Legio XXX Ulpia Victrix

Legio XXX Ulpia Victrix was een Romeins legioen. De naam wordt ook wel afgekort geschreven als Legio XXX VV of voluit Legio Tricesima Ulpia Victrix.

Het Romeinse leger
..Romeins leger Het Romeinse leger Leger van het Romeinse Koninkrijk Leger van het Romeinse Keizerrijk Laat-Romeinse leger Leger van de Romeinse Republiek Legeronderdelen Legioen Cohort Manipel Centurie Contubernium Auxilia Equites Triarii Principes Hastati Velites Katafrakt Vexillatio Pretoriaanse garde Militaire termen SPQR Phalerae Aquila Signum legionum Donativum Acies triplex Decimatie Winterkamp Zomerkamp
..Legioenen Legio I Germanica Legio I Adiutrix Legio I Italica Legio I Macriana Liberatrix Legio I Minervia Legio I Parthica Legio II Augusta Legio II Adiutrix Legio II Italica Legio II Parthica Legio II Traiana Fortis Legio III Gallica Legio III Augusta Legio III Cyrenaica Legio III Italica Legio III Parthica Legio IIII Macedonica Legio IV Scythica Legio IV Flavia Felix Legio IV Parthica Legio V Alaudae Legio V Macedonica Legio VI Ferrata Legio VI Victrix Legio VII Claudia Legio VII Gemina Legio VIII Augusta Legio IX Hispana Legio X Gemina Legio X Fretensis Legio XI Claudia Legio XII Fulminata Legio XIII Gemina Legio XIIII Gemina Legio XV Primigenia Legio XV Apollinaris Legio XVI Gallica Legio XVI Flavia Firma Legio XVII Legio XVIII Legio XIX Legio XX Valeria Victrix Legio XXI Rapax Legio XXII Deiotariana Legio XXII Primigenia Legio XXX Ulpia Victrix
..Marine Classis Misenensis Classis Ravennatis Classis Syriaca Classis Alexandrina Classis Mauretania Classis Germanica Classis Britannica Classis Pannonica Classis Moesica Classis Pontica
..Rangen Tribunus Legatus Augusti pro praetore Legatus pro praetore Legatus legionis Praefectus Primus pilus Centurio Optio Decurio Aquilifer Tesserarius Cornicen Signifer Imaginifer Romeins legionair
..Wapens Handwapens Gladius (kort steekzwaard) Pugio (dolk) Spatha (langer zwaard) Semi-spatha (klein zwaard) Hasta (lans) Pilum (werpspeer) Slinger Zware wapens Stormram Belegeringstoren Katapult Ballista Scorpio Cheiroballistra Carroballista Onager Bescherming Subarmalis (leren vest) Lorica musculata (kuras) Lorica squamata (schubbenpantser) Lorica plumata (schubbenpantser) Lorica hamata (maliënkolder) Lorica segmentata (kuras van stroken metaal) Cassis (helm) Scutum (schild) Pluteus (schutscherm) Vinea (schutdak) Testudo (stormdak)

Denarie geslagen in 193 door Septimius Severus om de Legio XXX Ulpia Victrix te eren, die zijn troon hielpen veroveren.

Het legioen werd in het jaar 105 opgericht door keizer Trajanus voor de Dacische Oorlogen en had als eerste standplaats de provincie Dacia. "Ulpia" is de naam van het geslacht (gens) waartoe de keizer behoorde; de Ulpii. "Victrix" is Romeins voor "overwinnend", en werd door de keizer aan het legioen toegekend na de overwinningen in de Dacische oorlogen.

In de jaren na 117 vocht het legioen opnieuw tegen de Daciërs, die door de dood van Trajanus onrustig waren geworden. Trajanus' opvolger keizer Hadrianus zette zijn persoonlijke vriend Quintus Marcius Turbo aan het hoofd van het legioen. Er zijn aanwijzingen dat (een deel van) het legio XXX Ulpia Victrix rond 120 in Ulpia Noviomagus Batavorum (Nijmegen) gestationeerd was, maar dit is niet zeker.^[1]

In 122 werd het legio VI Victrix van Germania naar Britannia gestuurd en werd het 30e legioen verplaatst naar Colonia Ulpia Traiana (het huidige Xanten) in de provincie Germania Inferior, oorspronkelijk in het legerkamp Castra Vetera II. Doordat deze provincie in de 2e en begin 3e eeuw vrij rustig was, werden geregeld detachementen van het legioen naar andere provincies gestuurd. Tijdens de Romeinse Burgeroorlog (193-197) steunde het 30e legioen de latere keizer Septimius Severus, die het legioen de titel Pia Fidelis schonk, wat zoiets als "trouw en loyaal" betekent. In 235 vocht het legioen voor keizer Severus Alexander tegen de Sassaniden en in 260-274 steunde het de afscheiding van het Gallische Keizerrijk (de drie Gallische provincies, de twee Germaanse en Brittannië) door de usurpator Postumus.

Rond 310 vestigde het legioen zich in de nieuwe vesting Tricensimae. Massale aanvallen van de Germanen veroorzaakten uiteindelijk in 407 de definitieve ineenstorting van de Rijngrens (limes).^[2] Deze gebeurtenis betekende ook het einde van het 30e legioen.

Opgravingen

Romeinse dakpan met stempel LEG XXX-VV, gevonden in Forum Hadriani (Voorburg).

Romeinse dakpannen en bakstenen met het stempel LEG XXX VV, het merkteken van het 30e legioen, zijn opgegraven bij Nijmegen (onder andere in de Hunnerberg), Zwammerdam, Voorburg, Venlo, Tegelen, Belfeld in Nederland, Corbridge in Engeland en natuurlijk de thuisbasis Xanten in Duitsland.

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Legio XXX Ulpia Victrix op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

1. Fectio - Ermelosche Heide, Romeins Marskamp. Gearchiveerd op 25 januari 2022.
2. Livius - Legio XXX Ulpia Victrix