Sellingen

Sellingen (Westerwolds: Zèlng, Sèln; Gronings: Sell’n) is een dorp en de hoofdplaats van de gemeente Westerwolde in de Nederlandse provincie Groningen. Het ligt in de streek Westerwolde aan de Ruiten Aa. Het dorp telde in 2023 ruim 2700 inwoners^[1] en heeft een oppervlakte van 79 ha^[2].

Sellingen

Plaats in Nederland
Situering
Provincie	Groningen (provincie) Groningen
Gemeente	Westerwolde Westerwolde
Coördinaten	52° 57′ NB, 7° 9′ OL
Algemeen
Oppervlakte	75,4[1] km²
- land	73,88[1] km²
- water	1,53[1] km²
Inwoners (2023-01-01)	2.705[1] (37 inw./km²)
Woning­voorraad	1.240 woningen[1]
Overig
Woonplaats­code	2295
Foto's
Portaal    Nederland

In het dorp staat het gemeentehuis van de op 1 januari 2018 opgeheven gemeente Vlagtwedde dat na de fusie met Bellingwedde dienstdoet als gemeentehuis van de gemeente Westerwolde.^[3]

Geschiedenis

Sellingen is een esdorp en het heeft dan ook een voor deze dorpen kenmerkende brink. Het ontstond in de Middeleeuwen op een zandrug aan de binnenzijde van een meander van een beekdal (uit een ijstijd) van een zijtak van de Eems. Rondom de nederzetting ontstonden de Oerde (de oudste es), de Zuidesch en de Westerkamp. Later ontstond met het groeien van de bevolking aan overzijde van de meander aan noordzijde ook de Noordesch. Vanuit het zuiden stroomt bij de Kleine Beetse (een stuk grond dat vroeger in de winter onderliep) de Ruiten Aa in dit beekdal, waarna deze er bij de Noordesch weer uitstroomt en aan zuidzijde van Rijsdam er weer instroomt.^[4]

Voor de Reformatie had Sellingen een eigen kerspel. De Nederlands-hervormde kerk van Sellingen staat op een kleine hoogte en is waarschijnlijk in de 14e eeuw gebouwd ter vervanging van een kleiner stenen kerkje. Dit kerkje komt voor op de aanvulling op een lijst van kerken van de Abdij van Corvey uit de dertiende eeuw.^[5] Hier vinden we de naam Sallinge, daarna in een document uit 1316 de naam Zellynge: de oudste vermeldingen van het dorp. De naam komt vermoedelijk van de mansnaam Selle, mogelijk de stichter.

Vanuit Sellingen werden in de middeleeuwen Ter Borg, Laude, Ter Walslage, Ten Velthuis,Ter Wisch, Ter Haar en Ter Apel gesticht. Het kerspel werd in de 13e eeuw vermoedelijk opgedeeld in de marken Sellingen, Laude, Ter Haar en Ter Apel. De laatste werd na de voltooiing van het klooster in 1465 een eigen kerspel. De marke van Sellingen bestond vooral uit hoogveen die vooral werd gebruikt voor de teelt van boekweit. Ook lagen er stukken zandheide. Tussen hoogveen en zandheide bevonden zich enkele door houtwallen omzoomde hooilanden.^[4]

De marke van Sellingen bestond in de 13e eeuw uit 7 erven. Het dorp groeide uit tot 14 huizen in 1592. In 1829 (invoering Kadaster) stonden er 38 huizen, de kerk, een school, windmolen (uit 1802, gesloopt in 1915) en een wachthuisje bij de Rijsdam.^[4]

In 1838 ontstond een gereformeerde kerkgemeente in Sellingen, die in 1855 een eerste kerk bouwde en in 1911 een tweede kerk ('De Hoeksteen'). In 2021 fuseerden de hervormde en gereformeerde kerk en werd het gereformeerde kerkgebouw verkocht.

Het dorp groeide in de 20e eeuw eerst langs de Dorpsstraat en Westerkamp en vervolgens over de voormalige essen: de Oerde (Dorigweg en Dorpsstraat), de Westerkamp en een gedeelte van de Zuides (Kleine Bree en Breetuinen). In de jaren 2000 werd ter plaatse van de Oude Kampen de wijk het Veltken gebouwd.^[4]

• 
  De vroeggotische kerk van Sellingen
• 
  Gemeentehuis in Sellingen
• 
  Zoals de oude wereld haar kende van Rutger Kopland in Sellingen

Landschap

Sellingen op topografische kaart van 1933. Het roze vlak links is het nog onontgonnen Sellinger veld

Pompstation Ir. A. Polstra vlak na de opening op 12 mei 1972

Het Sellingerveld, vroeger de heidevelden van de marke Sellingen, werden in 1829 voor een klein deel verdeeld, waarna in 1865 de rest volgde. Daartoe waren in 1861 al een aantal ontginningswegen aangelegd. Daarop ontstonden vanuit Sellingen in de 19e eeuw achtereenvolgens de nederzettingen Zuidveld, Rijsdam, Leemdobben, Sellingerbeetse, Overdiep en Sellingerzwarteveen in de verdeelde gebieden.^[4]

De eerste grootschalige ontginning van het gebied startte pas in 1902, maar kreeg pas goed vaart nadat de N.V. Ontginningsmaatschappij De Vereenigde Groninger Gemeenten in 1934. Dit verliep aanvankelijk moeizaam omdat veel boeren hun grond niet wilden verkopen en daarop onteigening werd toegepast, wat tot vertraging leidde. Tussen 1938 en ergens na 1945 werd het gebied vervolgens grotendeels verveend. Daartoe werd ook het kanaal de Beetserwijk aangelegd die aansloot op het Mussel-Aa-kanaal. Een deel van de venen werd beplant met het bomen in het kader van de werkverschaffing. Ook particulieren kochten in de crisisjaren voor de oorlog percelen aan en planten er bomen omdat andere landbouwproducten te weinig opleverden. Deze percelen werden vervolgens overgedragen aan Staatsbosbeheer (SBB) en vormden de basis van de latere Sellingerbossen, die uitgroeiden tot ongeveer 600 ha en een verbinding vormen tussen de bossen van Jipsingboertange en Ter Borg. Een gedeelte van de bossen wordt tegenwoordig gebruikt voor waterwinning. In 1959 werd de vervening afgerond. Er resteren tegenwoordig alleen nog enkele stukjes veenheide in de Sellingerbossen en een langgerekt stuk veenheide bij Zuidveld tussen Ruiten Aa-kanaal en de Duitse grens.^[4]

In de jaren 1960 en 1970 werden grootschalige ruilverkavelingen doorgevoerd waarbij percelen werden vergroot, houtwallen verdwenen en de Ruiten Aa werd gekanaliseerd. In de jaren negentig werd de Ruiten Aa echter gehermeanderd in het kader van de realisering van de EHS (Ecologische Hoofdstructuur, thans Natuurnetwerk Nederland). Bij deze nieuw aangelegde meanders bevindt zich ook het kunstwerk het Theater van de natuur dat op een kunstmatige heuvel staat. Op de treden van de trap ernaartoe staan gedichten van onder andere Kees Stip, die hier gewoond heeft. Op de grens tussen de bossen en de landen rond de Ruiten Aa staat het voormalige SBB-bezoekerscentrum de Noordmee. Hier is tegenwoordig een theehuis gevestigd. Aan de zuidoostzijde van het dorp hebben de gebieden rond de Vennekampen en de Holle Beetse weer een natuurlijke inrichting gekregen. Deze vormen samen met de Ruiten Aa, de Sellingerbossen, de akkercomplexen op de Noord- en Zuidesch en de weidegebieden rond de Hasseberg onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland.

Ten westen van Sellingen werd vanaf de jaren 1930 zand gewonnen. De grootste plas die hierdoor ontstond is nu een recreatieplas.^[4]

Economie en voorzieningen

De landbouw in de omgeving van het dorp bestaat grotendeels uit akkerbouw en wat veeteelt. De recreatiesector omvat verschillende campings en een bungalowpark. Ook liggen er in de omgeving diverse vrijliggende fietspaden. In de bos- en natuurgebieden zijn diverse wandelroutes en een mountainbikeroute te vinden. De mtb-route van Sellingen (ca. 33 km) gaat door bosrijk gebied, bevat technische en enkele uitdagende singletracks en is onderdeel van het ruim 200 km lange mountainbikenetwerk Westerwolde.

Er is in het dorp horeca en er zijn enkele winkels waaronder een supermarkt. In het dorp is een peuterspeelzaal, genaamd Lutke Beudels. Er zijn twee basisscholen: de openbare school Op d` Esch en Het Gebint van christelijke signatuur. Voor vervolgonderwijs is het dorp aangewezen op omliggende plaatsen als Ter Apel en Stadskanaal.

In Sellingen is een verwarmd openluchtzwembad dat de naam De Barkhoorn draagt. Het dorp heeft een tennisclub, een gymnastiekvereniging genaamd SSS (Sport Staalt Spieren), een volleybalclub en een voetbalvereniging.

Op 12 mei 1972 werd in Sellingen het drinkwaterpompstation “Ir. A. Polstra” geopend. Dit pompstation voorziet in de drinkwatervoorziening van een deel van zuidoost Groningen. Het pompstation is vernoemd naar ir. A. Polstra als dank voor zijn verdiensten als directeur van de Waprog. De opening is verricht door de toenmalige burgemeester van de gemeente Vlagtwedde, mr. G. Loopstra.

Verbindingen

Door het dorp loopt de provinciale weg N976. De Hassebergerweg vormt een grensoverschrijdende verbinding met Duitsland. Ten oosten van het dorp ligt het Ruiten Aa kanaal, waarin zich ter hoogte van het dorp de Sellingersluis bevindt. Er zijn openbaar vervoersverbindingen met Ter Apel, Stadskanaal en Winschoten. Tussen 1919 en 1948 liep de OG-stoomtramlijn van Winschoten naar Ter Apel door het dorp.

Geboren

• Wim Speelman (1919-1945), verzetsstrijder, mede-oprichter Trouw
• Jan Sterenberg (1923-2000), architect
• Anke de Vries (1936), kinderboekenschrijfster
• Rieks Blok (1939-2007), politicus
• Geert Meijer (1951), voetbalspeler en voetbaltrainer

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Sellingen
• Sellinger Veenen
• Sellinger Wijken