Welgelegen (veenborg)

Welgelegen is een veenborg aan oostzijde van Kleinemeer in de Nederlandse gemeente Midden-Groningen. Het ligt aan oostzijde van het Borgercompagniesterdiep en zuidzijde van het Tripscompagniesterdiep.

Welgelegen
Voorzijde van de borg
Locatie
Locatie	de Vosholen 60 Sappemeer
Coördinaten	53° 9′ NB, 6° 48′ OL
Bouw gereed	1655
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	515584
Gezicht op de tuin vanaf de eerste verdieping
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

De veenborg is sinds 1976 in gebruik bij twee loges (mannen en vrouwen) van het genootschap Odd Fellows en vormt sinds 2017 eigendom van stichting Groninger Landschap. Het huis, de bijbehorende tuinaanleg, dienstgebouw, brug en dam, tuinmuur en trappen, erfafscheiding en tuinsieraden zijn aangewezen als rijksmonument.

Gebouw en tuin

Welgelegen bestaat uit twee langwerpige percelen. Het westelijke perceel is volledig omgracht. Op het noordelijke deel staat het huis en een vrijstaand 18e-eeuws dienstgebouw met een binnenplaats er tussen. Ten zuiden daarvan strekt de bijbehorende tuin zich uit. Het oostelijke perceel was van origine ook omgracht, maar deze grachten zijn later gedempt. Hier stond aan noordzijde het schathuis. Erachter lag in de 18e en begin 19e eeuw een sterrenbos en daarachter een tuin. Tegenwoordig ligt hier alleen nog een stuk weideland dat omzoomd wordt door een singel van bomen en struiken.

Het huis bestaat uit een aan de voorzijde omgracht en volledig onderkelderd en symmetrisch dwarshuis met een schilddak met blauwe geglazuurde dakpannen. Dit huis werd oorspronkelijk gebouwd in 1655 en is in 1736 sterk verbouwd (of volledig herbouwd) tot haar huidige aanzicht. De middenpartij heeft een dwars op het dak geplaatst zadeldak en aan de voor- en achterzijde een klokgevel die beëindigd wordt als halsgevel. Het huis is bereikbaar over een 18e-eeuws bruggetje. Aan weerszijden van de ingang bevinden zich twee smalle zijlichten en verderop aan elke kant vier vensters met kleine ruiten. Deze vensters zijn ook terug te zien in de achtergevel. Op het dak bevinden zich vijf schoorstenen met borden en aan de voorzijde twee dakkapellen met ruiten en driehoekige frontons. Rond 1768 werd aan achterzijde in dezelfde stijl een iets lagere vleugel aangebouwd onder schilddak met twee schoorstenen en twee dakkapellen.^[1]

Het interieur bevat onder andere een hal met een trappenhuis en een marmeren gangfontein in Lodewijk XIV-stijl met een knorrenversiering. Ook bevindt zich er een 18de-eeuwse schouw uit de stad Groningen en een klokje uit 1688.^[1]

De tuin achter de veenborg stamt in de huidige neobarokke aanleg uit ongeveer 1916. Centraal in de tuin liggen in het verlengde van elkaar twee hippodroomvormige vijvers om de illusie van een grand canal te geven en zo een zichtas over de hele tuin te creëren. Aan de lange zijden van de vijvers bevinden zich kleine trapjes naar het water toe. Tussen beide vijvers ligt een ronde parterre met in het midden een natuurstenen tuinvaas (dekselvaas) in Lodewijk XIV-stijl met aan de onderkant een knorrenlijst, op de kelk strikken en festoenen en een ingezwenkt deksel. Ten zuidwesten van de zuidelijke vijver staat een 18e-eeuwse zandstenen putto in Lodewijk XIV-stijl steunend met de voet op een everzwijn en versierd met onder andere cannelures, rozetten en looffestoenen. De perken liggen om de vijvers heen en zijn omzoomd door buxus. Achter het huis ligt een verhoogd grindterras met op de keermuren twee zandstenen tuinvazen met een knorrenlijst en festoenen met fruit en bloemen die rond 1916 werden gemaakt door een van de Bourgonjons aangezien de oude door de vorige eigenaar naar het buitenland verkocht waren.^[2] Tussen het terras en de eerste vijver ligt een rosarium dat middels elkaar kruisende paden en buxushagen gescheiden is in vier vakken en waar in het midden een equatoriale zonnewijzer uit 1634 staat met versieringen waaronder knorren en pendanten van bloemen en fruit. Aan buitenzijde van de gracht ligt aan zuid- en oostzijde een eikenlaan.^[3] Voor de veenborg staat een 19e-eeuws hekje van hangende ijzeren kettingen tussen natuurstenen palen op een laag bakstenen muurtje.^[3]

• 
  Binnenplaats met bijgebouw
• 
  Zichtas van achteruit de tuin
• 
  Voorste vijver en rosarium met het huis op de achtergrond
• 
  Achterste vijver
• 
  Gezicht op de tuin met een tuinvaas op een van de keermuren rond het terras
• 
  Putto
• 
  Buitengracht (links) en omringende pad (rechts)
• 
  Voormalige pekelbakken in de kelder
• 
  Gangfonteintje bij de entree