Loading AI tools
plan voor een snelle spoorverbinding tussen Groningen en Lelystad Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Lelylijn is een voorgestelde Nederlandse spoorlijn tussen Lelystad en Groningen met zeer waarschijnlijk stations in Emmeloord, Heerenveen en Drachten met treinen die een snelheid tot 200 kilometer per uur kunnen bereiken.[2] Het plan heeft enkele overeenkomsten met de Zuiderzeelijn, die in 2007 werd geannuleerd.[3]
| Mogelijk verloop Lelylijn | |
|---|---|
De voorgestelde spoorlijn is vernoemd naar Cornelis Lely, op initiatief van Fries Statenlid Dirk Pool (VVD) in april 2018 met de steun van Pier Eringa, toenmalig president-directeur van ProRail.[3] Aanvankelijk reageerde de provincie Groningen afwijzend.[4] In november 2018 was de lobby voor de Lelylijn echter gegroeid tot onder andere een meerderheid van de Flevolandse Staten, de gemeenten Urk, Noordoostpolder en Lelystad, VNO-NCW en de Sociaal-Economische Raad.[5]
Tegen februari 2019 was er steun te vinden bij ondernemersplatform Bedrijven Actief Noordoostpolder en lokale en provinciale afdelingen van onder meer VVD,[3] D66 en CDA en namen Kamerleden Maurits von Martels en Rutger Schonis deel aan de discussie.[6] Eind februari 2019 bleek er eveneens een meerderheid in de Friese Staten te zijn om nationaal en Europees te gaan lobbyen voor de Lelylijn.[7] Bij een peiling die Omroep Flevoland in maart 2019 op sociale media hield bleek 90% van de 1800 deelnemers voorstander van de Lelylijn.[8] In april 2019 stelde Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven (D66) echter dat er geen reden was om de eerdere afwijzing van de Zuiderzeelijn te herzien en dat Noord-Nederland destijds al gecompenseerd was met 2 miljard euro voor andere verbeteringswerkzaamheden. De Tweede Kamerfractie en provinciale en lokale afdelingen van D66 waren echter in meerderheid voorstander van de Lelylijn en er was in de Staten van Flevoland en Friesland ook een meerderheid, maar in Groningen nog niet.[9]
In september 2019 beweerden twee hoogleraren ruimtelijke economie van de Rijksuniversiteit Groningen, Paul Elhorst en Jan Oosterhaven, die in 2000 betrokken waren bij studies voor een hogesnelheidslijn van Lelystad naar Groningen, in Het Financieele Dagblad dat een dergelijk project wel degelijk rendabel zou zijn en dat de studie uit 2006 die leidde tot het afblazen van de Zuiderzeelijn rekenfouten bevatte.[10][11] In oktober 2019 bundelden de Provinciale Staten van Friesland, Groningen en Drenthe, verenigd in het Statenberaad, de krachten en riepen hun colleges van Gedeputeerde Staten op om bij de regering voor de Lelylijn te pleiten. Daarbij toonden inmiddels ook volksvertegenwoordigers van onder meer GroenLinks, SP, FVD en de Partij voor het Noorden interesse of steun voor de Lelylijn.[12][13]
De Rijksoverheid, waaronder het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, zegde op 20 november 2019 aan een delegatie van noordelijke bestuurders (die voor 2030 een reistijdwinst van 30 minuten wensten) toe nader onderzoek te zullen doen naar de haalbaarheid van deze uitbreiding van het spoorwegennet.[14] De uitkomsten van dit haalbaarheidsonderzoek werden in het tweede kwartaal van 2020 verwacht. Op 3 december 2019 dienden de vier coalitiefracties VVD, CDA, D66 en ChristenUnie een motie in die het kabinet opdroeg om een haalbaarheidsonderzoek te doen naar een betere bereikbaarheid van het Noorden, met de nadruk op de Lelylijn en met als voorwaarde dat de betrokken provincies meebetalen aan het onderzoek; de motie werd door de voltallige oppositie gesteund.[15]
In juli 2020 kwamen de resultaten uit het Potentieonderzoek verbeterde OV-verbinding Noord-Nederland – Randstad (ook wel bekend als het 'haalbaarheidsonderzoek') naar buiten en die stelden dat het realiseren van de Lelylijn (ongeveer 11%) goedkoper is dan het huidige spoor vernieuwen tussen Zwolle en Groningen. De kosten voor de aanleg zouden tussen de 3,2 en 6,4 miljard euro liggen en het huidige spoor vernieuwen kost tussen de 3,6 en 7,2 miljard euro.[16] De Lelylijn kan de reistijd per trein tussen Groningen en de Randstad terugbrengen naar 1 uur en 30 minuten. Nu duurt een treinreis van Groningen naar Amsterdam 2 uur en 5 minuten.[1] In het haalbaarheidsonderzoek worden verder extra haltes (OV-hubs) bij Lemmer, het Kuinderbos, Beetsterzwaag of Nienoord als mogelijkheid genoemd vanuit het oogpunt van toerisme. Daarnaast wordt ook het ontlasten van de druk op de woningmarkt wordt benoemd als pluspunt van de Lelylijn.[17]
In december 2020 liet de NS weten nu ook voorstander te zijn voor de realisatie van de Lelylijn. Eerder gaf de NS voorkeur aan het sneller maken van de bestaande verbinding Groningen – Assen – Zwolle. Naast de reistijdwinst wordt ook als voordeel de toename van reizigers genoemd door het openen van nieuwe stations in Drachten en Emmeloord.[18]
In het regeerakkoord van december 2021 bepaalde het destijds aanstaande kabinet-Rutte IV om de Lelylijn te gaan realiseren. Budgettair is er tot 2038 geld gereserveerd op de begroting.[19][20]
De ministers van Transport van de 27 lidstaten van de EU hebben op 5 december 2022 ingestemd met het voorstel de Lelylijn op te nemen in het TEN-T netwerk, waarmee de aanleg kans maakt op Europese subsidies.[21][22] Het Europees Parlement heeft daar op 13 april 2023 mee ingestemd.[23]
In juni 2023 bleek tijdens het debat over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning in Groningen dat er een meerderheid lijkt te zijn in de Tweede Kamer om de Lelylijn en de Nedersaksenlijn aan te leggen. De Tweede Kamer wil dat de Lelylijn er komt als compensatie voor de gaswinning in Groningen.[24][25]
In oktober 2023 werd voorgesteld dat een projectteam namens de Rijksoverheid een onderzoek zou doen naar een alternatieve route via de Afsluitdijk. Volgens dat idee zou er een spoorlijn kunnen komen van (Amsterdam –) Alkmaar via de Afsluitdijk naar Leeuwarden (– Groningen). Het onderzoek zou moeten uitwijzen of de voorkeur uitgaat naar de route via de Afsluitdijk of (toch) via Lelystad – Emmeloord – Heerenveen – Drachten – Groningen.[26]
In het regeerprogramma van het kabinet-Schoof in september 2024 werd de Lelylijn omschreven als een ‘prioritair project’. Daarmee zet de nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB de plannen van de aanleg van het traject voort.[27] Inmiddels was ook het onderzoek van het projectteam Lelylijn afgerond.
Op de begroting van het kabinet-Schoof is er 3 miljard gereserveerd voor de aanleg van de Lelylijn. Al snel werd duidelijk dat dit bij lange na niet voldoende is. Bij het onderzoek over de mogelijke routes is ook een kostenraming opgenomen. Daarin werden de verschillende varianten begroot tussen de 8,2 en 21,4 miljard euro. De variant die de meeste tijdswinst oplevert, het bundelingsalternatief, is geraamd op 13,8 miljard euro. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat komt dus nog ruim 10 miljard euro tekort voor de aanleg van het spoortraject.[28]
In november 2024 maakte de Nederlandse regering bekend dat ze niet verder gaan met volgende stappen (net zoals voor de Nedersaksenlijn), met name een MIRT-verkenning, omdat niet voldaan is aan de regel dat hiervoor 75 procent van de kosten van een project gedekt moet zijn.[29]
Er is een Stuurgroep Lelylijn in het leven geroepen om de voortgang van het project te bewaken. De stuurgroep staat sinds 2023 onder het voorzitterschap van René Paas, tevens Commissaris van de Koning Groningen.[30][31] Daarvoor was Avine Fokkens, gedeputeerde van de provincie Friesland, voorzitter.
Op 13 september 2024 kwam er een onderzoek uit naar de mogelijke tracés voor de Lelylijn.[32] Uit dit rapport kwamen zes mogelijke tracés naar voren onderverdeeld in drie basisalternatieven. Het zogenoemde 'bundelingsalternatief' langs de A6/A7/A32 met varianten tussen Emmeloord – Heerenveen, het Afsluitdijkalternatief met varianten tussen Alkmaar – Leeuwarden – Groningen en het zuidelijk alternatief. Dit nieuwe derde alternatief volgt voor het deel Lelystad – Emmeloord het bundelingsalternatief. Na Emmeloord buigt dit tracé af naar het noordoosten in de richting van Assen.[33]
Dit onderzoek keek ook naar het aantal reizigers, de kosten per traject en welke spoorkunstwerken nodig zijn voor de bouw.
| Kenmerken | Bundeling | Afsluitdijk | Zuidelijk |
|---|---|---|---|
| Rijtijden Groningen-Amsterdam Zuid | 2×/uur: 83 min. (-36 min.) via Heerenveen 4×/uur: 70 min (-49 min.) via zuidelijk H’veen 8×/uur: 77 min. (-42 mn.) via H’veen-Noord |
4×/uur: 107 min. (-17 min.) | 4×/uur: 87 min. (-32 min.) |
| Rijtijden Leeuwarden-Amsterdam Zuid | 2×/uur: 81 min. (-40 min.) 4×/uur: 78 min. (-43 min.) 8×/uur: 74 min. (-47 min.) |
4×/uur: 78 min. (-47 min.) | 4×/uur: 80 min. (-41 min.) |
| Rijtijden Assen-Amsterdam Zuid | - | - | 4×/uur: 69 min. (-33 min.) |
| Dagelijkse aantal ritten Lelylijn | 2×/uur: 35.000, 4×/uur: 41.000, 8×/uur: 52.000 | 17.000 | 28.000 |
| - Waarvan nieuwe treinritten | 2×/uur: 19.300, 4×/uur: 22.400, 8×/uur: 25.700 | 6.900 | 10.300 |
| Lengte nieuw spoor (200km/u) | 123 km | 84 km | 98 km |
| Exploitatiesaldo | 2×/uur: +€60 miljoen tot +€95 miljoen
4×/uur: +€55 miljoen tot +€90 miljoen 8×/uur: -€60 miljoen tot -€25 miljoen |
+€10 miljoen tot + €45 miljoen | -€40 miljoen tot -€5 miljoen |
| Investeringsramingen (70%-betrouwbaarheidsinterval) | €9,8-17,9 miljard | €12,65-21,4 miljard | €5,9-10,525 miljard |
De aanleg van de Lelylijn heeft een aantal potentiële voordelen, waaronder:
Eventuele argumenten tegen de aanleg van de Lelylijn:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
