Loading AI tools
stijlfiguur Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een syllepsis (ook sylleps[1], synesis[2] of Constructio ad sensum) is een zinsconstructie waarin een woord wordt betrokken op een ander woord in de zin, waar het echter strikt logisch of strikt grammaticaal niet bij zou kunnen passen.
Het bekendste voorbeeld in het Nederlands is een constructie als:
Hier wordt hebben bij aantal betrokken, en vaak wordt deze vorm afgekeurd. De redenering is dan dat aantal enkelvoud is, en het werkwoord daarom heeft zou moeten luiden. Toch heeft het gewone dagelijkse taalgebruik deze constructie bekrachtigd. Grammatica's geven dan ook wel aan dat hier heeft wordt gebruikt als de deelnemersgroep als één geheel, een collectief, wordt beschouwd. Bezien wij die deelnemers echter als individuen, dan ligt het sylleptische gebruik van hebben meer voor de hand.
Een andere veelgehoorde constructie is van het type:
Hier is nam in strijd met de grammaticale regels. De bijzin (die . . . nam) hoort immers bij degenen, en moet dus namen zijn. Blijkbaar wordt de bijzin beschouwd als nadere toelichting bij Lars.
In dit geval kan de taalgebruiker voor zichzelf nagaan dat het enkelvoud onlogisch is. Dit blijkt uit een herschikking binnen de zin:
Nu is wellicht gemakkelijker in te zien dat de bijzin bij degenen hoort.
Syllepsis treedt ook op als een woord tegelijkertijd verschillende functies moet vervullen, zoals in:
De meervoudsvorm hebben van het werkwoord past hier bij het meervoudige zusjes, maar moet ook dienstdoen als persoonsvorm bij Monique; dat woord is echter enkelvoud. Ook deze vorm van syllepsis wordt door sommige taalgebruikers wel, door andere niet goedgekeurd.
(Indien in de voorbeeldzin niet of had gestaan, maar en, dan was er van syllepsis geen sprake geweest: in dat geval was Monique en haar zusjes als geheel het, meervoudige, onderwerp van hebben.)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.