjertel.

Artar

Artsdatabanken opererer med to artar i Noreg:^[8]

• brudespore eller engbrudespore (G. conopsea)
• praktbrudespore (G. densiflora)

Av desse er praktbrudespore teken med på Norsk raudliste for artar (2021) som sårbar (VU).^[6]

I Norden finst elles:

• duftspore (G. odoratissima), i Sverige (NT)^[9]

Dersom ein innlemmar svartkurle i Gymnadenia, slik det er gjort i den svenske klassifiseringa, vil hybriden mellom brudespore og svartkurle framstå som ein art i brudesporeslekta, G. ×runei. Når ein har valt å oppretthalde svartkurleslekta som ei eiga slekt, slik Artsdatabanken har gjort, blir dette ein intergenerisk hybrid (hybrid mellom ulike slekter) som får eit eige slektsnamn, ×Gymnigritella:^[10]

• brudekurle eller raudkurle (×Gymnigritella runei, [Gymnadenia runei]), endemisk for Sverige (NT)^[11]

På Dei britiske øyane finst òg:

• grannbrudespore (G. borealis), truleg endemisk (LC)^[12][13]

Referansar

1. «Artsdatabanken: Brudesporeslekta». Artsdatabanken. Henta 1. mars 2022.
2. «PoWO: Gymnadenia». Plants of the World Online. Henta 1. mars 2022.
3. Christiane Stark mfl. (2011). «Strong genetic differentiation between Gymnadenia conopsea and Gymnadenia densiflora despite morphological similarity». Plant Systematics and Evolution 293 (1-4): 213–226. ISSN 1615-6110. doi:10.1007/s00606-011-0439-x.
4. «Artfakta: Gymnadenia brudsporrar». Artdatabanken. Henta 1. mars 2022.
5. «LAJI: Gymnadenia». LAJI.FI. Henta 1. mars 2022.
6. «Raudlista 2021: Praktbrudespore». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 1. mars 2022.
7. Marie Kristine Brandrud mfl. (2019). «Restriction-site associated DNA sequencing supports a sister group relationship of Nigritella and Gymnadenia (Orchidaceae)». Molecular Phylogenetics and Evolution 136 (July): 21–28. ISSN 1095-9513. doi:10.1016/j.ympev.2019.03.018.
8. «Artsdatabanken: Namnetre brudesporeslekta». Artsdatabanken. Henta 1. mars 2022.
9. «Artfakta: Gymnadenia odoratissima luktsporre». Artdatabanken. Henta 1. mars 2022.
10. Mikael Hedrén mfl. (2018). «Evidence for bidirectional hybridization between Gymnadenia and Nigritella». Journal Europäischer Orchideen 50 (1): 43–60. ISSN 0945-7909.
11. «Artfakta: Gymnadenia runei brudkulla». Artdatabanken. Henta 1. mars 2022.
12. Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9.
13. «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022.

Bakgrunnsstoff

• (no) brudesporeslekta hos Artsdatabanken
• (en) brudesporeslekta i Encyclopedia of Life
• (en) brudesporeslekta i Global Biodiversity Information Facility
• (sv) brudesporeslekta hos Dyntaxa
• (en) brudesporeslekta hos ITIS
• (en) brudesporeslekta hos NCBI
• (en) brudesporeslekta hos The International Plant Names Index
• (en) brudesporeslekta hos Tropicos
• (en) Kategori:Gymnadenia – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Gymnadenia – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Gymnadenia – detaljert informasjon på Wikispecies