Wijerd Jelckama

Wijerd Jelckama (ca. 1490-1523) was een Friese piraat, rebel en vrijheidsstrijder. Zijn bijnaam was Groote Wierd vanwege zijn omvang en kracht. Zijn voornaam wordt ook wel geschreven als Wierd en Wijard.

Wijerd Jelckama
Bijnaam	"Groote Wierd"
Geboren	ca. 1490 Friesland
Overleden	1523 Leeuwarden
Land/zijde	Friesland
Dienstjaren	1515−1523
Rang	Onderbevelhebber
Bevel	Arumer Zwarte Hoop
Slagen/oorlogen	Tweede beleg van Medemblik
Ander werk	piraat, rebel en vrijheidsstrijder
Portaal    Middeleeuwen

Leven

Jelckama werd geboren rond 1490 als de zoon van Grote Piers oudere zus; verder is weinig bekend over Jelckama's jeugd. In 1515, toen Grote Pier zijn strijd tegen de Habsburgers, Saksen en Hollanders begon, sloot hij zich bij hem aan. Hij werd de onderbevelhebber van zijn ooms leger, de Arumer Zwarte Hoop (ook wel de Gelderse Friezen genoemd vanwege de vele Gelderse huurlingen die meevochten).

Hij vocht mee tijdens het Tweede beleg van Medemblik in 1517. Hoewel het in die jaren nog slecht verdedigde vestingstadje Medemblik het moest ontgelden wisten veel bewoners zich dankzij het heldhaftige optreden van slotvoogd Joost van Buren in Kasteel Radboud in veiligheid te stellen.

Na de dood van Pier in 1520, en vermoedelijk eerder, nam Jelckama het bevel over van het rebellenleger. Aan Jelckama werd een reusachtige gestalte toegeschreven en een bouw niet minder stevig dan die van zijn befaamde oom, Grutte Pier.^[1]

Hoewel Jelckama enkele overwinningen boekte werden de Friese opstandelingen uiteindelijk verslagen. Jelckama zelf werd met de weinige overgebleven soldaten gevangengenomen en in 1523 in Leeuwarden onthoofd.^[2]

Familie

Jelckama was getrouwd met een vrouw geheten Fokel. Het exacte jaar van hun huwelijk is onbekend. Zij overleefde haar echtgenoot dertig jaar en overleed in 1553. Zij hadden twee dochters en een zoon, Janco Douwes Jelckama (1514-1587), hun dochters Bonga (1516-1575) en Fokel (1517-1546).^[3]

J.J. Kalma

Volgens J.J. Kalma, die in zijn boek Grote Pier van Kimswerd (De Tille, 1970) een hoofdstuk aan 'Grutte Wierd' wijdt, mag getwijfeld worden over het feit of Jelckama al dan niet Donia's neef is geweest. Vastgesteld is weliswaar dat de imposante luitenant van Grote Pier heeft bestaan, maar de familieconnectie is volgens Kalma onzeker. Het befaamde zwaard van Grote Pier zou volgens Kalma van Wijerd Jelckama zijn geweest, en niet het bezit van Grote Pier zoals algemeen wordt aangenomen.

Bronnen, noten en/of referenties

1. Erdbrink D.J. (1852), "Losse Bladen uit de Vaderlandse Geschiedenis", in: J. Gram, D.F. van Heyst, D.A. van Waalwijk, Het Leeskabinet, Tweede deel. Amsterdam: Frijlink, p 120. Gearchiveerd op 28 oktober 2023. Geraadpleegd op 6 maart 2009.
2. bron. Gearchiveerd op 18 augustus 2009. Geraadpleegd op 23 maart 2010.
3. https://web.archive.org/web/20110920005340/http://www.genealogy.com/users/p/e/t/Dona-Petrucci/TREE/111720001tree.html

---

(fy) Twerda, H. (1981) Fan Fryslâns ferline. Fertelboek foar it Fryske folk (p. 126-127), Leeuwarden: Fryske Akademy, ISBN 90 6066 374 8