Famn

Famn er ei gammal eining for lengd eller eit mål for ved. Med ein famn forstår vi i dag til vanleg ei lengd på om lag 1,88 meter eller ein vedstabel på 2,4 lauskubikkmeter.

Famn som lengdemål

Ein famn var ei lengd på tre alen, eller 1,882 meter. Famn vert framleis brukt av eldre fiskarar som mål på sjødjupn og lengd på fiskereiskap.

Famn som vedmål

Ein famn ved var opphavleg ei vedmengd som målte ein famn i breidd og høgd, medan lengda varierte ettersom ein selde alenved eller langved.

Då meterkonvensjonen vart innført i 1875, vart det bestemt at ein famn alenlang ved i metrisk vedmål skulle vere ein stabel 2 meter brei og 1,85 meter høg av 6 desimeter lang ved.

Ved kongeleg resolusjon av 25. juni 1936 vart det bestemt at ein famn ved skulle måle 2 m x 2 m x 1 m (4 m³), medan

• ein lakterfamn måler 2 m x 2 m x 2 m = 8 m³
• ein storfamn måler 2 m x 2 m x 3 m = 12 m³
• ein småfamn måler 2 m x 2 m x 0,6 m = 2,4 m³

Etter Norsk Standard NS 4414 (1997):

• Ein famn ved skal måle 4m x 1m x 0,60 m eller 2 m x 2 m x 0,6 m og tilsvare 2,4 lauskubikkmeter (lm³) stabla ved.
• Ein famn kappa i 30 cm lengder tilsvarer ca 3,3 lm³ ved som ikkje er stabla.
• Ein storfamn ved er 2 m x 2 m x 3 m lengd.

Ved sal av kappa ved skal ein ikkje gjere fråtrekk for mellomromma mellom dei enkelte vedstykka. Derfor vil ein famn 60 cm ved innehalde om lag 1,6 m³ fastmasse.

Brennverdiar

• Ein famn (2,4 lm³) bjørkeved (25 % fuktigheit) har ein brennverdi på 2445 kWh
• Ein famn granved (25 % fuktigheit) har ein brennverdi på 1935 kWh
• Ein famn fureved (25 % fuktigheit) har ein brennverdi på 2240 kWh

Kjelder

• Lov av 12. mai 1875 PDF Arkivert 2011-08-13 ved Wayback Machine.
• Skogbruk i Nord-Norge Nord-Norges skogmannsforbund 1987. Ved Arvid Sveli. ISBN 9034911-4
• Lov om mål og vekt
  • Heje og Nygaard Norsk Skoghåndbok 1999 Landbruksforlaget ISBN 82-529-2318-6

Gamle norske lengdeeiningar

Forholdet mellom einingane (fra 1541)									Omrekning til SI-systemet - frå år
namn	teiknB	famn	alen	fot	kvart	tomme	linje	skruppel	1274C	1274D	1541E	1683F	1824G	1875H	1959J	eining
1 famn		1A	3	6	12	72	864	10368	1,422	1,659	1,8978	1,8882	1,8825	1,8822	1,8288	m
1 alen		1⁄3	1	2	4	24	288	3456	47,400	55,300	63,260	62,940	62,750	62,740	60,960	cm
1 fot	I	1⁄6	1⁄2	1	2	12	144	1728	-	-	31,630	31,470	31,375	31,370	30,480	cm
1 kvart		1⁄12	1⁄4	1⁄2	1	6	72	864	11,850	13,825	15,815	15,735	15,688	15,685	15,240	cm
1 tomme	II	1⁄72	1⁄24	1⁄12	1⁄6	1	12	144	2,633	2,633	2,636	2,623	2,615	2,614	2,540	cm
1 linje	III	1⁄864	1⁄288	1⁄144	1⁄72	1⁄12	1	12	2,194	2,194	2,197	2,185	2,179	2,178	2,117	mm
1 skruppel	IV	1⁄10368	1⁄3456	1⁄1728	1⁄864	1⁄144	1⁄12	1	0,183	0,183	0,183	0,182	0,182	0,182	0,176	mm
AGrøn bakgrunnsfarge viser eksakte verdiar. BSkrive: 5I 11II 7III 10IV uttalt: fem fot, elleve tommar, sju linjer og ti skruplar = 181,998 cm (int. tomme) CMagnus Lagabøtes landslov definerte ei Ckort alen og ei Dlang alen. Avsette ein den kortasteC tommelalna (=18II) på ei stikke, trengte stikka eit handtak, som naturleg vart ein handsbreidd (= 3II). Den lengsteD stikka vart då 21II. ESjællandsk alen vart tatt i bruk. FSystemet til Ole Rømer innført ved lov. GI samband med lausrivinga frå Danmark held ein på Ole Rømer-systemet, men måleiningane vart reviderte i lov av 28. juli 1824. HNoreg innførte SI-systemet. Loven innførte omrekningsreglar til det gamle systemet. JInternasjonal tomme definert etter SI-systemet. I Noreg vart einingane alen, kvart, tomme og famn brukt. Fot, linje og skruppel vart nesten ikkje brukt.