Tysnesøy

Tysnesøy er den største øya i Tysnes kommune i Sunnhordland i Vestland fylke. Arealet er 199 km². Den største tettstaden på øya er Våge med 839 innbyggjarar (2022). Det høgaste punktet på øya er Tysnessåto på 753 meter over havet.

Tysnesøy
Tysnessåto sett ifrå Svartavassfjellet
Geografi
Stad	Sunnhordland
Koordinatar	60°00′N 05°35′E
Areal	199 km²
Høgaste punkt	Tysnessåto (753 moh.)
Administrasjon
Land	Noreg
Fylke	Vestland
Største busetnad	Våge (839 innb.)
Demografi
Folketal	om lag 2700 (2023)
Folketettleik	14 /km²

Det går bru frå Lukksund til fastlandet og Fusa kommune. I tillegg er det ferjesamband frå Våge til Halhjem i Os, og frå Hodnanes til Huglo og Jektevik på Stord.

Kart over Tysnes

Utsyn mot Bjørnafjorden frå Svartavassfjellet, nord på øya

Langenuen går langs vestsida av øya, i nord ligg Bjørnafjorden og i aust ligg Onarheimsfjorden.

I førkristen tid og ei stund utover i mellomalderen vart Tysnesøya kalla Njarðarlǫg, som tyder guden Njords lovdømme. Njord veit me ikkje så mykje om, men han var særleg gud for fangst, fiske og sjøfart. Tysnes var frå fyrst av namn på prestegarden, som ligg på nordsida av øya. Det namnet skriv seg òg frå førkristen tid. Fyrsteleddet er namnet på guden Ty, som me veit endå mindre om, men som kan ha vore eit slag krigsgud i slutten av vikingtida, og kan ha vore eit slag overgud eller himmelgud i eldre fasar av heidendommen. Njarðarlǫg-namnet ser ut til å ha levd til 1800-talet på folkemunne før det vart heilt erstatta av Tysnes, men i forvanska form. Fra 1400-talet har me skrivemåter som Iardhalogh, og på 1800-talet Gierlou Øen, som tyder på ein uttale *Jarlo eller *Jerlo.

Folketalsutvikling:

1801[1]	1900[2]	2000[3]	2023[3]
1923	3654	26311	27501

¹ Med Skorpo, Ånuglo og nokre mindre øyar (men utan Reksteren).

Kjelder

1. Folketeljing 1801 for Tysnes prestegjeld, frå Digitalarkivet
2. Folketeljing 1900 for Tysnes herred, frå Digitalarkivet
3. Befolkning, etter grunnkrets, statistikkvariabel og år, frå Statistisk sentralbyrå

Litteratur

• Olsen, Magnus, 1905: Det gamle norske ønavn Njarðarlǫg. Christiania Videnskabs-Selskabs Forhandlinger for 1905. No.5. Christiania: I Commission hos Dybwad.