Loading AI tools
Nederlands filmacteur (1925–2011) Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Rijk de Gooijer[1] (Utrecht, 17 december 1925 – Amsterdam, 2 november 2011), bij het grote publiek beter bekend als Rijk de Gooyer, was een Nederlandse acteur die tevens naam heeft gemaakt als komiek, zanger, schrijver en columnist.
| Rijk de Gooyer | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
Rijk de Gooyer in 1975 | ||||
| Algemene informatie | ||||
| Geboortenaam | Rijk de Gooijer[1] | |||
| Geboren | 17 december 1925 | |||
| Geboorteplaats | Utrecht | |||
| Overleden | 2 november 2011 | |||
| Overlijdensplaats | Amsterdam | |||
| Land |  Nederland | |||
| Werk | ||||
| Jaren actief | 1948 – 2009 | |||
| Beroep | acteur, komiek, zanger, schrijver, columnist | |||
| (en) IMDb-profiel | ||||
| (mul) TMDb-profiel (en) AllMovie-profiel | ||||
| ||||
De Gooyer werd geboren in een gereformeerd bakkersgezin, als helft van een twee-eiige tweeling. Hij werd als eerste geboren, voor zijn tweelingzus Ankie. Hij groeide op in zijn geboortestad Utrecht.
Deels gedreven door de vrees dat hij zijn HBS-B-diploma niet zou gaan halen en daarmee zijn vader zou teleurstellen, zwom hij aan het einde van de Tweede Wereldoorlog met een vriend de Waal over naar het al bevrijde zuidelijk deel van Nederland. Hij sloot zich aan bij het bevrijdingsleger, waar hij uiteindelijk, omdat hij redelijk Frans, Duits en Engels kende, werd opgeleid tot tolk. In die hoedanigheid is hij onder andere getuige geweest van de bevrijding van het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen.
Hij meldde dat hij persoonlijk bij de arrestatie van SS'ers en nazikopstukken, onder wie Heinrich Himmler, betrokken zou zijn geweest. Dit is echter zeer onwaarschijnlijk en wordt door geen enkele Britse en Franse ooggetuige bevestigd. Vast staat wel dat De Gooyer was verbonden aan een Brits hoofdkwartier dat Himmler ontving die door een Franse soldaat krijgsgevangen was genomen en waar deze zelfmoord pleegde. Een viertal soldaten werd weggezonden met het lijk van Himmler, maar dat kwartet is bekend en daar staat Rijk de Gooyer niet bij vermeld. Ook zijn eigen 'getuigenis', als zou hij hebben gezien hoe Himmler in een veldgraf in een bos werd gelegd, 'bedekt met een camouflagenet', strookt niet met de 'feiten', zoals weergegeven door de Fransman in Britse dienst die over het Himmler-incident een boekje publiceerde.
Na de oorlog werkte hij een blauwe maandag in de bakkerij van zijn vader. Vervolgens werd hij leerling-verslaggever bij de NCRV. Op een personeelsavond bleek zijn komisch talent. Hij speelde zich in de kijker door Johan Buziau te imiteren, hoewel hij deze komiek zelf nooit in actie heeft gezien. Hij baseerde zich louter op de Buziau-imitatie van Toon Hermans. De NCRV zette hem daarna op de radio in als komiek en als hoorspelacteur. Later zou hij ook voor de KRO- en de VARA-radio werken. Vooral zijn Utrechtse typetje Bartels werd beroemd. In 1948 belandde De Gooyer bij het ABC-cabaret van Wim Kan. Hij was meer dan een seizoen aan het gezelschap verbonden, ook in 1952 met Bibelonie. Kan vond door die ervaring aanleiding om zijn collega's te adviseren deze 'oproerkraaier' nooit in dienst te nemen.
In de jaren vijftig ontmoette hij Johnny Kraaijkamp. Ze deelden een voorkeur voor practical jokes en andere ongein. De twee besloten samen te gaan optreden en maakten naam in het schnabbelcircuit als Johnny en Rijk. Rijk speelde de handige jongen (de aangever), Johnny de schlemiel. Bij de AVRO-televisie behaalden ze succes met hun Johnny en Rijk-show, waarin ze veel materiaal gebruikten van het Engelse komische duo Morecambe en Wise, met Kraaijkamp in de rol van de bijdehante Eric Morecambe en De Gooyer als de aangever Ernie Wise.
Van 1959 tot 1961 volgde De Gooyer een acteursopleiding in Berlijn. Om daarvoor een studiebeurs te krijgen, schreef De Gooyer in 1959 vergeefs een brief aan minister Cals van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.[2]
Tijdens zijn Berlijnse jaren zou hij volgens eigen zeggen voor de CIA hebben gewerkt als informant.[3][4] Dit werd bevestigd in het boek "De geheime dienst" uit 2005, waaruit blijkt dat de BVD aan De Gooyer had gevraagd om naar de UFA-filmschool in Berlijn te gaan, waar de Sovjets vaak westerlingen probeerden te rekruteren. Hij kreeg daar 850 gulden per maand voor en werd in Berlijn "gerund" door de CIA. Hij werd echter nooit door de Sovjets benaderd. Ook reed hij nog eens naar Oost-Berlijn om voor de CIA een geldbedrag af te leveren, een behoorlijk risicovolle operatie.[5]
Als filmacteur speelde De Gooyer in meerdere Nederlandse speelfilms, zoals De inbreker, Soldaat van Oranje, De Avonden, Hoogste Tijd, Madelief, krassen in het tafelblad en Hoge hakken, echte liefde.
De Gooyer speelde twee seizoenen de rol van Peek, de broer van Fokke (Kraaykamp sr), in de AVRO-televisieserie De Brekers (1985+1988). Tussen 1991 en 1997 zond de VARA de televisieserie In voor- en tegenspoed uit, waarin hij de hoofdrol van Fred Schuit speelt.
De Gooyer sprak de stem in van Patje in de animatiefilm Chicken Run uit 2000.
Ook maakte hij diverse reclamespotjes voor het kaasmerk Paturain (met de kreten "Goed gedaan jochie" en "Hier Rijk in Frankrijk") en verzekeringsmaatschappij Reaal ("Foutje, bedankt!"). Met Maarten Spanjer maakte hij spotjes voor KPN en met John Kraaijkamp reclamespotjes voor C&A.
In 1964 had hij een hit met het lied Brief uit La Courtine, een door Eli Asser gemaakte bewerking van Allan Shermans Hello Muddah, Hello Fadduh.[6] De melodie die voor beide liederen werd gebruikt is de Urendans uit de opera La Gioconda van Amilcare Ponchielli. Samen met Johnny Kraaykamp sr. had Rijk een nummer 1-hit met De bostella. Een ander bekend nummer van De Gooyer is Als ik boven op de Dom kom, een lied over zijn geboortestad Utrecht. Dit nummer schreef hij samen met pianist Tonny Schifferstein. Jaren later werd het refrein van dit nummer gebruikt door de Utrechtse volkszanger Herman Berkien in zijn hit Uterech mu stad.
Begin jaren zeventig kocht De Gooyer als tweede huis een boerderij in Giethoorn. Hij was trendsetter en werd gevolgd door Herman Pieter de Boer, Eelke de Jong, Andrea Domburg en Peter van Straaten. De boerderij brandde na brandstichting af en werd daarna weer van de grond af opgebouwd.
In 1968 verscheen bij uitgeverij Born de paperback Krentenbollen, kogels en klatergoud, van Herman Pieter de Boer over de avonturen van Rijk. Later schreef De Gooyer het boek Gereformeerd en andere verhalen (Elsevier, 1981). Met Eelke de Jong en Peter van Straaten begon hij een column in de Haagse Post (Beste jongens), die hij later voortzette met Maarten Spanjer. Ook schreven ze samen het feuilleton De belevenissen van Koos Tak, door Theo van Gogh verfilmd als De eenzame oorlog van Koos Tak.
De Gooyer won in zijn leven driemaal een Gouden Kalf. De eerste in 1982, voor zijn hele oeuvre. Volgens eigen zeggen had hij die al een jaar eerder kunnen winnen (bij de allereerste editie ooit), maar omdat hij weigerde op te komen dagen, ging de prijs naar Rutger Hauer. Zijn tweede (Hoogste Tijd, 1995) wierp hij onderweg terug naar huis uit het raam van de taxi in het televisieprogramma Taxi. Maarten Spanjer was destijds bestuurder in dit televisieprogramma. In het fragment is te horen hoe De Gooyer zegt dat hij de uitreiking een armetierige vertoning vond. Ook de derde, in 1999 voor Madelief, krassen in het tafelblad, werd het taxiraam uitgegooid, dit keer door Maarten Spanjer.
Het tweede huis in Giethoorn groeide uit tot een eerste huis. Daarnaast had De Gooyer nog steeds een pied à terre in Amsterdam, waar hij een naam opbouwde als kroegtijger. Zowel in culturele kringen (Sociëteit De Kring) als onder de Amsterdamse penoze (Barretje Hilton) voelde hij zich thuis. In het journalistencafé Scheltema behoorde hij tot de vaste clientèle.
De laatste jaren woonde De Gooyer in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt met zijn vriendin Nel, tot deze in een verpleeghuis moest worden opgenomen. Vanwege een kwakkelende gezondheid was zijn carrière sinds mei 2005 op een laag pitje komen te staan.[7][8][9] Op 2 november 2011 overleed hij thuis op 85-jarige leeftijd aan de gevolgen van acute alvleesklierkanker, die twee weken ervoor werd geconstateerd.
In 2017 werd door zijn zoon Rijk de Gooyer jr. een plaquette onthuld vlakbij zijn geboortehuis aan de Bemuurde Weerd, ter ere van zijn artiestenleven. [10] In januari 2022 kwam de biografie “RIJK” uit, geschreven door Olaf Broos.[11]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
