Potsdam is de hoofdstad van de DuitsedeelstaatBrandenburg. De stad telt 182.112 inwoners (31 december 2020)[1] op een oppervlakte van 187,27 km². Potsdam ligt in de agglomeratie van Berlijn; zo is de stad te bereiken met de S-Bahn van Berlijn. Potsdam ligt aan de rivier de Havel. Potsdam is een kreisfreie Stadt.
Ten westen en ten zuiden van Potsdam loopt de Autobahn A 10, een ringweg rondom Berlijn, dat direct ten oosten van Potsdam ligt. Ten zuidwesten van Potsdam, op Dreieck Potsdam, takt de Autobahn A 9 af van de A 10. Verscheidene Bundesstraßen waaieren vanuit Potsdam uit in verschillende richtingen:
de B2, in noordoostelijke richting naar Berlijn-Spandau
Potsdam is goed voor railvervoer ontsloten. Enkele lijnen van de S-Bahn van Berlijn lopen door Potsdam. In de gemeente liggen o.a. de volgende spoorwegstations:
de spoorweghaltes Charlottenhof, Golm (bij de universiteitsgebouwen aldaar) en Marquardt.
Verder heeft Potsdam een eigen tramnet, de Straßenbahn Potsdam, met 7 lijnen, en verder talrijke stads en streekbuslijnen.
Potsdam ligt aan de Havel, en aan talrijke meren en kanalen. De Spree mondt juist ten oosten van Potsdam uit in de Havel. De Weisse Flotte Potsdam is een scheepvaartonderneming, die niet alleen rondvaarten, maar ook veerverbindingen verzorgt.
Potsdam kent, vanwege de vele culturele bezienswaardigheden, een belangrijk toerisme.
Als hoofdstad van een Duitse deelstaat kent Potsdam vele overheidsinstellingen, met de daaraan gekoppelde werkgelegenheid.
Potsdam is gesticht in de 10e eeuw. Lange tijd bleef het een onbeduidend dorp, hoewel het in 1345 stadsrechten kreeg. In 1660 werd de stad door keurvorst Frederik Willem uitgekozen als zijn zomerresidentie. Hij liet er een kasteel bouwen geïnspireerd op het Huis Honselaarsdijk dat hij had leren kennen tijdens zijn studie in Nederland. Later werd de stad ook de favoriete verblijfplaats van de koninklijke familie van Pruisen: de Hohenzollerns. De meeste leden van de Hohenzollerns werden hier geboren, groeiden op en verbleven meestentijds in een van hun verschillende paleizen in Potsdam.
Tussen 1734 en 1742 haalde koning Frederik Willem I, bijgenaamd de Soldatenkoning, Nederlandse werklieden naar Potsdam die daar een wijk aanlegden in Nederlandse stijl; de wijk wordt Holländisches Viertel (Hollandse wijk) genoemd. In tegenstelling tot de wens van de opdrachtgever, bleef de vorming van een Nederlandse kolonie uit. Hongaarse arbeiders trokken vaak na leegstand in de huizen. De wijk bestaat nog steeds en is een toeristische trekpleister.
Kort nadat Hitler aan de macht kwam in Duitsland, vond op 21 maart 1933 de zogenaamde Dag van Potsdam plaats, waarbij de nazi's de eenheid tussen het oude Pruisen en het nieuwe nationaalsocialistische Duitsland wilden demonstreren. De stad heeft in de Tweede Wereldoorlog zwaar geleden onder bombardementen, vooral dat van 14 april 1945. Na de oorlog vond in het Cecilienhof de Conferentie van Potsdam plaats, waaraan de overwinnaars (Truman, Churchill (die halverwege werd vervangen door Attlee) en Stalin) deelnamen.
Na de oorlog viel de stad in Oost-Duitse handen. De DDR wilde zo veel mogelijk de herinnering aan het verleden verwijderen; daarom werden vele monumentale gebouwen afgebroken. Door de bouw van de Berlijnse Muur was er geen vrij verkeer meer mogelijk met het naburige West-Berlijn.
Na de Duitse hereniging werd Potsdam de hoofdstad van de nieuwe deelstaat Brandenburg. In 1990 werden de paleizen en parken van Potsdam en Berlijn op de werelderfgoedlijst geplaatst. Er zijn na de val van het communisme plannen ontwikkeld om de stad in oude luister te herstellen. Zo werd het Stadtschloss (stadspaleis) herbouwd en werd in 2013 de bouwvergunning afgeleverd voor de wederopbouw van de Garnisonkirche. Het verder uitgraven van het Stadtkanal werd voorlopig opgegeven.
Opmerkingen betreffende enige stadsdelen van Potsdam
Te Bornim zetelt sinds 1927 een wetenschappelijk researchinstituut op het gebied van landbouw en veeteelt, met proefboerderij. Anno 2024 draagt het de naam Leibniz-Institut für Agrartechnik und Bioökonomie e.V.. Het maakt deel uit van een belangrijke vereniging van Duitse, extra-universitaire, wetenschappelijke instituten met de naam Wissenschaftsgemeinschaft Gottfried Wilhelm Leibniz e. V., verkort: Leibniz-Gemeinschaft.
Fahrland, als Vorlande in 1197 voor het eerst vermeld, omvat ook het ten zuidoosten daarvan gelegen Krampnitz. Hier was vanaf 1937 een belangrijke cavalerieopleiding van de Wehrmacht gevestigd, de Heeres-Reitschule (Leger-Rijschool). Een belangrijk officier, die hier vanaf november 1938 enige tijd commandant was, was Heinz Guderian. Van 1941 tot 1944 waren hier ook enige tijd pantsertroepen met tanks gestationeerd. Maar de hier opgeleide militaire trek- en rijpaarden zijn in de Tweede Wereldoorlog nog lang gebruikt. Zo bestaan er filmbeelden van Operatie Barbarossa, de Duitse aanval op de Sovjet-Unie, waarop te zien is, hoe paarden gestrande legervoertuigen en kanonnen uit de modder trekken. Van 1945 tot 1992 waren hier kazernes voor de in de DDR gestationeerde troepen van de Sovjet-Unie, waarna de militaire activiteiten te Krampnitz hun einde vonden. Het uitgestrekte, leegstaande complex is daarna diverse malen gebruikt voor filmopnames door de Filmstudio Babelsberg. In 2001 werden er opnamen voor de film Enemy at the Gates, en in respectievelijk 2002, 2009 en 2014, enkele scènes voor o.a. Resident Evil, Inglourious Basterds en The Monuments Men gedraaid. Het intussen vervallen gebouwencomplex wordt anno 2024 gesaneerd. De ligging, aan de Bundesstraße 2 en het deels door bos omgeven meer Fahrländer See, maakt het gebied aantrekkelijk voor woon- en recreatiedoeleinden.
Eiche beschikt over een in 1890 gebouwde kazerne, aanvankelijk voor infanterie, in de DDR-periode voor paramilitaire eenheden van de Volkspolizei. De gebouwen huisvesten ook tegenwoordig nog speciale politie-eenheden, alsmede een politie-opleidingscentrum en een explosieven-opruimingseenheid. Een andere, uit 1935 daterende kazerne is tegenwoordig een stafgebouw van de Bundeswehr.
Te Golm was van 1951 tot 1990 de Juristische Hochschule Potsdam gevestigd. Dit was een schuilnaam voor een geheim opleidingsinstituut van de Stasi. Men kon er overigens wel degelijk een academische graad in de rechten behalen, maar op het leerplan stonden vooral politieke vakken. Tot degenen , die hier afstudeerden, behoorde in 1970 de DDR-politicus en Stasi-kolonel Alexander Schalck-Golodkowski. Na 1991 werd het gebouwencomplex overgenomen door de Universiteit van Potsdam, die het liet saneren en moderniseren; in de Campus Golm kan men o.a. wis- en natuurkunde en humaniora studeren. In Golm staat een oud, voormalig kerkje, dat vermoedelijk in de middeleeuwen gebouwd is, maar in 1780 voor meer dan de helft herbouwd. Het wordt als het oudste gebouw van de gemeente Potsdam beschouwd.[3] Golm verwierf in 2023 en 2024 ongewenste publiciteit door aanvallen van neo-nazi's op o.a. homoseksuele studenten, van wie er één zwaar gewond raakte.
Te Marquardt staat een kasteel, dat na de Duitse hereniging (1990) regelmatig als achtergrond voor films van de studio te Babelsberg en voor videoclips is gebruikt. [4]
Feuerbachstraße, pittoreske straat met een groter aantal Nederlanders, actief in het nachtleven. Niet te verwarren met het Holländische Viertel, waar geen Nederlanders wonen.
Krongut Bornstedt is een landgoed, waar o.a. koningin Victoria van Saksen-Coburg en Gotha heeft gewoond, en is gelegen aan het meer Bornstedter See, hemelsbreed 400 m verwijderd van slot Sanssouci. Sinds 2002 zijn er een luxe bakkerij (Hofbäckerei), horecabedrijven, delicatessenwinkels en andere etablissementen in dit openbaar toegankelijke gebouwencomplex gevestigd. Ook vinden er kerst- en soortgelijke markten en kleinschalige concerten plaats. Het landgoed bestaat voor een deel uit een fraai rosarium.
Deze plaats is gelegen aan de Europese wandelroute E11, die loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment tot de grens tussen Polen en Litouwen. De succesvolle vrouwenvoetbalvereniging 1. FFC Turbine Potsdam komt uit Potsdam.
Van oorsprong gedeeltelijk in Berlijn, van 1945 tot 1990 in West-Berlijn gelegen. Het tegenwoordig in Berlijn gelegen gedeelte van de plaats heet Groß-Glienicke, dus met verbindingsstreepje.
Voor de jaren 2020 was een nieuwe restauratie van het enigszins vervallen gebouw gepland. Dit moest uit particuliere giften worden bekostigd. In 2024 is o.a. begonnen, het gedeeltelijk ingestorte dak te vervangen.
Dit artikel gaat over de stad Potsdam in de Duitse deelstaat Brandenburg. Zie Potsdam (doorverwijspagina) voor overige betekenissen.
Brandenburg
.jpg)
Opole, Polen, sinds 1973
Bobigny, Frankrijk, sinds 1974
Jyväskylä, Finland, sinds 1985
Perugia, Italië, sinds 1990
Sioux Falls, South Dakota, Verenigde Staten, sinds 1990.svg){kind=small}
Luzern, Zwitserland, sinds 2002
