Sikhismen

Sikhismen er ei religiøs lære som vart grunnlagt av guru Nának sist på 1400-talet. Læra har geografisk opphav i Panjab i grenseområda mellom India og Pakistan. Sikhismen er ein synkretistisk religion med røter i islam og hinduisme, men sikhane sjølv ser på det som ein heilt ny religion. Etter guru Nának vidareutvikla dei ni etterfølgjarane hans religionen til den forma han har i dag. Sjølve ordet «sikh» er panjabi og tyder ‘elev’.

Sikhismen

Sikh-guruar

Skrifter

Guru Granth Sáhib

Bani - «Tjaupai»

«Djáp Sáhib» - «Djapdji Sáhib»

«Mul Mantra» - «Sukhmani»

Dasam Granth

Religionsfilosofi

Nám djapo (Gudsteneste)

kirat karni (ærleg arbeid)

vand kay sjako (del goda)

tru - etikk - moral

Dei fem K-ane

kesj (uklipt hår)

kaṛa (stålarmband)

kangha (stålkam)

katjha (knesid underbrok)

kirpán (sabel, evt. dolk)

Heilage stader

Amritsar

Harmandir Sáhib
(«Det gylne tempelet»)

gurdvara

Folk og språk

Panjab - panjabi

sikhar - gurmukhiskrift

Abrahamittiske rel.

Jødedom kristendom

islam bahá’í sikhisme

Indoiranske religionar

parsisme - hinduisme

djainisme - buddhisme

sikhisme - bahá’í

Religionsutøving

Den heilage boka åt sikhane, Sri Guru Granth Sáhib dji, blir rekna som den ellevte guruen. Sikhar møtest til gudsteneste i tempel som blir kalla gurdvaraer.

Alle religiøst innvigde mannlege sikhar, og ein del kvinnelege sikhar òg, ber i utgangspunktet fem kjennemerke, kjend som dei fem K-ane. Dette er kaṛa, eit armband, kirpán, ein sabel (evt. ein liten dolk-liknande mini-sabel), kesj, langt hår, kangha, ein stålkam, og katjha, underbukser. Det var den siste levande guruen, guru Gobind Singh, som gav bod om dette, og i dag skil sikhar seg ut mange stader ved dei store turbanane dei bruker til å ha rundt det lange håret.

Tru

Sikhar trur at det berre finst éin Gud og skapar. Om ein får kontakt med Gud blir ein frelst og slepp atterføding. Kontakt får ein gjennom å besøkje ulike guruar. Den truande er ikkje pålagt tempelbesøk og offer i så stor grad som det er vanleg i hinduismen. I sikh-trua er slike ritar knytte til eit materielt jordliv. Dei kan derfor ikkje frelsa menneske, men gjev ein berre meir kval og kvide. Nām, Gud sitt namn, sjabad, Gud sitt ord og Satsang, selskap med fromme og heilage folk, er vegene til frelse.

Sikh-religionen inkluderer tru på karma på liknande vis som i hinduismen, men det blir òg lagt vekt på at det berre finst éin gud. Nokre element av sikh-religionen kan minne om bhakti-miljøa innanfor hinduismen medan andre element minner om muslimsk sufisme.

Religionen vart mykje utsett for åtak frå muslimske herskarar under sine tidlege år, noko som førte til ei sterk samkjensle og til militarisering.

Dei ti sikh-guruane

Guru Nának (Dev) (1469–1539) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet blygskap.
Guru Angad Dev (1504–1552) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet lydnad.
Guru Amar Das (1479–1574) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet likskap.
Guru Ram Das (1534–1581) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet teneste.
Guru Ardjan Dev (1563–1606) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet sjølvoppofring.
Guru Har Gobind (1595–1644) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet rettferd.
Guru Har Rai (1630–1661) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet miskunn.
Guru Har Krisjan (1656–1664) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet reinskap.
Guru Teg Bahadur (1621–1675) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet ro.
Guru Gobind Singh (1666–1708) — blir sett som eit symbol på det guddomlege attributtet kongeleg mot.

Andre sentrale personar i sikhismen

Mata Khivi (1506–1582) — kona til guru Angad Dev — er kjend for å ha grunnlagt langár-måltidet. Ho er den einaste kona av nokon av dei ti guruane som er nemnd i Guru Granth Sáhib.

Sikhisme i Skandinavia

Noreg

Meir informasjon Statistikk over sikhar i Noreg, År ...

Statistikk over sikhar i Noreg
År	Offisielt medlemstal og grunnlag for offentleg stønad	Prosent av totalt medlemstal i registrerte trussamfunn utanom Den norske kyrkja
1971	(tal manglar)
1980	(tal manglar)
1990	1 078	0,6 %
2000	1 772	0,7 %
2001	1 974	0,7 %
2002	2 172	0,8 %
2003	2 404	0,8 %
2004	3 110	1,0 %
(Kjelder: Arkivert 2006-01-12 ved Wayback Machine., )

Lukk

De fleste av dei noko over 3 000 sikhane i Noreg bur i eller ved Oslo. Det finst to gurdvaraer i Noreg — den eine, Gurduara Sri Guru Nanak Dev Ji, ligg på Alna i Oslo og den andre ligg i Drammen.

Sverige

Dei første sikhane kom til Sverige i byrjinga av 1970-åra, men sikh-samfunnet vart ikkje formelt organisert før tidleg i 1980-åra, da Gurdwara Sangat Sahib i Stockholm vart organisert. I dag finst det òg ein gurdvara i Göteborg og det har funnest ei foreining for sikhar i Malmö òg. Det nøyaktige talet sikhar i Sverige er ikkje kjent, men først i 2000-åra reknar ein med at i overkant av 1 000 sikhar budde i Sverige.

Danmark

Det nøyaktige talet sikhar i Danmark i dag er ukjent, men det dreier seg truleg om kring 1 000 personar eller familiar. Arkivert 2005-04-03 ved Wayback Machine. Det finst éin gurdvara i Danmark — Gurdwara Siri Guru Singh Sabha i Vanløse.

Sjå òg

Bakgrunnsstoff

Generelt om sikhismen

Skandinavia

Sikher.no - Heimesidene til Gurduara Sri Guru Nanak Dev Ji på Alnabru i Oslo.
HSS Faktablad - Sikhismen i Sverige Arkivert 2005-01-23 ved Wayback Machine.
Sikhismen i Danmark
Denne religionsartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.