Lijst van Braziliaanse indianenvolken

Dit is een lijst van Braziliaanse indianenvolken, taalfamilies, talen, indianenlocaties, bevolkingscijfers en data. Bepaalde groepen kunnen in meer dan een afdeling thuishoren.

Inheemse gebieden in Brazilië

■ huidige inheemse reservaten

■ gebieden onder afbakening door FUNAI

■ voorgestelde reservaten

De inheemse volken in Brazilië (Portugees: povos Indígenas no Brasil) omvatten een groot aantal verschillende etnische groepen die het land bewoonden voorafgaand aan de Europese invasie rond 1500. In de Portugese taal werd het woord Índios ("indianen") gebruikt om de bevolking van de Amerika's aan te duiden, terwijl de mensen van het Aziatische India Indianos genoemd worden.

Op het moment van de Europese ontdekking bestond een groot deel van de inheemse volken uit semi-nomadische stammen die leefden van jagen, vissen, het verzamelen en migrerende landbouw. Veel van de naar schatting 2.000 volkeren en stammen, die in de 16e eeuw bestonden zijn uitgestorven als gevolg van de Europese invasie. De inheemse bevolking stierf aan door de Europeanen binnengebrachte ziekten waar zij geen weerstand tegen hadden, of werd door hen gedood. Van een geschatte Precolumbiaanse bevolking van 15 miljoen liep hun aantal terug naar ongeveer 300.000 in 1997, gegroepeerd in zo'n 220 stammen die ongeveer honderd talen spreken.

Waarschijnlijk bevinden zich in de oerwouden nog ongeveer vijftig geïsoleerde groepen die nog nooit contact met de westerse wereld hebben gehad. In 2007 bevestigde rapporteerde Funai de aanwezigheid van 67 verschillende geïsoleerd levende volksstammen in Brazilië, een stijging ten opzichte van veertig in 2005. Met deze toevoeging heeft Brazilië heeft nu Nieuw-Guinea overtroffen als het land met het grootste aantal geïsoleerd levende volkeren.

Terras Indígenas

Vrouw met kind in het Wayana dorp Antecume Pata aan de Lawa in Frans-Guyana
(1979), Paul Scot

Zeven Terras Indígenas (TI) (reservaten) zijn exclusief gereserveerd voor geïsoleerde stammen:

• TI Alto Tarauacá in Acre - diverse stammen. (Isolados do Alto Tarauacá)
• TI Hi-Merimã in Amazonas – Himerimã. (Isolados do Medio Purus)
• TI Massaco in Rondônia – Sirionó (Isolados do rio São Simão)
• TI Igarapé Omerê in Rondônia – Kanoe do Omerê & Akuntsu
• TI Rio Muqui in Rondônia – Isolados das cabeceiras do rio Muqui (gegeven als Miqueleno-Kujubim in de tabel).
• TI Rio Pardo in Mato Grosso en Amazonas – Isolados do Rio Pardo (Tupi-Guarani–Kawahibi).
• TI Xinane isolados in Acre – onbekend.

Genocides

Brazilië ratificeerde in 1952 het genocideverdrag. In 2013 dook na meer dan 40 jaar een achtergehouden, 7000 pagina eindrapport uit 1967 op van openbaar aanklager Jader de Figueiredo Correia over de gruwelijke misbruiken door het ministerie voor de bescherming van de inheemse bevolking (Portugees “Serviço de Proteção ao Índio”, SPI), die dus in de praktijk het omgekeerde uitvoerde.^[1] Het rapport schetst een geschiedenis met talloze moordpartijen, begaan tegen inheemse volkeren. Sommige daarvan zijn juridisch erkend als genocide, of worden door internationale juristen als zodanig beschouwd.

Volkerentabel

Naam	Andere namen	Familie / Taal	Locatie(s)	Bevolking census / geschat	Jaar
Aikanã	Aicanã, Aikaná, Massaká, Tubarão, Cassupá, Corumbiara, Aconã	Aicanã	Roraima	180	2005
Aimoré	Botocudo, Krenak	Krenak	Espírito Santo, Minas Gerais
Ajuru		Tupari	Roraima	77	2001
Akuntsu	Akunt'su	?	Roraima	6	2005
Amanayé	Amanaié, Amanyé	Tupi-Guarani	Pará	192	2001
Amondaua	Amondawa, Uru-Eu-Wau-Wau	Tupi-Guarani	Rondônia	115	2010
Anacé
Anambé		Tupi-Guarani *Anambé	Pará	132	2000
Aparai	Apalai	Karíb	Pará	415	1998
Apiacá	Apiaká	Apiacá	Mato Grosso	192	2001
Apinajé	Apinayé, Apinaié	Jê	Tocantins	1262	2003
Apolima Arara		Portugees	Acre	?
Apurinã		Arawaktalen	Amazonas	2779
Aranã		Portugees	Minas Gerais	?
Arapaso		Tucano	Amazonas	328
Arara	Arara do Pará, Ukaragma	Karíb	Pará	195
Arara Shawãdawa	Arara do Acre, Shawanaua	Panoa	Acre	332	(2004)
Arara do Aripuanã		Tupi–Arara	Mato Grosso	150
Araueté	Araweté	Tupi-Guarani	Pará	398	2010
Arikapú	Arikapu	Yabuti *Arikapú Portugees	Rondônia	33	2010
Aruáshi		Tupi *Monde **Aruáshi	Rondônia	58
Asháninka	Ashenika, Kampa	Asháninka	Acre en Peru	1018 (Acre), 97,477 (Peru)	2010, 2007
Asurini do Tocantins	Akuawa, Asurini	Tupi-Guarani	Pará	466	(2010)
Assurini do Xingu	Awaete	Tupi-Guarani	Pará	154	(2010)
Atikum	Aticum	Portugees	Pernambuco	2743
Avá-Canoeiro	Canoeiro, Cara-Preta, Carijó	Tupi-Guarani	Bananal in Tocantins en Goiás	16
Guajá	Awá	Tupi-Guarani	Maranhão	280
Aweti	Aueti, Awytyza, Enumaniá, Anumaniá, Auetö	Aweti, Kamayurá, Portugees	Mato Grosso	195	(2011)
Bakairi	Bacairi, Kurä, Kurâ	Karíb	Mato Grosso	950
Banawá		Arawá	Amazonas	100
Baniwa	Baniva, Baniua, Curipaco, Walimanai		Amazonas, Colombia en Venezuela	5141 (6790) (3236)
Bará	Bara tukano, Waípinõmakã	Tucano	Amazonas en Colombia	39 (296)
Barasana	Panenoá	Barasana, Tucano	Amazonas en Colombia	61 (939)
Baré	Hanera	Nheengatu	Amazonas en Venezuela	2790 (1210)
Bororo	Coxiponé, Araripoconé	Bororo	Mato Grosso	1024
Canela	Ramkokamekrá, Apanyekrá	Je	Maranhão	2722	2010
Chamacoco		Zamuco *Chamacoco	Mato Grosso do Sul en Paraguay	40, 1515	1994, 2002
Chiquitano		Chiquitano	Mato Grosso en Bolivia	2000 (40000)
Cinta Larga	Matetamãe	Tupi *Monde **Cinta Larga	Rondônia en Mato Grosso	1300
Deni	Jamamadi	Deni	Amazonas	736
Desano		Tucano	Amazonas en Colombia	1531 (2036)
Dâw	Dow	Nadahup *Dâw	Amazonas	100
Enáuenê Nauê	Enawenê-Nawê	Arawak	Mato Grosso, Rondônia	320
Ewarhuyana		?	Pará	12
Fulniô	Fulni-o	Yatê	Pernambuco	2930
Kali'na	Kali'na tilewuyu, Galibi	Karaïbs, carib creoula	Amapá, Frans-Guyana, Suriname en Venezuela	28 (2000)
Maroon-Kali'na		Kheuol en Creools, patois	Amapá	1764
Gavião Mondé		Tupi *Monde	Rondônia	436
Paracatejê Gavião		Timbira Oriental	Pará	338
Pucobié Gavião	Gavião Pykopjê	Jê	Maranhão	250
Guajajara		Tupi-Guarani	Maranhão	13100
Guarani	Ondergroepen: Ñandeva, Kaiowa en Mbya	Tupi-Guarani	Argentinië, Bolivia, Paraguay, Uruguay, Brazilië (Rio Grande do Sul, Santa Catarina, Paraná, São Paulo, Rio de Janeiro, Mato Grosso do Sul)	34000 (Brazilië)
Guató		Guató	Mato Grosso do Sul	372
Hupda		Maku	Amazonas en Colombia	?
Hyskariana		?	Pará en Roraima	?
Ikpeng	Txicao	Karib	Mato Grosso	319
Ingarikó		Karíb	Roraima, Guyana en Venezuela	675 (4000) (728)
Iranxe		Iranxe	Mato Grosso	326
Jabuti		Jaboti, Djeoromitxi	Rondônia	123
Jamamadi		Jamamadi *Arawá	Amazonas, Acre	800
Jarauara	Jarawara	Arawá	Amazonas	160
Javaé		Jê *Macro-Jê **Karajá ***Javaé dialect	Tocantins	919
Jenipapos-Canindé	Jenipapos-Kanindé	Portugees	Ceará	220
Jiahui		Tupi-Guarani	Amazonas	50
Jiripancó		Portugees	Alagoa	1500
Juma	Yuma, Kagwahiva	Tupi-Guarani *Subgroep VI **Juma	Amazonas	7
Kaapor		Tupi-Guarani	Maranhão	800
Cadiuéu	Kadiweu	Guaikuru	Mato Grosso do Sul	1592
Caiabi	Kaiabi	Tupi-Guarani	Mato Grosso en Pará	1000
Caimbé	Kaimbé	Portugees	Bahia	1270
Caingang	Kaingang	Jê	São Paulo, Paraná, Santa Catarina, Rio Grande do Sul	25000
Caixana	Kaixana	Portugees	Amazonas	224
Calabaça	Kalabaça, Kalabaça-Jandaíra	?	Ceará	?
Calancó	Kalankó	?	Alagoas	230
Calapalo	Kalapalo	Karíb	Mato Grosso	417
Camaiurá	Kamaiurá, Kamayurá	Tupi-Guarani	Mato Grosso	355
Camba	Kamba	?	Mato Grosso do Sul	?
Cambeba	Kambeba	Tupi-Guarani	Amazonas	156
Cambiuá	Kambiwá	Portugees	Pernambuco	1578
Canamari	Kanamari	Katukina	Amazonas	1327
Apaniecra-Canela	Kanela Apaniekra	Jê	Maranhão	458
Rancocamecra-Canela	Kanela Rankokamekra	Jê	Maranhão	1337
Canindé	Kanindé	Portugees	Ceará	?
Kanoê	Canoê	Tupi *Monde **Kanoê	Rondônia	95
Cantaruré	Kantaruré	Portugees	Bahia	353
Capinauá	Kapinawá	Portugees	Pernambuco	422
Karajá	Iny, Carajá	Jê *Macro-Jê **Karajá or Ynã	Mato Grosso, Tocantins en Pará	2500
Karapanã		Tucano	Amazonas en Colombia	42 (412)
Karapotó		Portugees	Alagoas	796
Karipuna		Tupi-Guarani	Rondônia	21
Caripuna-do-Amapá	Karipuna-do-Amapá, Caripuna	Creoulo Francês	Amapá	1708
Cariri	Kariri	Portugees	Ceará	?
Cariri-Xocó	Kariri-Xocó	Portugees	Alagoas	1500
Caritiana	Karitiana	Arikem	Rondônia	206
Arara-Caro	Karo	Ramarama	Rondônia	184
Karuazu		Portugees	Alagoas	?
Katukina		Katukina	Amazonas	289
Katukina		Panoa	Acre en Amazonas	318
Katxuyana		Karib	Pará	69
Kaxarari		Panoa	Amazonas en Rondônia	269
Kaxinawá		Panoa	Acre en Peru	3964 (1400)
Kaxixó	Caxixó	Portugees	Minas Gerais	?
Kayapo	Caiapó (ondergroepen: Gorotire, A'ukre, Kikretun, Mekrãnoti, Kuben-Kran-Ken, Kokraimoro, Metuktire, Xikrin en Kararaô)	Jê	Mato Grosso en Pará	7096
Quiriri	Kiriri	Portugees	Bahia	1401
Cocama	Kokama	Tupi-Guarani	Amazonas, Peru en Colombia	622 (10705) (236)
Korubo		Panoa	Amazonas	250
Craó	Krahó	West Timbira	Tocantins	1900
Crenaque	Krenak	Krenak	Minas Gerais	150
Cricati	Krikati	Jê	Maranhão	620
Kubeo		Tucano	Amazonas en Colombia	287 (4238)
Kuikuro		Karib	Mato Grosso	450
Kujubim	Cujubim, Miqueleno, Cujubi	Txapakura-groep	bovenloop Rio São Miguel, Rondônia	27
Kulina Madihá		Arawá	Acre, Amazonas en Peru	2318 (300)
Culina-Pano	Kulina-Pano	Panoa	Amazonas	20
Kuripako		Arawak	Amazonas en Colombia	1115 (?)
Curuaia	Kuruaya	Munduruku	Pará	115
Kwazá		Kwazá	Rondônia	25
Machineri		Arawak	Acre	459
Macurap		Tupari	Rondônia	267
Makuna		Tucano	Amazonas en Colombia	168 (528)
Macuxi	Makuxi	Karib	Roraima and Guyana	16500 (7500)
Marubo		Panoa	Amazonas	1043
Matipu		Karib	Mato Grosso	119
Matis		Panoa *Matis	Amazonas	239
Matsés	Mayoruna	Panoa	Amazonas en Peru	829 (1000)
Maxacali		Maxacali	Minas Gerais	802
Meinaco	Mehinako	Arawak	Mato Grosso	199
Metyktira				87	2007
Menqui	Menki	Iranxe	Mato Grosso	78
Miranha		Bora	Amazonas en Colombia	613 (445)
Miriti-Tapuia	Mirity-Tapuya	Tucano	Amazonas	95
Mundurucu	Munduruku	Munduruku	Pará	7500
Mura		Mura	Amazonas	5540
Nadöb		Maku	Amazonas	300
Nauquá	Nahukuá	Karib	Mato Grosso	105
Nambikwara	Nambiquara (ondergroepen Nambikwara do Campo, Nambikwara do Norte, Nambikwara do Sul)	Nambikwara	Mato Grosso en Rondônia	1145
Naruvoto		Karib	Mato Grosso	78
Náua		Portugees	Acre	458
Nukini		Panoa	Acre	458
Ofaié		Ofaié	Mato Grosso do Sul	56
Oro-uin	Oro Win	Txapakura-groep *Madeira-talen **Oro Win	Rondônia	50
Paiter		Tupi *Monde	Rondônia	920
Wari'	Waricaca', Pakaa Nova, Uari, Orowari	Txapakura-groep *Madeira-talen **Wari'	Rondônia	1930
Palincur	Palikur	Arawak	Amapá en Frans-Guyana	918 (470)
Panará		(Krenhakarore) Jê	Mato Grosso en Pará	202
Pancararé	Pankararé	Portugees	Bahia	1500
Pankararu		Portugees	Pernambuco	4146
Pankaru		Portugees	Bahia	84
Parakanã		Tupi-Guarani	Pará	800
Pareci		Arawak	Mato Grosso	1293
Parintintin		Tupi-Guarani	Amazonas	156
Patamona		Karib	Roraima en Amapá	50 (5500)
Pataxó		Portugees	Bahia	2790
Pataxó-Hã-Hã-Hãe		Portugees	Bahia	2219
Paumari		Arawá	Amazonas	870
Pipipã		Portugees	Pernambuco	?
Pirarrã	Mura-Pirahã, Pirahã	Mura	Amazonas	360
Pira-Tapuia		Tucano	Amazonas en Colombia	1004 (400)
Pitaguari	Pitaguary	Portugees	Ceará	871
Potiguara		Potiguara en Portugees	Paraíba	7575
Poianaua	Poyanawa	Panoa	Acre	403
Rikbaktsa		Jê *Macro-Jê **Rikbaktsa	Mato Grosso	909
Sakurabiat		Tupari	Rondônia	66
Sateré-Mawé		Mawé	Amazonas en Pará	7134
Shanenawa		Panoa	Acre	178
Siriano		Tucano	Amazonas en Colombia	17 (665)
Suruí	Aikewara	Tupi-Guarani	Rondônia	185
Suiá	Suyá	Jê	Mato Grosso	334
Tabajara		Portugees	Ceará	?
Tapaiúna	Tapayuna	Jê	Mato Grosso	58
Tapeba		Portugees	Ceará	2491
Tapirapé		Tupi-Guarani	Mato Grosso	438
Tapuia		Portugees	Goiás	235
Tariana		Arawak	Amazonas en Colombia	1914 (205)
Taurepang		?	Roraima en Venezuela	532 (21,000)
Tembé		Tupi-Guarani	Pará en Maranhão	820
Tenharim	Kagwahiva	Tupi-Guarani	Amazonas	585
Terena		Arawak	Mato Grosso do Sul	15795
Ticuna		Ticuna	Amazonas, Peru en Colombia	32613 (4200) (4535)
Tingui Botó		Portugees	Alagoas	350
Tirió	Tiriyó (ondergroepen: Tsikuyana en Kah'yana)	Karíb	Pará en Suriname	735 (376)
Torá		Txapakura-groep *Madeira-talen **Torá	Amazonas	51
Tremembé		Portugees	Ceará	5000
Truká		Portugees	Pernambuco	1333
Trumai		Trumai	Mato Grosso	120
Tsunhuam Djapa	Tsohom-dyapa, Tsohom Djapa	Katukina	Amazonas	100
Tucano		Tucano	Amazonas en Colombia	4604 (6330)
Tumbalalá		Portugees	Bahia	900
Tupari		Tupari	Rondônia	338
Tupinambá		Portugees	Bahia	?
Tupiniquin	Tupiniquim, Tupinikim	Portugees	Espírito Santo	1386
Turiuara	Turiwara	Tupi-Guarani	Pará	60
Tuxá		Portugees	Bahia en Pernambuco	1630
Tuiúca	Tuyuka	Tucano	Amazonas en Colombia	593 (570)
Umutina		Bororo	Mato Grosso	124
Uaiuai	Wais wai (ondergroepen: Karafawyana, Xereu, Katuena en Mawayana)	Karib	Roraima, Amazonas, Pará en Amapá	2020 (130)
Uaimiri-Atroari	Waimiri-Atroari	Karib	Roraima en Amazonas	931
Oiampi	Wajãpi	Wajãpi, da família Tupi-Guarani	Amapá en Frans-Guyana	525 (412)
Uanano	Wanana	Tucano	Amazonas en Colombia	447 (1113)
Uapixana	Wapixana	Arawak	Roraima en Amapá	6500 (4000)
Uarequena	Warekena	Arawak	Amazonas en Venezuela	491 (409)
Uassu	Wassu	Portugees	Alagoas	1447
Uaurá	Wauja	Arawak	Mato Grosso	321
Uaiana	Wayana	Karib	Pará, Suriname en Frans-Guyana	415 (400) (800)
Uitoto	Witoto	Witoto	Amazonas, Colombia en Peru	(5,939) (2775)
Wassu-Cocal
Xakriabá	Xacriaba	Jê	Minas Gerais	6000
Xambioá	Karajá do Norte, Ixybiowa, Iraru Mahãndu	Jê *Macro-Jê Karajá Xambioá dialect	Tocantins	185
Xavante		Jê	Goiás, Mato Grosso	9602
Xerente		Jê	Tocantins	1814
Xetá		Tupi-Guarani	Paraná	8
Caiapó-Xicrin	Xikrin	Kayapó, Jê	Pará	1,052
Xipaia	Xipaya	Juruna	Pará	595
Xoclengue		Xoclengue	Santa Catarina	757
Xocó	Xokó	Portugees	Sergipe	250
Xukuru		Portugeese	Pernambuco	6363
Xukuru Kariri		Portugees	Alagoas	1820
Yaminawa		Panoa	Acre, Brazilië, Peru en Bolivia	618 (324) (630)
Ianomâmi	Yanomami (ondergroepen Yanomam, Sanumá en Ninam)	Yanomami	Roraima, Amazonas en Venezuela	11700 (15193)
Yawalapiti	Iaualapiti	Arawak	Mato Grosso	208
Yawanawá	Iauanauá	Panoa	Acre	450
Ye'kuana	Yekuana, Yequana, Maiongong	Karib	Roraima en Venezuela	426 (3632)
Yudjá	Yuruna, Juruna, Yudja	Juruna	Pará en Mato Grosso	278
Yuhupde		Maku	Amazonas en Colombia	?
Zo'é	Poturu	Tupi-Guarani	Pará	152
Zoró	Pangyjej	Tupi *Monde	Mato Grosso	414
Zuruahã	Suruwahá	Arawá	Amazonas	143
Jeripankó
Juká
Katuquina	Catökinn
Kaxinawa
Koiupanká
Maxakali
Ofayé
Pankaiuká
Pankará
Payaku
Pipipã de Kambixuru
Tapirape
Tamoio
Tupi
Waorani
Wayampi	Waiãpi, Oiampis		Amapá, Camopi, Frans-Guyana

Externe link

• (en) (pt) (es) Povos Indígenas no Brasil - Table of the Indigenous Peoples

Mediabestanden

Zie de categorie Inheemse volken van Brazilië van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Brazil's 'lost report' into genocide surfaces after 40 years. The Guardian (29 mei 2013). Gearchiveerd op 1 maart 2020. Geraadpleegd op 28 januari 2020.

Inheemse volken in Brazilië

Noord	Aikanã · Akuntsu · Akuriyo · Amanayé · Anambé · Aparai · Asháninka · Asurini do Tocantins · Ingarikó · Karaïben (Kari’na) · Karipuna do Amapá · Katuena · Mawayana · Macuxi · Palikur · Patamona · Sikiiyana · Taurepang · Trio · Tucano · Tunayana · Waiwai · Wapishana · Wayampi · Wayana · Yaminawá
Noordoost	Awá
Centraal-West	Aweti · Bororo · Botokuden · Guaraní · Kalapalo · Kamaiurá · Kuikuro · Mehinako · Yawalapiti
Zuid en Zuidoost	Botokuden