Marathon van Amsterdam

De Marathon van Amsterdam is een jaarlijks terugkerend hardloopevenement, georganiseerd door Le Champion, dat wordt gehouden op de derde zondag van oktober in en om Amsterdam. Sinds 2011 heeft de Marathon van Amsterdam de naam TCS Amsterdam Marathon. De hoofdafstand is de hele marathon (42,195 km). Hiernaast kent het evenement hardloopwedstrijden over de halve marathon, 8 km-loop (sinds 2010, voorheen 5 km, 7,5 km of 10 km) en diverse jeugdlopen (1 km tot 2,5 km). Het evenement heeft in 2020 van de World Athletics de Platinum Label Race gekregen, waardoor de TCS Amsterdam Marathon met deze hoogst haalbare status staat in een rijtje van 12 wereldmarathons.^[1] Met ruim 17.000 deelnemers in 2019 behoort de marathon bij de grootste marathons in Europa. Tevens is de marathon het meest internationale sportevenement van Nederland met een recordaantal van 140 verschillende nationaliteiten aan de start.^[2] In 2023 hebben zich 20.000 deelnemers voor de hele marathon aangemeld en ook 20.000 deelnemers voor de halve marathon.^[3]

Het Olympisch Stadion, start en finish van de marathon in Amsterdam.

Route van de marathon in Amsterdam in 2007.

Lopers door de Reguliersbreestraat met op de achtergrond de Munttoren; 18 mei 1979.

Internationale marathon in Amsterdam: massale start van de Dam; 26 april 1980.

Gerard Nijboer, winnaar van de Amsterdam Marathon in 1984 op de Dam.

De twee finalisten, 2006.

Kamiel Maase, 2007.

Paul Kiprop Kirui (links) in de kopgroep, 2008.

Kopgroep bij de marathon in 2012.

Amsterdam Marathon 2014 bij de Mauritskade.

Kopgroep bij de marathon in 2017.

Geschiedenis

De eerste marathon van Amsterdam werd op 5 augustus 1928 gelopen als onderdeel van de IXe Olympiade. De race werd in 2:32.57 gewonnen door de voor Frankrijk uitkomende Algerijn Ahmed Boughéra El Ouafi. De start vond plaats in het Olympisch Stadion, waarna het parcours door de polder tot aan Uithoorn liep en van daaruit langs de Amstel terug naar het stadion leidde.^[4]

Hierna werd verschillende malen het Nederlands kampioenschap marathon in de hoofdstad gehouden. Dit was in 1931, 1932, 1933, 1935, 1938 en 1956. Het duurde tot 1975 voor er weer een marathon van Amsterdam plaatsvond, op 3 mei 1975 georganiseerd door de atletiekclubs AV'23, Blauw Wit, Sagitta, ADA, ATOS en Startbaan. Het Olympisch Stadion was evenals in 1928 het start- en finishpunt. In 1976 en 1977 was er opnieuw een Nederlands kampioenschap marathon. Nadat de wedstrijd in 1978 niet doorging, werden start en finish in 1979 verplaatst naar de Dam. Sinds 1997 is het Olympisch Stadion en/of het Stadionplein weer het start- en eindpunt.

Een van de meest memorabele edities van de Amsterdamse marathon was die van 1980. In dat jaar wist Gerard Nijboer aansluiting te krijgen bij de wereldtop met de tijd van 2:09.01. Deze tijd was op dat moment niet alleen een Nederlands (het zou 23 jaar duren voordat een Nederlander sneller zou lopen) en Europees record, maar ook de twee na snelste tijd ooit gelopen.

In 1997, toen de finish voor het eerst weer in het Olympisch Stadion lag, werd die tijd eindelijk verbeterd door de Keniaan Sammy Korir, die op een winderige zondag 2:08.24 liet klokken. Een jaar later, toen de finish vanwege de renovatie niet in maar vóór het stadion lag, verbeterde Korir zijn eigen tijd tot 2:08.13.^[4]

Voor de editie van 1999, met de start weer op het Stadionplein, was er geen budget voor de echte wereldtoppers. De Italiaan Gabriela Rosa, die vijftig lopers onder zijn hoede had, stuurde bijvoorbeeld niet Sammy Korir maar de minder getalenteerd geachte Keniaan Fred Kiprop. En Jos Hermens kwam met de Ethiopiërs Tesfaye Jifar en Tesfaye Tola, die zelfs nog nooit aan een marathon hadden deelgenomen. Maar het was Kiprop die de marathon uiteindelijk zou winnen in de voor onmogelijk gehouden tijd van 2:06.47. Slechts drie atleten liepen de marathon ooit sneller. En de twee debutanten Jifar en Tola kwamen er met respectievelijk twee en tien seconden achteraan. Tussen hen in liep nog de Keniaan William Kiplagat, die eindigde in 2:06.50. Vier lopers onder de 2:07, dat was nog nooit op een marathon gepresteerd. De vier schaarden zich bij de beste tien tijden ooit gelopen.^[4]

Alleen Gerard Nijboer (4x), Wilson Chebet (Kenia, 3x), Cor Vriend (2x), Sammy Korir (Kenia, 2x), Ferenc Szekeres (Hongarije, 2x) en bij de vrouwen Plonie Scheringa (2x) en Marja Wokke (2x) waren in het 38-jarige bestaan van de marathon in staat meerdere malen te winnen.

Het parcours is vlak, hetgeen de organisatie elk jaar doet hopen op een wereldrecord. In 2005 deed Haile Gebrselassie een wereldrecordpoging, maar verloor te veel tijd aan het einde van de race. Hij verbeterde wel het wedstrijdrecord met drie seconden tot 2:06.20. De tijd van de 31-jarige Ethiopiër was tevens de beste tijd wereldwijd gelopen in 2005. Op 21 oktober 2007 verbeterde Kamiel Maase in deze wedstrijd het Nederlandse record van Nijboer en maakte er 2:08.23 van.

De Keniaan Gilbert Yegon verbeterde in 2009 de tijd van Gebrselassie met twee seconden tot 2:06.18. De Ethiopiër Getu Feleke scherpte in 2010 het record verder aan tot 2:05.44. Het huidige parcoursrecord staat op naam van Tamirat Tola: 2:03.39.

In 2017 verbeterde Abdi Nageeye na tien jaar het Nederlands record op de marathon met zeven seconden in 2:08.16. Deze editie was verder opmerkelijk snel met maar liefst vijf lopers onder de 2:06, elf onder 2:09 en 14 onder de 2:10.

In 2020 vond er geen marathon plaats in Amsterdam, wegens de Coronacrisis. In 2021 werd de draad weer opgepakt.

Parcours

Vanaf 3 mei 1975, de eerste editie van het evenement, waren de start en finish in het Olympisch Stadion. Nadat de marathon in 1978 niet werd gehouden, verhuisden de start en finish in 1979 naar de Dam. Op het Museumplein kreeg Amsterdam in 1990 een nieuwe start- en finishlocatie. Via de RAI en de Amsterdam ArenA kwam de Amsterdamse marathon weer terug in de oude omgeving.

In 1997 werd de finish weer naar het Olympisch Stadion verlegd. Toen in 2000 de organisatie haar vijfentwintigste editie vierde, werd ook de start weer verlegd naar het pas gerenoveerde Olympisch Stadion. Sindsdien zijn daar elk jaar de start en finish. Dit laat telkens weer een onvergetelijke indruk achter, met dank aan de aanwezigheid van de supporters op de ere- en marathontribune.

Iedere editie vinden er kleine wijzigingen plaats in de route van de marathon, meestal vanwege wegopbrekingen. In 2007 bestond het parcours van de marathon uit een kleine ronde van ca. 7 km en een grote ronde van circa 35 kilometer. De kleine ronde begon in het Olympisch Stadion, ging langs het Rijksmuseum, door het Vondelpark en weer langs het stadion. De grote ronde van 35 km liep langs de Amstel naar Ouderkerk aan de Amstel en daarvandaan langs de andere oever van de Amstel terug naar de stad. Na Duivendrecht, de Watergraafsmeer en de Indische buurt kwamen de lopers via de centrumring Mauritskade – Stadhouderskade en wederom het Vondelpark uiteindelijk bij de finish in het stadion.

Het parcours in Amsterdam staat bekend om het vlakke, snelle en historische karakter. De route zit vol Amsterdamse hoogtepunten. Zo passeert men het wereldberoemde Rijksmuseum en het Museumplein, komt langs het Wereldmuseum, het Amstel Hotel en wordt men onderweg aangemoedigd door de enthousiaste bewoners van Amsterdam. Ook het Vondelpark ontbreekt niet. Dit bekendste park van Amsterdam wordt de eerste keer bereikt vanaf de Amstelveenseweg. De tweede keer wordt route tegengesteld gelopen en komt men het park binnen vanaf de zijde van het Leidseplein.

Het parcours van de marathon volgt een deel van het olympische traject uit 1928 langs de Amstel, langs statige herenhuizen en enige molens. Dit landelijke traject biedt fraaie uitzichten (onder meer op de Arena) en geeft een indruk van de dagelijkse bedrijvigheid op de Amstel.

In 2013 ging de TCS Amsterdam Marathon voor het eerst door de Passage door het hart van het Rijksmuseum tussen Amsterdam-Centrum en Amsterdam-Zuid. Een unieke belevenis voor de vele duizenden lopers uit binnen- en buitenland. Hiermee ging een lang gekoesterde wens van de organisatie Le Champion, om sport, kunst en cultuur dichter bij elkaar te brengen in Amsterdam, in vervulling.

In 2015 is het parcours op drie punten gewijzigd. De marathonlopers komen nu onder andere door de Zuidas, de grote bedrijfslocatie van Amsterdam. Dit gebied is de laatste jaren verder ontwikkeld, zowel op zakelijk als sportief vlak.

Sponsors

Tot en met 2010 was bank-verzekeraar ING hoofdsponsor. In 2011 nam Tata Consultancy Services (TCS, onderdeel van het Tata-concern) die rol over, voor vijf jaar.^[5] De naam van de hoofdsponsor wordt doorgaans opgenomen in de naam van de marathon.